رحا مدیا | دکتر محمدصادق خرسند
نهم شهریورماه، یادآور حادثه‌ای تلخ در تاریخ معاصر ایران است که در آن امام موسی صدر یکی از چهره‌های درخشان اندیشه و عمل سیاسی شیعه در لیبی ناپدید گردید. این متفکر شیعه که در قم به دنیا آمده‌بود، نقش مؤثری در اصلاح نظام آموزشی حوزه علمیه ایفا کرد و از معدود روحانیونی بود که علاوه بر سواد حوزوی، از تحصیلات عالیه دانشگاهی نیز برخوردار بود. یکی از موارد مربوط به او در جریان مبارزات انقلاب اسلامی، تلاش عده‌ای برای قرار دادن او در برابر امام خمینی بود در حالی که بعد از دستگیری امام در سال 1342، موسی صدر راهی اروپا و شمال آفریقا گردید تا از طریق واتیکان و الازهر، شاه را برای آزادسازی ایشان تحت فشار قرار دهد. وی یک هفته پیش از ربوده شدن در شهریور ۱۳۵۷ با انتشار مقاله‌ای با عنوان «ندای پیامبران» در روزنامه لوموند، امام خمینی را به‌عنوان تنها رهبر انقلاب اسلامی ایران معرفی کرده بود.
این روحانی برجسته شیعه، در خارج از ایران نیز منشأ خدمات ارزنده‌ای گردید. ارتقای فرهنگی و محرومیت‌زدایی از شیعیان جنوب لبنان از جمله اقداماتی بود که وی برای کاهش آلام شیعیان این منطقه در دستور کار خود قرار داد. او که توسط آیت‌الله بروجردی به لبنان فرستاده شده بود، مطالعاتی را به‌منظور ریشه‌یابی عوامل عقب‌ماندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شیعیان انجام داد. وی با طی هزاران کیلومتر در میان شهرها و روستاهای لبنان، ده‌ها جمعیت خیریه و مؤسسات فرهنگی و آموزش حرفه‌ای را راه‌اندازی نمود که حاصل آن کسب اشتغال و خودکفایی اقتصادی هزاران خانواده بی‌بضاعت، کاهش درصد بی‌سوادی، رشد فرهنگ عمومی و به اجرا در آمدن صدها پروژه کوچک و بزرگ عمرانی در مناطق محروم آن کشور بود.
علاوه بر این، با پیگیری‌های او بود که حکومت لبنان پذیرفت شیعیان نیز مانند سایر طوائف، مجلسی داشته‌باشند و بدین ترتیب، مجلس اعلای شیعیان در اول خرداد سال ۱۳۴۸ تأسیس و خود او با اکثریت آرا به ریاست آن انتخاب شد. فقر فرهنگی لبنان پیش از آغاز فعالیت امام موسی صدر به‌حدی بود که برخی از مسلمانان لبنان مراسم عقد و ازدواج و ترحیم خود را در کلیسا بر پا می‌کردند و امواتشان را در گورستان‌های مسیحیان دفن می‌نمودند. او با تشکیل جنبش امل، حرکت المحرومین و مدرسه صنعتی جبل عامل نقش مهمی در رشد و ثبات لبنان ایفا نمود. بدون حضور او، هرگز لبنان که گرفتار جنگ داخلی خانمان‌سوز در سال 1354 شده بود، روی آرامش نمی‌دید.
شاید مهمترین اقدام امام موسی صدر در لبنان، تأسیس «کمیته دفاع از جنوب» در سال ۱۳۴۹ بود که طی آن رهبران مذهبی مسلمان و مسیحی جنوب لبنان گرد هم آمدند تا برای مقاومت در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی چاره‌اندیشی کنند و این اولین قدم‌های تشکیل مقاومت در لبنان در برابر این رژیم اشغالگر تلقی می‌شد. با بمباران جنوب لبنان توسط اسرائیل در سال 1349، امام موسی صدر آموزش جوانان شیعه لبنانی برای مقابله با این رژیم را سرعت بخشید. بعد از شهادت 27 تن از این جوانان در جریان بمب‌گذاری در اردوگاه نظامی «عین البنیة» در کوه‌های بقاع، امام موسی صدر رسماً تشکیل «گروه‌های مقاومت لبنان» را اعلام‌کرد. نخستین عملیات بزرگ مقاومت لبنان علیه تجاوزات اسرائیل در اواخر ۱۳۵۵ صورت گرفت که به آزادسازی شهرک‌های «طیبه» و «بنت جبیل» انجامید. امام موسی صدر نخستین شخصیتی بود که در زمستان ۱۳۵۶، طرح سازش‌کارانه توطین پناهندگان فلسطینی در جنوب لبنان را افشا و از تحقق آن جلوگیری نمود. قدرت سیاسی حال حاضر شیعیان لبنان به‌عنوان جامعه‌ای آگاه و دارای اعتماد به نفس، بدون‌تردید مدیون مجاهدت‌های امام موسی صدر می‌باشد.
ایشان در ۳ شهریور سال ۱۳۵۷ به دعوت معمر قذافی وارد لیبی شد و در روز ۹ شهریور ناپدید گردید. دستگاه‌های قضائی لبنان و ایتالیا و تحقیقات واتیکان، ادعای لیبی مبنی بر خروج صدر از آن کشور و ورود او به رم را تکذیب کردند و مجموعه اطلاعات گواه آن است که صدر هرگز خاک لیبی را ترک نکرده‌است. به‌اعتقاد «احمد رمضان‌پور نرگسی» یکی از نزدیکان معمر قذافی، «عبدالمنعم الهونی» نماینده شورای انتقالی لیبی در قاهره و حسنی‌مبارک، رئیس‌جمهور مخلوع مصر امام موسی صدر توسط معمر قذافی به شهادت رسیده است.
در مجموع باید توجه داشت، نگاه امام موسی صدر به تحولات منطقه غرب آسیا و جهان اسلام، نگاهی تمدنی و فارغ از جهت‌گیری‌های طائفه‌ای و دعوای قدیمی شیعه و سنی بود و نوک پیکان حملات خود را متوجه دشمن اصلی اسلام یعنی رژیم خونخوار صهیونیستی کرده بود. او معتقد بود اسرائیل شرّ مطلق است و بدین ترتیب مخالف هرگونه عادی‌سازی روابط با این رژیم کودک‌کش بود. وی اندیشه و فرهنگ مقاومت را نهادینه کرد و به‌نوعی بنیان‌گذار ادبیات مقاومت در لبنان محسوب‌می‌شود. مقاومتی که اکنون به درخت تناوری تبدیل شده که از ایران تا عراق، یمن، لبنان، سوریه و فلسطین ریشه دوانده و به‌زودی ریشه ظلم و ستم در سرزمین‌های اشغالی را خشک خواهد کرد. ان‌شاءالله
