رحا مدیا | حسین حیدری
بحث از فیلترینگ و رفع آن مدت‌هاست که در بسیاری از محافل حقیقی و مجازی مطرح می‌شود و اخیراً نیز آرا و نظرات زیادی را به خود اختصاص داده است. رصد برخی مواضع چهره‌های حوزوی در خصوص فیلترینگ، نشان دهنده پویایی بحث فیلترینگ یا رفع آن در حوزه‌های علمیه است.
اوایل ماه جاری بود که محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور طی سفری به قم با برخی چهره‌های حوزوی ازجمله آیت‌الله اعرافی و حجت‌الاسلام علوی بروجردی دیدار کردند. بحث رفع فیلترینگ یکی از موضوعاتی بود که آقای علوی بروجردی با رئیس سازمان نظام پزشکی کشور در میان گذاشتند.
وی ضمن انتقاد نسبت به گرانی کالاها، وضعیت معیشتی مردم، قیمت مسکن و اجاره‌بها و افزایش مهاجرت از کشور، گفت: «وقتی مردم می‌بینند امور اقتصادی اصلاح نمی‌شود، حتی اگر ربطی به روحانیت نداشته باشد، این ضعف‌ها را از جانب ما می‌بینند. عده‌ای که تصمیم‌گیرنده و اجراکننده هستند، نه روحانی هستند و نه ربطی به روحانیت دارند؛ اما مجموعه وابسته به روحانیت است و اگر خطا کنند روحانیت ضربه می‌خورد؛ بنابراین در تصمیم‌ها سنجیده عمل کنید.»
این استاد خارج حوزه علمیه با اشاره به مزایای استفاده از فضای مجازی افزود: «بسیاری از علومی که باید برای دسترسی به آنها به دانشگاه‌های کشورهای مختلف مراجعه می‌کردیم، اکنون با وجود فضای مجازی به‌راحتی در دسترس قرار گرفته است.»
بروجردی با بیان اینکه بسیاری از مقالات علمی معتبر به‌وسیله فضای مجازی در دسترس همگان قرار گرفته است، اضافه کرد: «فیلترینگ فضای مجازی معنایی ندارد و باید نکات مثبت فضای مجازی را در نظر گرفت. اگر می‌خواهیم پابه‌پای کشورهای مختلف در مسیر پیشرفت حرکت کنیم، باید به‌روز باشیم، حرکتمان عقلایی و مسیرمان تخصصی باشد.»
لازم به ذکر است که در خصوص فضای مجازی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی خارجی باید بسیار محتاطانه تصمیم گرفت و سخن گفت؛ زیرا شبکه‌های اجتماعی خارجی پرمخاطب کنونی، عمدتاً متعلق به کشورهایی است که هیچ ابایی از ابراز دشمنی با اسلام سیاسی، نظام اسلامی و فرهنگ نهادینه شده در کشور را ندارند.
در عصر انفجار اطلاعات یکی از مهم‌ترین راه‌های سلطه بر جوامع انسانی، مهندسی داده‌های اطلاعاتی و انتشار محتواهای مدیریت شده در راستای مدیریت افکار و اذهان عمومی است. بدیهی است که فعالیت بی‌قیدوبند چنین سکوهایی، مصداقی از تسهیل سلطه کفار بر مسلمانان است که به مقتضای آیات قرآن ازجمله «وَلَن یَجعَلَ اللَّهُ لِلکافِرینَ عَلَی المُؤمِنینَ سَبیلًا»(نساء، 141)، روایات متعدد و قاعده نفی سبیل، هرگونه تسلط کفار بر مسلمانان از لحاظ فقهی و شرعی نفی شده است.
همچنین به مقتضای قاعده دفع ضرر محتمل، حضور شبکه‌های بیگانه دولت‌های متخاصم هر چند قابلیت حکمرانی‌پذیری را داشته باشد، اما مسلماً دارای مضرات خواهد بود. چرا که دولت‌های متخاصم به موجب آیه شریفه: «وَلَنْ تَرْضَی عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لَا النَّصَارَی حَتَّی تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ»(بقره، 120) در مسیر تحقق اهداف اسلام قدم بر نخواهند داشت و لحظه‌ای از آسیب زدن به آموزه‌های دینی و آرمان‌های انقلابی کوتاه نخواهند آمد.
علاوه بر قاعده نفی سبیل و قاعده دفع ضرر محتمل، موارد دیگری از جمله قاعده نفی عسر و حرج، قاعده لاضرر و لا ضرار، قاعده حرمت اعانه بر ظلمه، اجتناب از نشر اکاذیب و شایعه‌سازی و… در فقه وجود دارد که به پشتوانه آنها می‌توان حضور شبکه‌های اجتماعی خارجی، بدون ضمانت‌های لازم و قانون‌مند کردن آنها را مورد کنکاش فقهی قرار داد.
