از رفاقت معنوی رزمندگان تا پیروزی دفاع مقدس

رحا مدیا | محمدرضا بابایی، نویسنده و مبلغ دینی

علامه طباطبایی(ره) معتقد است که قوای اجتماعی بر قوای فردی غالب است و در هنگام تعارض اراده‌ها، اراده جمع بر اراده فرد مقدم می‌شود. این امر، مبنای اهتمام اسلام به جامعه است، زیرا تربیت و رشد اخلاق فردی، که اساس تشکیل جامعه است، تنها زمانی مؤثر واقع می‌شود که جامعه با آن شیوه تربیتی در تعارض نباشد. در غیر این صورت، قدرت جامعه فرد را در خود مستهلک می‌کند و تربیت فرد بی‌نتیجه یا کم‌اثر خواهد بود. بر همین اساس، اسلام مهم‌ترین احکام و قوانین خود، از جمله حج، جهاد، نماز، انفاق و تقوا را بر پایه اجتماع قرار داده و حکومت اسلامی را حافظ این شرایع کرده است. همچنین، همه مسلمانان را به انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر موظف کرده است.

دفاع مقدس، به‌عنوان یک پدیده کم‌نظیر در جهان، این شاخصه اسلامی را به‌وضوح به نمایش گذاشت. این اتفاق نشان داد که با اجتماع صحیح و بهره‌گیری از عناصری چون عشق، عقل و حماسه می‌توان از دل تهدیدها فرصت ساخت؛ فرصتی که در آن انسان‌هایی پرورش یافتند که پیش از آن چنین تربیت نشده بودند. اینکه گفته می‌شود شهدا ره صدساله را یک شبه طی کردند، دلایل مختلفی دارد، اما بنا بر نظر علامه طباطبایی و نیز آیات قرآنی، مهم‌ترین عامل این رشد، رفاقت و ارتباط صمیمی رزمندگان با یکدیگر بود.

بر اساس آیات الهی، خداوند کسانی را که در صف جهاد با کافران می‌جنگند، دوست دارد. خداوند تصویر این جنگ را به‌گونه‌ای ترسیم می‌کند که جبهه حق مانند سدی آهنین هستند. این سد ویژگی خاصی دارد؛ همبستگی، پایداری و رفاقت رزمندگان جبهه حق که باعث می‌شود خداوند آن‌ها را دوست بدارد. این برادری چنان محکم است که در روز قیامت، خداوند همه دوستی‌هایی را که بر پایه مادیات و منافع بوده، از هم می‌گسلد، مگر دوستی‌های اهل تقوا که بر پایه پیشرفت متقابل در راه خداست.

با این حساب، ماهیت روابطی که در دفاع مقدس وجود داشت، مشخص و علت پیشرفت آن نیز معلوم شد. اما آیا واقعاً دوستی‌های دوران دفاع مقدس چنین بودند؟ برای پاسخ به این پرسش، باید به روضه‌های امام حسین (علیه‌السلام) که مورد توسل رزمندگان بود، رجوع کنیم. امام حسین (علیه‌السلام) در وداع با یارانش، عالی‌ترین مرتبه رفاقت را به نمایش می‌گذارد و دنیا را متهم می‌کند که پس از یارانش دیگر جای ماندن نیست. او رو به آسمان کرده و عرضه می‌دارد: «خدایا چون تو می‌بینی، تحمل می‌کنم، می‌گذرم و راضی‌ام.»

در خاطرات شهدا نیز به‌روشنی پیداست که دردناک‌ترین لحظات برای رزمندگان، زمانی بود که دوستان‌شان شهید می‌شدند. این نشان‌دهنده پیوند عمیق اجتماعی رزمندگان زیر بیرق اسلام و با توسل به روضه‌های امام حسین (علیه‌السلام) بود؛ پیوندی که آن‌ها را به اعلی علیین رساند. کسانی هم که با این شهدا طرح رفاقت داشتند، از این تعالی بهره‌مند شدند. امروز، جامعه ما به رفاقت‌هایی از جنس نور و عطوفت نیازمند است و یکی از راهکارهای آن زنده نگه داشتن یاد شهدا در هر محله و مسجدی است تا افراد از برکات این شهدا بهره‌مند شوند.

رفاقت باید از اصلی‌ترین شاخصه‌های جامعه اسلامی باشد، به شرط آنکه ضلع سوم این رفاقت خداوند باشد. ما که ناتوان از اتصال مستقیم به خداوند هستیم، باید خود را به دریای بی‌کران رحمت ائمه (علیهم‌السلام) وصل کنیم. چون احتمال جا ماندن از این کشتی نجات وجود دارد، باید محکم کار کنیم و همچون رفاقت رزمندگان دفاع مقدس، رفیقی از جنس شهدا برای خود برگزینیم. رفیق شهید شما کیست؟ نباید دست از دامان این شهدا برداشت، زیرا آن‌ها ستارگان خاکی و شمع محفل بشریت‌اند و راهنمای ما به سوی سعادت هستند. رفاقت آن‌ها از جنس تقواست و حتی در آخرت نیز کمک‌حال ما خواهند بود. پس همان‌طور که امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرماید، در دعاهایمان از خداوند چنین بخواهیم: «نَسْأَلُ اللَّهَ مَنَازِلَ الشهداء وَ مُعَایَشَةَ السُّعَدَاءِ وَ مُرَافَقَةَ الْأَنْبِیَاء.» (از خداوند درخواست می‌کنم مقام شهدا، زندگی با سعادتمندان و همراهی با پیامبران را.)