به گزارش رحا مدیا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بنیادی، نایب رئیس سابق مجمع عمومی جامعه مدرسین به مناسبت یکصدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم اظهار داشت: باید نمای کافی از حوزه فقاهت در سده اخیر را دارا باشیم تا بتوانیم وارد مباحث جزئی‌تر شویم. یکصد سالگی حوزه علمیه قم با اقدامات محتوایی و تاریخی همراه است.
وی ادامه‌داد: تأسیس حوزه علمیه قم واقعه مهمی به‌خصوص برای نسل امروز جامعه است که نگاه ویژه به حوزه دارند؛ چرا که حوزه مبدع اصلی انقلاب بوده است.
این استاد مبرز درس خارج با اشاره به تأسیس حوزه علمیه قم خاطر نشان کرد: اینکه حوزه علمیه قم از کجا و با چه نگاهی به این مرحله رسیده است و به بلوغ و نشاط و توسعه در ابعاد مختلف رسیده بسیار مهم بوده و مسئولین حوزه و مدیر محترم حوزه تمام همت خود را به کار گرفته‌اند تا به آن حقیقت معنایی و محتوایی حوزه علمیه که از سال ۱۳۰۰ و با ورود آیت الله شیخ عبدالکریم حائری به قم صورت گرفته را حفظ کنند.
وی بیان اینکه بین تأسیس یا باز تأسیس حوزه علمیه در صد سال اخیر اختلاف‌نظر وجود دارد عنوان کرد: چون قرن‌های متمادی مراکزی از بعد حدیثی، تفسیر قرآن و علوم رجال با شاخه‌های مختلف وجود داشته که ممکن است با نام حوزه علمیه فعالیت نداشته و با نام مراکز علمی دایر بوده‌اند علتی بر آن باشد که باعث شده فعالیت حوزه علمیه را در این سال‌ها با عنوان باز تأسیس یاد کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین بنیادی اضافه‌کرد: شهر مقدس قم مرکزیت داشته و در ادوار و مقاطع مختلف بسیاری از هجرت‌های عالمان بزرگ دوران به قم بوده که یا برای کسب علم یا بهره بردن از بزرگان علمی به‌جهت مناظرات علمی بوده است.
وی با اشاره به روایات مختلف در رابطه با شهر قم ادامه‌داد: روایات زیادی در مورد قم و گسترش علم از قم داریم که باعث ایجاد باورهای خوب بوده که درباره رواج آنها کوتاهی صورت گرفته است و در دو قرن قبل مردم باور جدی داشتند و قم به‌عنوان مرکز بزرگ علمی مطرح بوده است. با مطالعه مکتب شهر قم می‌بینیم که چه بزرگانی در این شهر حضور داشته‌اند.
نایب رئیس سابق مجمع عمومی جامعه مدرسین از روند حوزه با عنوان حوزه باشکوه یاد کرد و ادامه‌داد: از قدیم حوزه علمیه را با عنوان حوزه باشکوه نام می‌بردند و در سده‌های مختلف از جمله عصر صفویه، قاجار و پهلوی نیز همین عنوان در بین مسلمانان معروف بوده است.
از خطر اضمحلال تا پویایی حوزه علمیه قم
وی یادآور شد: حوزه علمیه از قدیم تاکنون پویا و زنده بوده، اگر‌چه با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده و نسبت به مسائل روز همیشه واکنش داشته که به‌واسطه همین پویایی توانسته به‌طور مؤثری در جامعه ظاهر شود. حوزه‌علمیه قم با همین پویایی به‌عنوان یک شاخص، حرکت تحولی و روبه‌رشد داشته است به‌عبارتی اگر حوزه علمیه پویا نباشد استقامت نیز نخواهد داشت و ماندگار نخواهد بود.
استاد حسین بنیادی با بیان حضور حاج شیخ عبدالکریم حائری در حوزه و شهر قم اشاره داشت: با حضور آیت الله عبدالکریم حائری در قم اتفاقات جدیدی در حوزه علمیه رخ داد، از دلایلی که ایشان قم را برای تأسیس حوزه انتخاب کرده همان سابقه قم با نگاه دقیق و فهم عمیق روایات بوده است و همین پشتوانه انبوه باعث هجرت شیخ عبدالکریم از اراک به قم است که با استقبال بزرگان و سرآمدان و علمای قم همراه شد.