با این وجود برخی چهره‌های حوزوی به‌گونه‌ای از ضرورت رفع فیلترینگ کلی‌گویی می‌کنند که انگار بیگانه از مسائل فقهی هستند. این در حالی است که شناخت فضای سایبری و تدبیر در اجازه دسترسی مستقیم یا غیرمستقیم به پلتفرم‌های خارجی که پایه‌های رسانه‌ای جنگ شناختی دشمنان در کشور هستند، یکی از ضروری‌ترین مباحثی است که باید مورد توجه دولتمردان، نهادها و عناصر فرهنگی کشور به‌ویژه حوزویان قرار گیرد.
کاش جناب آقای علوی بروجردی که به بهانه دغدغه دسترسی به مقالات علمی معتبر و به‌روز بودن مباحث علمی، از دولتمردان رفع فیلترینگ فضای مجازی را به‌طور کلی مطالبه می‌کند، انگشت مطالبه و حتی اتهام خود را به سمت دشمنان نظام اسلامی دراز می‌کرد که علاوه بر تحریم‌های اقتصادی، ایران اسلامی را در زمینه مسائل علمی و سخت‌افزارها و نرم افزارهای فن‌آورانه تحریم کرده‌اند. اینکه به چه دلیل تلاش می‌کنند تا دسترسی ایران به تراشه‌های هوش مصنوعی محدود شود؟ بر چه اساسی همکاری با برخی محققان و اندیشمندان ایرانی را تحریم کرده‌اند؟ چرا ایشان علیه تحریم‌های علمی که کانادا در مورد برخی دانشگاه‌ها از جمله صنعتی شریف، شهید بهشتی، امام حسین، علوم پزشکی «بقیةالله» و نیروی هوایی شهید ستاری، مؤسسه تحقیقات هوا فضا، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و… اعمال کرده سخنی نمی‌گویند؟
اگرچه رفع فیلترینگ از شعارهای جذابی بود که در سبد انتخاباتی دولت پزشکیان قرار داشت، اما دولت‌ها، دولتمران و شخصیت‌های علمی در نظام اسلامی وظیفه دارند بر اساس مصالح نظام و تقویت آرمان‌های انقلابی گام بردارند.
مدیریت فضای مجازی از مهم‌ترین عرصه‌هایی است که به‌واسطه آن ارزش‌های انقلابی و اسلامی، فضایل اخلاقی و ایمانی، امنیت و آسایش روحی روانی آحاد جامعه مورد پاسداری قرار می‌گیرد. اما دسترسی بی‌دردسر به پلتفرم‌های خارجی، علاوه بر اینکه نگاهی بسیار سطحی به فضای سایبر است، باعث تضعیف ارزش‌های اسلامی، تقویت حکمرانی فکری فرهنگی بیگانگان، تسهیل استعمار و استثمار فرهنگی و به خطر انداختن زیست اجتماعی، اطلاعاتی، اقتصادی و سیاسی خواهد شد.
علاوه بر تجربه تأثیر تلخ فضای رهاشده مجازی در حوادث فتنه‌گون داخلی از جمله فتنه 1401، اگر تنوع عملیات شناختی دشمنان نظام اسلامی به‌ویژه آمریکا و اسرائیل در فضای سایبر را علیه نظام اسلامی و جبهه مقاومت رصد کنیم، شک و شبهه‌ای در مورد تأثیرات مخرب جنگ افزارهای رسانه‌ای دشمن علیه جبهه مقاومت باقی نمی‌ماند.
علاوه بر موارد فوق نباید از فضای مجازی رهاشده در سوریه که روزبه‌روز میدان‌های جنگ شناختی علیه دولت وقت سوریه را وسیع‌تر می‌کرد غفلت کرد. جنگی شناختی که علاوه بر کنش‌گران سوری، کنش‌گران ضد دولت بشار اسد در سایر کشورها ازجمله کشور ما و حتی از درون حوزه علمیه قم نیز در آن دخیل بودند.
به هر حال فضای رها شده مجازی و فعالیت آزاد سکوهای مجازی خارجی به‌عنوان زیرساخت‌های جنگ شناختی دشمنان، خطر بالفعلی است که روزبه‌روز در حال گسترش است. آیا کسانی که از درون حوزه‌های علمیه آزادی سکوهای مجازی خارجی را مطالبه می‌کنند، از تغییر ذائقه سیاسی اجتماعی و فکری فرهنگی مردم توسط الگوریتم‌های برخی پیام‌رسان‌ها و تنوع و تکثر عملیات شناختی دشمنان توسط آنها با خبر هستند؟
کاش این حوزویان به‌جای مطالبه رفع فیلترینگ، پیگیر مطالبات واقعی مردم باشند و اگر در عرصه فضای مجازی نیز احساس مسئولیت می‌کنند مدیریت این فضا، سامان‌دهی شبکه ملی اطلاعات و تقویت شبکه‌ها و سکوهای مجازی داخلی را مطالبه می‌کردند.
