به گزارش رحا مدیا، مدرسه اندیشهورز رحا در سیزدهمین برنامه رواق اهلقلم میزبان سعید احمدی، نویسنده و مدرس ویراستاری بود.
استاد احمدی در این نشست که با حضور اهالی قلم حوزه برگزار شد گفت: ویراستار کمک حال نویسنده در زیبانویسی و ویرایش متن است که میتواند متنی را از لحاظ زیبایی و رسایی مفاهیم بهبود ببخشد بنابراین نویسندگان و ویراستاران دو بال اوج همدیگر هستند.
وی در ادامه به نکاتی راجع به عملکرد نویسندگان و ویراستاران با توجه به تجربههای شخصی خود پرداخت که در ادامه به آن اشاره میکنیم:
1.لزوم دقت نویسنده در نکات ویرایشی
لازم است خود نویسنده برخی نکات مهم و ضروری را یاد گرفته و در متن پیاده کند. چرا که متن با عدم تکمیل نکات ویرایشی مثل نقطه و ویرگول ناقص میماند. و در زمان نقد یک یادداشت ممکن است ویراستار، مجبور به دقیق شدن برخی نکات ظریف شود و این کار او را از محورهای اصلی ویرایش و زیباسازی متن بازدارد.
2.کار ویراستار فرم و فضای جمله است
بخش مهم کار ویراستاری مربوط به فضای جملهای و فرم آنها است. جاهایی که پیوند میان نویسنده و مخاطب دچار خلل میشود، ویراستار ورود پیدا میکند. در عرصه قلم زدن نیز باید آن مواردی را نباید مرتکب شویم که بین ما و خوب نوشتن فاصله ایجاد میکند و تفهیم و تفهم شکل نمیگیرد.
نکات ویرایشی در صورت و شکل ظاهری جمله، در این باب مسائل فراوانی وجود دارد. برای مثال فعل بسیار مهم است و جمله زمانی که بیان میشود، نهاد و گزاره و یا همان فعل و فاعل… در اصل ساختار و معنا را فعل تمام میکند. فعل جایگاه ویژه و مهمی در جمله ایفا میکند. براساس تجارب ویراستاری بسیاری از نویسندگان در مکان استفاده از فعل و جایگاه آن اشکالاتی دارند.
پس در جایگاه فعل باید پرسید: فعل کجا در متن ایراد و اشکال وارد میکند و باعث میشود ما پیام و معنای خود را به مخاطب بهخوبی نرسانیم و میان ما و مخاطب پارازیت ایجاد میکند؟
یکی از کتبی که درمورد ویرایش و افعال شرح بسیار خوبی دارد، کتاب انواع ویرایش استاد ابوالفضل طریقه دار میباشد. در یک بخش از این کتاب تنها به جایگاه فعل اختصاص داده شدهاست و شامل نکات ناب میباشد. در موارد فعل را در جمله حذف و یا عطف به جمله سابق میکنیم در صورتی که هیچ ربطی به یکدیگر ندارند. یعنی حذف و عطف جمله رخ میدهد بهجای آوردن یک فعل در جمله ان را حذف یا عطف میدهیم.
3.تتابع افعال، کی و کجا؟
زمانیکه چند فعل پشت سرهم میآید تتابع افعال در جمله رخ میدهد. یعنی چند جمله آوردهایم که فعل آنها در جای خود استفاده نشده است بلکه همه را پشت سرهم قرار دادهایم. تتابع افعال در جمله ویرایش نوشته را دشوار میکند.
برای مثال؛ جمله «هرانچه که از یک تبلیغات مؤثر میخواهید داریم.» در این جمله دو فعل کنار هم آورده شدهاست که آن را نارسا و نازیبا میکند. در حالیکه اگر یک فعل را حذف و ترکیب جمله را به کلی تغییر دهیم، زیبایی جمله دو چندان میشود. پس دقت داشتهباشیم که در باب فعل از افعال خاص استفاده شود.
4.شناخت افعال و استفاده صحیح از آن مهم است.
