رحا مدیا | قدرت الله غلمانی
مسئله غنی‌سازی اورانیوم در جمهوری اسلامی ایران، طی دو دهه گذشته به یکی از مهم‌ترین محورهای تعامل، مناقشه و مذاکره ایران با قدرت‌های جهانی تبدیل شده است. در این میان، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، با مواضع قاطع و مستدل خود، جایگاه غنی‌سازی را نه‌تنها به عنوان یک حق فنی در چارچوب معاهدات بین‌المللی، بلکه به‌مثابه نماد استقلال، پیشرفت و عزت ملی تبیین کرده‌اند. این یادداشت بر آن است تا با بررسی بیانات و مبانی اندیشه‌ای ایشان، ابعاد مختلف دفاع از حق غنی‌سازی اورانیوم را از منظر حقوقی، سیاسی، دینی و تمدنی تحلیل کند.
۱.مبنای حقوقی: غنی‌سازی به عنوان یک حق مسلم بین‌المللی
یکی از ارکان کلیدی سخنان رهبر انقلاب، استناد به حقوق بین‌الملل و به‌ویژه مفاد معاهده NPT است. در ماده ۴ این معاهده آمده است که اعضای آن «حق مسلم بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز» را دارند. امام خامنه‌ای بارها تصریح کرده‌اند که «غنی‌سازی اورانیوم حق مسلم ملت ایران است» و غرب نباید با توجیهات سیاسی، این حق را محدود کند. در واقع، از منظر ایشان، خواسته کشورهای غربی برای توقف غنی‌سازی یا تقلیل آن به سطح محدود، نه بر مبنای قواعد حقوقی، بلکه ناشی از فشار سیاسی و تلاش برای تضعیف قدرت ملی ایران است.
۲.بُعد سیاسی: غنی‌سازی به عنوان نماد اقتدار و استقلال ملی
غنی‌سازی اورانیوم از نگاه رهبر انقلاب، تنها یک فناوری نیست بلکه نمادی از «اراده ملی و استقلال سیاسی» است. ایشان تأکید دارند که دشمنان جمهوری اسلامی ایران، به‌ویژه آمریکا، از آن جهت با فناوری هسته‌ای ایران مخالفت می‌کنند که این فناوری با تکیه بر توان بومی و بدون وابستگی به غرب توسعه یافته است. این استقلال علمی، از دیدگاه ایشان، نقطه‌ی قوتی است که باید با تمام توان حفظ شود. به تعبیر امام خامنه‌ای: «دشمن با غنی‌سازی دشمن است، چون می‌داند ایران وارد باشگاه علم و فناوری شده است.»
۳.بُعد دینی و اخلاقی: حرمت سلاح هسته‌ای و مشروعیت استفاده صلح‌آمیز
یکی از ویژگی‌های بی‌نظیر در گفتمان هسته‌ای رهبر انقلاب، صدور فتوا درباره حرمت تولید و استفاده از سلاح هسته‌ای است. ایشان صراحتاً اعلام کرده‌اند که تولید و استفاده از این سلاح‌ها خلاف شرع و اخلاق اسلامی است. این فتوا، در کنار تأکید بر استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، نشان‌دهنده مرزبندی روشن جمهوری اسلامی با سلاح‌های کشتار جمعی و مشروعیت اخلاقی و دینی برنامه هسته‌ای ایران است. در این چارچوب، غنی‌سازی اورانیوم به سطح پایین، گامی در مسیر توسعه‌ی صلح‌آمیز و تقویت زیرساخت‌های علمی کشور تلقی می‌شود.
۴.تجربه تاریخی: عقب‌نشینی برابر فشار، عامل تشدید زیاده‌خواهی
رهبر انقلاب در بسیاری از سخنان خود، با تحلیل روند مذاکرات گذشته، هشدار داده‌اند که هرگونه عقب‌نشینی از حقوق مسلم ملت ایران، به‌ویژه در موضوع هسته‌ای، موجب افزایش فشار و زیاده‌خواهی طرف مقابل خواهد شد. از منظر ایشان، تجربه توافق ژنو (۲۰۱۳) و برجام (۲۰۱۵) نشان داد که اعتماد به طرف غربی بدون ضمانت‌های محکم، موجب خسارت‌های سنگین اقتصادی و فنی می‌شود. بنابراین، دفاع از حق غنی‌سازی، نه‌تنها از حیث اصولی بلکه از منظر تجربه‌محور نیز اقدامی عقلانی و ضروری است.
۵.بُعد تمدنی: هسته‌ای به‌مثابه راهبرد پیشرفت و عدالت
در نهایت، از دیدگاه رهبر انقلاب، فناوری هسته‌ای بخشی از «نقشه جامع پیشرفت تمدن اسلامی» است. دستیابی به فناوری‌های پیشرفته، از جمله انرژی هسته‌ای، برای تأمین عدالت در توزیع انرژی، پیشرفت اقتصادی، رفع فقر و ارتقاء استقلال علمی ملت‌ها ضروری است. ایشان بارها تأکید کرده‌اند که کشورهایی چون ایران، نباید در دام «نظام جهانی ناعادلانه» گرفتار شوند و باید با اتکا به ظرفیت‌های بومی، مسیر پیشرفت را طی کنند. در این چارچوب، دفاع از حق غنی‌سازی، دفاع از استقلال علمی و هویتی جهان اسلام در برابر نظام سلطه تلقی می‌شود.
نگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به حق غنی‌سازی اورانیوم، نگاهی چندبعدی، راهبردی و آینده‌نگر است. ایشان این مسئله را نه فقط از منظر منافع ملی، بلکه در افق تمدن‌سازی اسلامی و احیای عزت امت اسلامی تحلیل می‌کنند. از منظر ایشان، پایداری در حفظ این حق، شرط لازم برای استقلال سیاسی، پیشرفت علمی و عدالت بین‌المللی است. از این‌رو، غنی‌سازی اورانیوم در جمهوری اسلامی ایران، به یک اصل راهبردی و غیرقابل معامله در ساختار گفتمانی جمهوری اسلامی تبدیل شده است.