وی ادامه‌داد: در سخت‌ترین شرایط حوزه که رو به اضمحلال بوده مرحوم حائری به قم می‌آید و حوزه علمیه نوپایی را تأسیس می‌کند که می‌توان گفت از همین زمان بوده که اسم حوزه در بین جوامع پررنگ می‌شود.
استاد بنیادی ضمن اشاره به اقدامات مرحوم حائری بیان کرد: مرحوم حائری در سه امر کار را شروع می‌کند، یک؛ مدیریت مجموعه نوپا، این هم مربوط به جامعه است که با مخالفت و موافقت همراه بوده و با مدیریت اجتماعی و درونی رو به رو بوده که با ورود ایشان به قم چرخ علم شروع به حرکت می‌کند. دو؛ گسترش مباحث علمی، به‌خصوص مباحثی که دقت آن در علم اصول و فقه زیاد بوده البته باید حوزه نجف را نیز در نظر گرفت که مرحوم حائری همان را با شیوه‌های نو گسترش داد. سه؛ نظم در ساختار حوزه، برای ایجاد مجموعه قوی باید ساختارهای منظم داشت که ساختار علمی، اجتماعی و اداری هر کدام به‌طور جداگانه مد نظر است که حوزه نوپا نیز در ابتدا دارای این ساختارها بوده که خود باعث جاذبه این مرکز به‌شمار می‌آید.
وی به ورود آیت الله العظمی بروجردی به حوزه علمیه قم اشاره و مطرح کرد: با آمدن آیت الله بروجردی با همان تاریخی که همه مطلع هستیم اتفاقات حوزه رو به گسترش می‌رود در زمان ایشان اقدامات بزرگی مثل تأسیس دارالتبلیغ مصر یا مراکز اسلامی در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی هستیم که با مشکلاتی روبه‌رو بوده که این اقدامات در حوزه علمیه قم اتفاق افتاده و در حوزه نجف از این قبیل فعالیت‌ها دیده‌نشده، این اتفاقات به جایی می‌رسد که امکان دیده شدن حوزه برای دانشمندان اسلامی و غیر اسلامی ایجاد شده و از عوامل جذابیت پدیدار شدن حوزه قوی در سطح جهان به‌شمار می‌آید.
نسبت عالمان و حاکمان
حجت‌الاسلام والمسلمین بنیادی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به شاخص بودن علمای حوزه و ارتباطات آنان با حاکمان وقت اشاره و عنوان کرد: ارتباطات علما با حاکمان وقت بسیار نمود دارد که نظر علمایی مانند آیت الله بروجردی و حائری در بسیاری از مسائل کشور تأثیرگذار بوده و ارتباط مستقیمی با نظر آنان داشته است.
وی ادامه‌داد: حوزه و علمای آن نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه و درون حوزه بی‌تفاوت نبودند و در برهه‌های مختلف در کنار اتفاقات مختلف جامعه بوده به‌طوری که در زمان مرحوم حائری خدمات زیادی صورت گرفته است.
سابقه فقه معاصر
استاد حسین بنیادی به شکل‌گیری حوزه علمیه قوی در طول زمان اشاره و عنوان کرد: فقه معاصر از ضروریات حوزه علمیه است برای مثال با آمدن هوش مصنوعی اگر ما منفعل شویم و به‌موقع به آن نپردازیم خودبه‌خود به حاشیه راندن حوزه اتفاق می‌افتد، ما معتقدیم حوزه باید در عناوین جدید ورود پیدا کند و این همان حوزه پویا و زنده است که با پرداختن به فقه پویا، به‌روز بودن و قوی بودن را حفظ می‌کند.
