رحا مدیا | پارسا حافی
حضور حضرت معصومه(س) در ایران، نقطه عطفی در تاریخ تشیّع در این سرزمین بود. ایشان در سال ۲۰۱ هجری قمری به قصد دیدار برادرشان، امامرضا(ع)، از مدینه بهسمت خراسان حرکت کرد. این مهاجرت، گرچه بهطور ناگهانی بهواسطه بیماری در شهر قم متوقف شد، اما همان حضور کوتاه مدت ایشان تأثیر عمیقی بر مردم این منطقه داشت.
قم در آن زمان بهعنوان یکی از پایگاههای مهم تشیّع بهشمار میرفت و علاقه مردمانش به اهلبیت(ع) سبب شد تا حضرت معصومه(س) با استقبال بزرگی روبهرو شود. اقامت ایشان در این شهر موجب تقویت ایمان و گرایشات شیعی مردم قم شد و این شهر را بهعنوان مرکزی برای تشیّع تثبیت کرد.
حضرت معصومه(س) بهدلیل شخصیت علمی و معنوی برجستهاش در خاندان اهلبیت(ع) شناخته میشود. نقل است که ایشان در غیاب پدرشان، امام موسی کاظم(ع)، به پرسشهای علمی مردم پاسخ میداد و هنگامی که امام کاظم(ع) پاسخهای او را بررسی کردند، همه را مورد تأیید قرار دادند. این نمونهها نشاندهنده میزان علم و آگاهی ایشان به معارف اهلبیت(ع) است که برای جامعه شیعی الگویی از مقام زن در عرصههای علمی و دینی ارائه میکرد.
حضرت معصومه(س) در شرایطی به ایران سفر کرد که امامرضا(ع) توسط مأمون عباسی به خراسان احضار شده بود و هدف مأمون تضعیف جنبشهای شیعی بود. این سفر نشاندهنده نقش حمایتی ایشان از امام زمانش بود. ایشان نهتنها بهعنوان یک خواهر دلسوز، بلکه بهعنوان یکی از مدافعان جنبش تشیّع بهسمت خراسان حرکت کرد تا با حمایت خود، نقشههای سیاسی عباسیان را ناکام بگذارد. این اقدام، نشانهای از تعهد عمیق اهلبیت(ع) به اهداف سیاسی و اجتماعی شیعه و نشاندهنده اهمیت نقش زنان در حفظ و گسترش مکتب تشیّع است.
پس از وفات حضرت معصومه(س) و دفن ایشان در قم، این شهر بهمرور به یکی از مهمترین پایگاههای تشیّع تبدیل شد. حرم حضرت معصومه(س) بهعنوان مرکز معنوی و علمی، هزاران عالم و دانشمند شیعی را به خود جذب کرد و مدرسههای شیعی متعددی در اطراف آن تأسیس شد که نقش حضرت معصومه(س) در این تحولات غیرقابلانکار است. حضور معنوی و برکات ایشان، قم را به قطب مهم ترویج علوم اهلبیت(ع) تبدیل کرد و این شهر بهتدریج به مرکز جهانی تشیّع بدل شد.
زندگی و شخصیت حضرت معصومه(س) الگویی از ایثار، علم، وفاداری به اهلبیت(ع) و نقش فعال در جامعه برای زنان شیعی است. ایشان نشان داد که زنان در مکتب اهلبیت(ع) میتوانند نهتنها در حوزه خانواده، بلکه در عرصههای اجتماعی، علمی و دینی نیز نقشهای مهم و حیاتی ایفا کنند. به همین دلیل، حضرت معصومه(س) بهعنوان الگویی برای زنان شیعه در طول تاریخ تا به امروز شناخته شدهاست.
زیارتنامه حضرت معصومه(س) که از امامرضا(ع) نقلشده، نشان از مقام بلند ایشان در نزد خداوند و اهلبیت(ع) دارد. در این زیارتنامه، امامرضا(ع) ایشان را با صفاتی چون «عفیفه»، «طاهره» و «فاضله» توصیف کردهاند. این زیارتنامه، تأکیدی بر جایگاه والای حضرت معصومه(س) در نشر معارف اهلبیت(ع) و تأثیر معنوی ایشان بر جامعه شیعی دارد.
حضرت فاطمه معصومه(س) نهتنها بهواسطه نسب شریفش به اهلبیت(ع)، بلکه بهدلیل شخصیت معنوی، علمی و تأثیرگذار خود، نقش مهمی در ترویج تشیّع ایفا کرده است. حضور ایشان در ایران و بهویژه در قم، بهعنوان نقطه شروعی برای گسترش معارف اهلبیت(ع) در این منطقه و تبدیل قم به مرکز تشیّع در طول تاریخ شناخته میشود. مقام معنوی و علمی حضرت معصومه(س)، الگویی برای زنان شیعه است و حرم ایشان همچنان بهعنوان محوری برای ترویج علوم اهلبیت(ع) و تقویت اعتقادات شیعیان عمل میکند.
کتابنامه
– قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، کتابخانه عمومی آیتالله مرعشی نجفی، ۱۳۷۱
– کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ترجمه احمد عباسی، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵
– محدث قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، ترجمه سید مهدی خرمی، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۰
