رحا مدیا | مجتبی صداقت
تاریخ قم نشان می‌دهد که این شهر يكى از کانون‌های بزرگ علمى و فرهنگى جهان اسلام بوده و هست. محدثان، فقیهان و عالمان بزرگى در اين دیار سکونت داشتند و به نشر احادیث و معارف اهل بیت علیهم السلام همت می‌گماشتند. تلاش‌های علمای قم در توسعه دانش و فرهنگ اصیل اسلامی، چشمگير است. امام صادق عليه‌السلام درباره اهل قم می‌فرماید: «سلام خدا بر اهل قم … آنان اهل ركوع و سجود و قيام و قعود هستند. آنها فقهاء علماء و با فهم‌اند. مردم قم، اهل درايت و روايت و عبادت نيكو می‌باشند» (بحار الأنوار، ج57، ص 217).
مهاجرت افرادی همچون ابراهيم بن هاشم كوفی از شاگردان يونس بن عبدالرحمن (از اصحاب امام رضا عليه‌السلام ) به قم و فعالیت‌هایشان در نشر حديث سبب شد كه این شهر همراه با ري به مدرسه‌اي براي پرورش محدثان و فقیهاني همچون: زكريا بن آدم، سعد بن سعد اشعري قمی، عباس بن معروف، ابوالفضل مولى جعفر بن عبد الله اشعری تبدیل شود (أدوار الفقه الإمامى، ص 68-70).
قم، در قرون نخستین اسلامی با یاری فقیهانی مانند علي بن بابويه و محمد بن قولويه به يك مركز فقهی بدل گشت. در قرن چهارم، مكتب حديثی قم با چهره‌ای مانند شيخ صدوق به اوج خود رسيد. این مدرسه علمی در دوره قاجار به همت ميرزای قمی (صاحب قوانين) احياء شد و در سال 1340 قمری توسط حاج شيخ عبدالكريم حائری يزدی جان دوباره گرفت (آشنايی با علوم اسلامی: اصول فقه ـ فقه، ص106).
اما نکته مهم این است که از جمله عوامل موفقیت حوزه علمیه قم، بودن در سایه سار بانوی دو عالم، حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها و فیض معنوی کسب شده از جوار حرم ایشان است. دانشمندان قم به خوبی قدر این نعمت الهی را دانسته، از سرچشمه برکات آن حضرت، روح و دل خود را سیراب می‌کردند.
با مراجعه به آثار علمی برجای‌مانده از این بزرگان، در مواضعی که از آن حضرت یاد شده، احترام، بزرگداشت و ارادت شگفت‌انگیزی نسبت به شخصیت کریمه اهل بیت دیده می‌شود که در ادامه به نمونه‌هایی از این اظهار ارادت‌ها اشاره می‌شود:
- آیت الله العظمی مرعشی نجفی در مقدمه کتاب إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد (ص6) خود را پناه‌برده و پناه‌جو به حرم کریمه عترت حضرت معصومه معرفی می‌کند و آرزو می‌نماید که روحش فدای آن حضرت گردد.
- مرحوم آیت الله وجدانی‌فر در کتاب الجواهر الفخرية في شرح الروضة البهية (ج11، ص172) با اشاره به فرازی از زیارتنامه آن حضرت، بیان می‌دارد که ما در جوار حضرت فاطمه معصومه ساکن هستیم؛ آن بانویی که در شب‌های جمعه و دیگر زمان‌ها در هنگام زیارت قبر مطهرش برای برآورده شدن حاجات مهم‌مان به ایشان متوسل می‌شویم و غالباً با عنایت ویژه ایشان بر آورده می‌شوند.
- مرحوم آیت الله العظمی لنکرانی در تاریخ اتمام کتاب تفصيل الشريعة (ص370) که مصادف با روز ولادت حضرت معصومه بود در توصیف آن حضرت، بیان می‌کند که ایشان کریمه اهل بیت و مریم آل رسول است و جوار آن حضرت سرآغاز خیرات، برکات و نعمت‌ها است و از امام جواد علیه السلام روایت شده که «هر کس قبر عمه‌ام را در قم زیارت کند بهشت برای او است» و روایات متعدد دیگری نیز در این زمینه وجود دارد.
- مرحوم آیت الله اشتهاردی در پایان جلد اول کتاب مدارک العروة (ص216) پس از سپاس خدا نسبت به نعمت سکونت در قم، این شهر را شهر حضرت فاطمه معصومه می‌خواند.
این بیانات، نشان از کسب فیض عالمان قم از محضر این بانوی دو عالم است و می‌رساند که حوزه علمیه قم، تنها یک مرکز علمی محض نبوده، بلکه علاوه بر آن، به برکت همجواری کریمه اهل بیت همواره حوزه‌ای معنوی نیز بوده است. استفاده از برکات این حرم از جمله اسبابی می‌باشد که به تلاش عالمان قم، برکت بخشیده و این شهر را به کانونی بی‌بدیل در جهان تشیع، تبدیل کرده است.