وی اضافه‌کرد: موضوعات به‌روز و باب‌های ایجاد شده جدید در حوزه علمیه نجف و قم باید بر اساس یک منظومه و منطقه خاص باشد اما این را باید پذیرفت که هر عنوان را نمی‌توان در قالب درس خارج ارائه کرد و نیاز به ادله است اما مسائل مهمی هستند که حوزه باید به آنها ورود کند. با نگاه در موضوعات بیان شده در طول تاریخ متوجه این می‌شویم که در طول زمان‌های مختلف با توجه به نیاز جامعه پرداختن به موضوعات مختلف از طریق علمای وقت صورت گرفته برای مثال در یک برهه از زمان فقه دیات و حدود رواج داشته است که این نشان از تیزبینی‌های علما دارد که با مناسبت حجم عظیمی از یک عنوان از درس را ارائه می‌دهند و حوزه برای هر مطلب حرف داشته و بی‌تفاوت نبوده است.
تسلیت خطرناک شاه!
حجت‌الاسلام والمسلمین بنیادی با بیان اینکه علما و حضرت امام به حوزه علمیه و قوت آن کاملاً آشنا بوده‌اند ادامه‌داد: علما و حضرت امام را حل کاملاً با میزان توان حوزه آشنا بوده می‌دانستند که دارای پشتوانه محکم و مهم است و نگاه امام به حوزه نگاه بزرگی بوده اما با مشکلاتی روبه‌رو بوده است. چنانچه بعد از رحلت مرحوم بروجردی شاه پیام تسلیت خود را به نجف و محضر آیت الله سید محسن حکیم می‌فرستد که در نگاه اول و سطحی این است که رحلت این عالم بزرگ را به یکی از مراجع تقلید تسلیت گفته ولی اهداف بسیار خطرناکی پشت این تسلیت وجود داشته که یکی از آنها انتقال حوزه علمیه قم به نجف است!
وی یادآور شد: یکی از کوتاهی‌های ما این است که در مورد اتفاقاتی که در زمان‌های مختلف در حوزه رخ داده بی تفاوت بوده‌ایم برای مثال در واقعه دوم فروردین سال ۱۳۴۲ شهدا و مجروحان زیادی در فیضیه داشته‌ایم که این اتفاق با بازتاب اجتماعی خاصی همراه نبوده در صورتی که تمام این اتفاقات در شکل گیری حوزه اهمیت داشته‌اند،
استاد بنیادی به سیر صدساله حوزه اشاره و تصریح‌کرد: لازم است سیر صد ساله حوزه به‌صورت فیزیکی در اختیار افراد مختلف داخلی و خارجی قرار بگیرد و رسانه‌ای شود چرا که ضرورت است همگان با تاریخ و فراز و فرود حوزه آشنا شوند.
دروس آزاد
وی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود مطرح کرد بنده معتقدم که در حوزه باید دروس آزاد برقرار باشند چرا که اجتهاد با همین دروس آزاد ارتباط مستقیم دارد و گره خورده و نمی‌توان دروس آزاد را انکار کرد. علما از قدیم تا حال معتقدند روش حوزه یک روش بومی است و معتقدند این روش باید حفظ شود و امام خمینی رحمت الله به‌روش مختلف و در آثار متعدد راه بومی نگه داشتن حوزه را نشان داده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین بنیادی به محتوای درسی ارائه شده در طول زمان‌های مختلف اشاره و مطرح کرد: در بحث تحول حوزه بعضی از کتاب‌ها وارد دروس آموزشی حوزه شدند که برخی انتقادها به همین کتاب‌ها وارد می‌شود و با همین انتقادها است که ارزش کتاب بالا می‌رود و لازم است از تمامی اساتید و فضلا و طلاب بازخورد گرفته شود.
وی تأکید کرد: در یکصد سالگی حوزه علمیه قم باید از همه گروه‌ها دعوت کرد تا نظر خود را بیان کنند و از تمام انتقادها با روی باز پذیرا باشیم.
