به گزارش خبرنگار رحا، کرسی ترویجی بازتاب مفهوم مقاومت در سیره سیاسی اجتماعی امام کاظم علیه‌السلام به همت دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد. دکتر میثم مطیعی، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در این نشست ابتدا با اشاره به مفهوم لغوی و اصطلاحی مقاومت گفت: در لغت به‌معنای ثبات قدم و صبر و پایداری است که از همین معنا بر می‌آید که لزوماً در معنای جنگ نیست و در اصطلاح، رهبری چنین می‌فرمایند «معنای مقاومت این است که انسان یک راهی را انتخاب بکند که آن را حق می‌داند و در آن حرکت کند و موانع نتوانند او را منصرف کنند».
وی افزود: مسائل کلیدی در مقاومت تلازم با شجاعت، عدم ضعف نفس، مرعوب نشدن در مقابل دشمن، وجود روحیه عزت‌طلبی و آزادگی دارد که هر دو امر نافی روحیه سازش است و از سوی دیگر، هدف دشمن مأیوس‌سازی و کنترل ایدئولوژی ماست که در مقاومت باید لحاظ شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه امام‌صادق مقاومت را یک راهبرد معرفی و عنوان کرد: مقاومت پروسه‌ای است که قرار است ما را به هدف مطلوب برساند و دو ویژگی دارد؛ یکی تحمل عاجزانه و ذلیلانه مصائب را در خود ندارد و دیگری اینکه توأم با تکاپو برای رهایی از وضعیت نامطلوب است.
وی ادامه‌داد: دو مفهوم باید ذیل این قضیه مطرح شود، یکی تقیه و دیگری جهاد کبیر که برای هر دو از قرآن دلیل‌هایی داریم؛ نکته دیگر آیه نفی سبیل است و در نتیجه هر حکم و سیاستی که سلطه کفار را به‌دنبال داشته‌باشد، جایز نیست.
مطیعی مقاومت را به دو بخش ایجابی و سلبی تقسیم و خاطرنشان کرد: مقاومت ایجابی آشکارتر است، عدالت‌طلبی، صلح‌طلبی و به تقویت بازیگران برای تقویت خود دلالت دارد و مقاومت سلبی واکنشی است و در پی تعرّض هر عامل بر هم‌زننده تعادل و توازن، کنشگری می‌کند و به ایستادگی در مقابل تعرض می‌پردازد.
وی با اشاره به اینکه حضرت کاظم علیه‌السلام در سال ۱۲۸ به دنیا آمد، به‌بیان تاریخ زندگی ایشان و حاکمان هم‌عصر با حضرت پرداخت و گفت: بیشترین مقاومت حضرت با هارون و کمترین آن با مهدی بود که بیشتر عمر خود را صرف عیاشی می‌کرد؛ پس به اقتضا زمانه، حضرت قیام مسلحانه نکرد و عباسیان نیز کوچک‌ترین حرکت نظامی را بر نمی‌تافتند و سرکوب می‌کردند.
این استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: از مظاهر مقاومت حضرت، همکاری نکردن و دستور به عدم همکاری با حکومت بود و عزت‌خواهی حضرت به قدری است که وقتی ایشان را به زندان سندی بن شاهک که بسیار سخت بود فرستادند، به ایشان می‌گفتند از هارون درخواست کن و این روایت هست که امام به فرستاده هارون گفتند خدا من را درخواست کننده قرار نداده است.
وی همچنین افزود: نقل دیگری وجود دارد که هارون از سرباز خودش می‌پرسد امام کاظم علیه‌السلام را چگونه دیدی؟ جواب داد «اگر در زمین خطی کشیده شود و موسی بن جعفر در میان آن خط برود و سپس بگوید من از آن خارج نمی‌شوم هیچ‌گاه از او خارج نمی‌شود»؛ یعنی حرف او دو تا نمی‌شود و روی حرف خودش می‌ایستد.
مطیعی با اشاره به القاب حضرت همچون ابو ابراهیم، ابوالحسن، عبد صالح و صابر، آن دوران را دوران اختناق و خفقان معرفی کرد. وی با اشاره به روایت معروفی در کتاب کافی در کتاب الحجة گفت: پس از امام‌صادق علیه‌السلام، هشام و مؤمن طاق برای شناختن امام بعدی نزد عبدالله افطح می‌روند و سؤالات اختباری می‌پرسند و وقتی می‌فهمند که او امام نیست، در کوچه می‌نشینند و گریه و زاری می‌کنند؛ حضرت یک نفر را می‌فرستد و آنها را به حضور می‌طلبد و خود را معرفی می‌کند! این اوج خفقان است که شیعیان خاص حضرت صادق علیه‌السلام هم از امام بعدی اطلاع ندارند.
عضو هیأت علمی دانشگاه امام‌صادق به‌بیان مقابله‌های حضرت با هارون‌الرشید پرداخت و خاطرنشان کرد: شیخ مفید این‌گونه ذکر کرده است؛ حضرت وقتی وارد کاخ هارون‌الرشید شدند، هارون پرسیدند این خانه برای کیست و حضرت جواب دادند «هذا دار الفاسقین» و در ادامه به آیه شریفه «سَأَصْرِفُ عَنْ آیَاتِیَ الَّذِینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ» اشاره می‌کنند و هارون می‌پرسد پس اگر برای ما نیست، از آن کیست و حضرت جواب می‌دهند که برای ماست و دیگران تصاحب کردند.
وی همچنین ادامه داد: روایت دیگری هم درباره حدود فدک است که حضرت فرمودند حد اول عدن، حد دوم سمرقند، حد سوم افریقیه، حد چهارم ارمنستان و خزر و حضرت می‌خواستند بفرمایند کل حکومت از آن ماست و نقل شده همین استدلال قاطع حضرت باعث شد هارون عزم به قتل حضرت کند.
مطیعی یکی دیگر از فعالیت‌های مقاومتی حضرت را تربیت شاگرد خواند و تصریح‌کرد: ارسال و حضور فعالانه شاگردانش در دربار برای کنترل فضا برای حفاظت از تشیع، فعالیت دیگر حضرت است؛ که نمونه آن علی بن یقطین است و در روایتی داریم که علی بن یقطین طی نامه‌ای از حضرت اجازه می‌گیرد که از منصب کناره‌گیری کند ولی حضرت به او می‌فرمایند؛ مقام تو مایه عزت برادران توست و امید آن است که خدا به‌واسطه تو، آن شکستگی‌ها را جبران کند و آتش فتنه مخالفان را خاموش کند.
وی با برشمردن مواردی همچون تجدید یاد سیدالشهداء، حمایت غیر مستقیم از قیام کنندگان مثل شهیدان فخّ، مواجهه امام با شهدای آنان، مقاومت اقتصادی حضرت که از زمان منصور آغاز شد، سرپرستی ۵۰۰ نفر از شیعیان در مدینه و تأمین مالی آنان، نهی از همکاری و رجوع به علمای درباری را از جمله شیوه‌های مقاومت حضرت با حکومت طاغوت دانست.
عضو هیأت علمی دانشگاه امام‌صادق علیه‌السلام در پایان گفت: یکی از جدی‌ترین محورهای مقاومت حضرت به چالش کشیدن تئوری بی‌تفاوتی است حضرت در مقابل این سیاست ایستادند و نگفتند فعلاً سکوت کنیم و چیزی نگوییم تا دعوا درست نشود؛ از همین رو در صفحات تاریخ نداریم که اهل بیت زندگی راحتی داشته باشد و حفظ کیان تشیع و اسلام، تنها با مقاومت امکان‌پذیر بود.
گزارشگر: سید محمد متکلم
