رحا مدیا | محمدرضا بابایی
در جهانی که رسانه‌های غربی تصویری تحریف‌شده از اسلام ارائه می‌دهند، جامعة المصطفی العالمیه به‌مثابه «سفیر نامرئی» انقلاب اسلامی، با تربیت ده‌ها هزار دانشجوی بین‌المللی از ۱۲۲ کشور، پیام اسلام ناب محمدی (ص) و ارزش‌های انقلابی را به گوش جهانیان می‌رساند. این نهاد حوزوی-دانشگاهی که در سال ۱۳۵۸ با هدف گسترش علوم اسلامی و انسانی تأسیس شد، امروز نه تنها یک مرکز آموزشی، بلکه ابزاری استراتژیک در دیپلماسی فرهنگی ایران محسوب می‌شود. اما این مسیر پرآوازه، با چالش‌هایی از تحریم‌های بین‌المللی تا نقدهای داخلی همراه است.
ترکیب سنت و مدرنیته
جامعة المصطفی با نوآوری در ساختار آموزشی، نظام حوزوی سنتی (سطوح اجتهاد) را با سیستم آکادمیک (مقاطع کارشناسی تا دکترا) تلفیق کرده است. این مرکز در ۲۵۰۰ موضوع درسی، از فقه و فلسفه تا رشته‌های مدرنی مانند حقوق و ارتباطات، به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، و حتی روسی آموزش می‌دهد . جالب‌تر آنکه ۱۰ درصد ظرفیت آن به دانشجویان ایرانی اختصاص دارد، اما مخاطبان اصلی آن، غیرایرانی‌ها هستند که پس از فارغ‌التحصیلی به عنوان «مبلغان بومی» به کشورهای خود بازمی‌گردند.
این نهاد با ۶۰ شعبه در سراسر جهان، به‌ویژه در کشورهای با جمعیت مسلمان، فعال است. به عنوان مثال، در افغانستان با راه‌اندازی ۴۰ مدرسه دینی و یک دانشگاه، سالانه ۵۰۰ دانشجو جذب می‌کند. در هندوستان نیز با بهره‌گیری از پیوندهای تاریخی زبان فارسی، برنامه‌های آموزشی خود را توسعه داده است. جالب‌تر آنکه ۴۰ هزار فارغ‌التحصیل این نهاد، در کشورهایی مانند نیجریه و تانزانیا، مراکز فرهنگی شیعه را تأسیس کرده‌اند.
زبان فارسی به‌مثابه ابزار قدرت نرم
جامعة المصطفی با آموزش زبان فارسی به عنوان «زبان دوم اسلام»، نه تنها میراث فرهنگی ایران را زنده نگه می‌دارد، بلکه نسلی از غیرایرانیان را پرورش می‌دهد که با ادبیات فارسی و مفاهیم انقلابی مانند «استکبارستیزی» آشنا هستند. آیت‌الله محمدی لائینی، نماینده ولی فقیه در مازندران، تأکید می‌کند: «در حالی که کلیساها و وهابیت با بودجه‌های میلیاردی فعالیت می‌کنند، جامعة المصطفی با کمترین امکانات، زبان فارسی را به عنوان پُل ارتباطی اسلام ناب ترویج می‌دهد».
با وجود همه دستاوردها، این نهاد با موانع جدی روبه‌روست. در سال ۲۰۲۰، آمریکا و کانادا جامعة المصطفی را به اتهام ارتباط با نیروی قدس تحریم کردند. یا در شعبه‌هایی مانند افغانستان، تغییرات مکرر مسئولان باعث تعطیلی پروژه‌های بلندمدت شده است. همچنین بخشی از روحانیون معتقدند تمرکز بر سیستم آکادمیک، از عمق آموزش‌های دینی کاسته است .
جامعة المصطفی العالمیه به‌عنوان «کوثر انقلاب»، توانسته است در چهار دهه، شبکه‌ای از مبلغان متعهد را در جهان تربیت کند که نه تنها اسلام را ترویج می‌دهند، بلکه پیام مقاومت و استقلال را نیز منتشر می‌سازند. با این حال، برای تقویت نقش آن، نیاز است دیپلماسی هوشمندانه‌تری اتخاذ شده و از ظرفیت‌های مجازی و همکاری با نهادهای علمی معتبر جهانی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها استفاده شود. همچنین برنامه‌های بلندمدتی تدوین شود تا از تغییرات مکرر سیاست‌ها در شعبه‌های خارجی جلوگیری شود. از سوی دیگر ایجاد تعادل میان سنت و مدرنیته و حفظ اصالت آموزش‌های حوزوی در کنار بهره‌گیری از روش‌های نوین آموزشی بسیار حائز اهمیت است.
در آخر باید دانست که جامعة المصطفی تنها یک دانشگاه نیست؛ آزمایشگاهی است که در آن، «انقلاب اسلامی» به زبان جهانیان ترجمه می‌شود. لذا موفقیت آن، نه در آمار فارغ‌التحصیلان، که در توانایی تبدیل دانش به «گفتمان مقاومت» مشهود است.
پیوند:
آیا می‌دانستید جامعة المصطفی دانشگاه مجازی خود را در سال ۱۳۸۲ راه‌اندازی کرد و هم‌اکنون در ۴۱ رشته به زبان‌های زنده جهان آموزش می‌دهد؟ این طرح، امکان تحصیل را برای علاقه‌مندان در مناطق محروم مانند یمن و سومالی فراهم کرده است.