برخی یادداشتنویسان عادت به استافاده چند فعل شناخته شده دارند و علاقهای به آوردن فعلهای متفاوت و کوتاه ندارند این کار برای یادداشتها و نوشتهها آسیبزا است. بنابراین شناخت افعال در نویسندگی از درجه اهمیت بالایی برخوردار است که ویرایش را هم سهل و آسان میکند. بهعنوان مثال افعالی نظیر بود، شد، گشت و گردید افعال پر مصرف در یادداشتها است و نویسنده تا جایی که میتواند نسبت به افعال پرمصرف دوری کرده و از افعال دیگری استفاده کند. مثلاً اگر جایی لازم است از فعل «کوشش کرد» استفاده کند بهجای آن فعل «کوشید» را بیاورد. همچنین اگر بهجای استفاده از افعال چند واژهای مثل «به رشته تحریر درآورد» از فعل کوتاه «نوشت» بهرهمند شوید در یادداشتنویسی که باید رعایت واژگان کنید موفقتر خواهید بود.
5.دوری از فعل
دقت به این موضوع مهم است که قسمت ویژه جمله، فعل آن است اما گاهی نویسندگان افعال را حذف میکنند بدون اینکه توجه به ظرایف این نحوه نوشتار داشتهباشند و عملاً جمله را از استخوانبندی خود خارج میکنند. درحالیکه باید توجه داشت؛ پرهیز از فعل موجب نقص جمله میشود. در حقیقت نویسنده خوب کسی است که ساده و بی تکلف مینویسد برای مثال از شاهکار گلستان سعدی و روانی آن لذت خواهید برد چون از فخامت پرهیز کرده است. ما باید روانی و شیوایی انتقال معنا در ذهن خود را در نظر بگیریم. و مخاطب خیلی به الفاظ ما دقت نکند، در اصل این شیوه صحیح نویسندگی است. هرچه ساده و صمیمی بنویسید ارتباط با انسانها سادهتر رخ میدهد.
6.ظاهر نوشته ما چگونه باشد؟
یکی از نکات مهم در نوشتن آشنایی با فاصله و نیمفاصله است چرا که عدم رعایت آن سبب وارد آمدن ضربه به نوشته میکند. فاصله یعنی وقتی یک کلمه کامل میشود باید یک فاصله مستقل ایجاد کنیم و به سراغ کلمه بعدی برویم. زبان فارسی با ترکیب کلمات خلق شدهاست. نیمفاصلهها باید کاملاً رعایت شوند عدم رعایت صحیح این قانون سبب متلاشی شدن کلمات میشود. احترام یک کلمه باید حفظ گردد. البته گاهی نیمفاصله و فاصله به ذوق و سلیقه هم بستگی دارد اما دقت داشتهباشیم که این سلیقه با شناخت از کلمات اتفاق بیفتد چرا که در صورت استفاده نامناسب از نیم فاصله شاهد شکاف خواهیم بود.
7.نقش نقطه در جمله
گذاشتن نقطه یعنی اینکه جمله به پایان رسیده است. گاهی عنوانی برای یادداشت و یا مقاله و… مینویسیم اینجا لازم نیست از نقطه استفاده کنیم. اما برای جملاتی که در متن باشند و معنای مستقلی از آن اراده کردیم و پایان یافته باشد، باید نقطهگذاری کنیم. یعنی پایان چند واژه که دربرگیرنده معنایی باشد که این کاربرد نقطه در جمله است. در موارد اختصاری هم از نقطه استفاده میشود. اما کاربرد اصلی ان در پایان جملات است.
8.نحوه استفاده از ویرگول در یادداشت چگونه است؟
ویرگول و نقطه ویرگول نکات خاصی دارد. ممکن است گاهی برای فهم یک جمله نیاز به مکث، و استفاده از ویرگول داشتهباشیم. کاربرد اصلی ویرگول ایجاد مکث است که اگر رعایت نشود مخاطب بهاشتباه دچار میشود و منظور ما برای مخاطب نامفهوم میشود. برای مثال: برای ایرانی مسلمان در هرجا گرامی است. اگر ویرگول میان ایرانی و مسلمان رعایت نشود برداشت معنایی صحیحی رخ نمیدهد. و جمله صحیح این است که؛ «برای ایرانی، مسلمان در هرجا گرامی است.» پس اگر ویرگول حذف شود گویی کلمه مسلمان بر ایرانی اضافه شدهاست. یک مکث کامل وجود دارد که با نقطه مشخص میشود و یک مکث کوتاه که با ویرگول حاصل میشود.
گزارشگر: سیده ناهید موسوی