بخش مغفول تاریخ حوزه
استاد بنیادی با بیان اینکه حوزه یکی از عوامل تأثیرگذار در انقلاب ۵۷ بوده ادامه‌داد: یکی از برهه‌هایی که حوزه علمیه خودش را قوی نشان داد و کمتر به آن پرداخته شده بین سال‌های ۴۲ تا ۵۷ بوده است چرا که اتفاقات بزرگی در حوزه رخ داد و توانست نهضت به این بزرگی را نگه دارد و با ناامیدی روبرو نشد، حوزه در واقع یکی از دوران‌های پویای خود را تجربه کرد و در این سال‌ها بسترسازی برای انقلاب ۵۷ شکل گرفت و حوزه به قدری به مرحله بلوغ و کمال رسیده‌بود که با همراهی مراجع توانست تأثیر به سزایی در این انقلاب داشته‌باشد.
وی اضافه‌کرد: عوامل مختلفی در شکل‌گیری حوزه و رسیدن به صد سالگی آن دخیل بوده‌اند و همه زنجیروار در این اتفاق تأثیر داشتند که اگر هر یک از این زنجیره‌ها را مغرضانه یا غیر مغرضانه حذف کنیم نمی‌توانیم حوزه کنونی را معرفی کنیم و در حوزه علمیه‌ای که آیت الله حائری آن را باز تأسیس کرده و تا زمان مرحوم بروجردی قوت پیدا کرده و توسط امام (ره) و دیگر مراجع بزرگ ادامه پیدا کرده، در تمام این زنجیره‌ها و تأثیر آن دخیل بوده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین بنیادی بحث خود را با طرح این سؤال که ما در این صدساله کجا هستیم ادامه و جواب داد: در جریان فکری حوزه علمیه قم نسبت به توسعه مباحث علوم انسانی به آن درجه عالی نرسیدیم ولی حرف‌های بسیار جدی نه در ایران و کشورهای اسلامی بلکه مجامع جهانی داشته‌ایم و نظرات شیعی در بعد علوم انسانی فقه گسترش پیدا کرد و جریان‌سازی عمیق در مباحث فقه، فلسفی و کلامی اتفاق افتاد و همچنین مرکزیت و محوریت قم در ایران و جهان و تأثیرگذاری آنکه سابقاً شناخته شده نبود اتفاق افتاد. مورد دیگر طرح اندیشه اسلام ناب بود، اسلام ناب که استکبار با آن تقابل دارد، اسلامی که اسلام شیعی است و ولایت فقیه در آن نهفته است به همه معرفی شد و توسعه تبلیغی و تبیینی نسبت به معارف اسلام رواج پیدا کرد.
وی خاطرنشان کرد: امید است حوزه علمیه قم با وضعیت مطلوب پیش برود و افق نهایی حوزه زمینه‌ساز ظهور مولای ما حضرت بقیه الله الاعظم (عج) باشد و باید مسیر طی شود و مباحث اختلافی و جریانی نباید اصل حوزه را تضعیف کند و باید سعی شود به‌سمت و سوی منحرف نرویم.
لزوم اجتناب از نهال فروشی در حوزه
استاد بنیادی اشاره کرد منابع انسانی و غیر انسانی، متون دینی و آموزشی و غیر آنها و همه طلاب حوزه علمیه از سرمایه‌های حوزه هستند و باید سعی کنیم اجازه ندهیم در حوزه نهال فروشی صورت بگیرد و تمام انگیزه‌ها باید حفظ شود، همه ما نسبت به داشته‌ها و سرمایه‌های حوزه مسئول هستیم و فضا را باید به‌سمت حفظ این سرمایه‌ها ببریم.
وی در پایان تأکید کرد: شاید از سخت‌ترین کارهای دنیا امر تربیت باشد که مختص انبیا بوده و آنها نقش هدایتگری داشتند، برای حفظ هر چیزی باید سختی‌های آن را نیز پذیرفت، در زمان حاضر ممکن است تخریب بعضی از چهره‌ها اتفاق بیفتد که بسیار ناخوشایند است، باید حرف و تذکرات دلسوزان را شنید اما از شیطنت و تهمت زنی‌های رسانه‌های خارجی نیز غافل نبود چرا که سعی در ایجاد جدال دارند و وظیفه همه علما، فضلا و طلاب فاصله گرفتن از این جدال‌ها است.
