به گزارش رحا مدیا، حجت الاسلام سید سجاد ایزدهی در نشست «جریان‌شناسی بازیگران فکری و سیاسی سوریه» گفت: سوریه کشوری هست که اولاً ضعیف است و چون ضعیف است، طبیعتاً اقتدار در آن نیست، گریز از مرکز وجود دارد و کشورهای اطراف هم در آن طمع زیادی دارند؛ از یک طرف هم اقوام مختلفی در آن وجود دارد که هر کدام از اینها برای خودشان یک تلقی دارند و می‌خواهند که طبیعتاً از اقلیت به اکثریت و گروه غیر حاکم به حاکم تغییر پیدا کنند. این موجب می‌شود که فضای بازی سیاسی خیلی پررنگ و ذوجهات شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مقایسه‌ای بین شرایط سوریه در سال‌های اخیر با حکومت عربستان گفت: سال‌های متمادی جریان علوی، علی رغم اینکه جمعتیش زیاد نیست، اما عملاً حکومت می‌کند و علی رغم اینکه در سال‌های اخیر هم انتخابات برگزار کردند و خود بشار اسد از مردم و مجلس رأی گرفته، اما عربستان این‌گونه نیست؛ نه رأی دارد، نه رئیس‌جمهور دارد، اصلاً حکومتش هم عربستان سعودی است؛ یعنی اصلاً سند خورده و ملکشان کردند. علتش به‌خاطر قدرت و نفوذ و سرمایه است و از طرفی سوریه‌ای که ضعیف شده‌است. به همین خاطر اطرافیان در آن طمع می‌کنند. منطق جنک این‌طوری است که اگر ضعیف پیدا کنی، مجبوری به او ظلم کنی؛ اما اگر نتوانی به او زور بگویی، تاب آوری و بازدارندگی مهم است.
وی افزود: سوریه موجود بعد از آن قضایای داعش که خیلی نابود شد همین طور آمد و دیگر سر بلند نکرد. فقط نکته‌ای بود که جولان و ادلب را رها کرد و کسانی که عملاً طمع کردند و در این جریان بازی وارد شدند، سعی کردند که سهیم بشوند و سهم خودشان را بردارند.
دکتر ایزدهی در تشریح اوضاع جغرافیایی سوریه گفت: از یک طرف ترکیه، از یک طرف لبنان، از یک طرف عراق و از یک طرف اسرائیل و از یک طرف اردن است. خیلی با اردن درگیری ندارند. عمده درگیری از یک جهت ترکیه است که بحث عثمانی سابق است، فکر می‌کند الان حلب و مناطق کرد نشین برای عثمانی گری است؛ لذا داعیه دارد و اردوغان تصریح کرده که اینها برای ما (ترک‌ها) است. گرچه ترکیه امروز ترکیه عثمانی نیست و تورانی است؛ یعنی بیش از اینکه مملکت اسلامی مد نظر باشد، بیشتر مملکت ترکی است؛ لذا روی ترک‌ها مشغول سرمایه‌گذاری هستند؛ از ترکیه و آذربایجان گرفته تا ترکمنستان، عمدتاً دارند فضای ترکیه تورانی را مطرح می‌کنند و داعیه دارند.
وی در ادامه افزود: یک بخش، اسرائیل است که آن هم طبیعتاً احساس می‌کند که باید امنیت داشته‌باشد و جولان را گرفته که مسیر ترانزیت مقاومت از آنجا می‌گذرد. طبیعتاً محل تزاحم بین قدرت‌ها و بازیگران منطقه مثل ایران و عراق و حزب الله است و از طرفی ترکیه و اسرائیل و این بازیگران با همدیگر نقش ایفا می‌کنند تا اینکه بتوانند منطق نفوذ خودشان را به‌دست بیاورند و عملاً فضا را از دست آن گروه غیر غالب و به تعبیر خودشان که مثلاً زور می‌گوید دربیاورند وتلاش خودشان را کردند. برای زمان داعش تلاش خودشان را کردند، اما عملاً ایران پای کار ایستاد، روسیه کمک کرد و عملاً از دستشان در آمد؛ اما صورت مسأله همچنان حفظ شد.
حجت‌الاسلام ایزدهی درباره اوضاع فرهنگی و مذهبی سوریه گفت: در سوریه اهل سنت غالب هستند و طبیعتاً توقع اینکه یک علوی در آنجا حاکم شود و اینکه ایران شیعی آنجا قدرت پیدا کند را ندارند. از یک طرف بحث سلفی‌ها آنجا جدی هستند، شاید بحث اخوانی‌ها مهمتر باشد. اولین جرقه‌های بحث سوریه به‌واسطه همین اخوانی‌ها شکل گرفت و عملاً بعداً سراغ داعش رفت و آن‌ها خیلی برایشان مهم بود. علوی‌ها طبیعتاً یک مجموعه‌ای از آن‌ها هستند.
وی افزود: سوریه در این میان چون اسباب بازی بازیگران بزرگ شد و خودش آن اقتدار را نداشت که فضای خودش را حفظ کند، طبیعتاً از یک جهت ترکیه و قطر با رویکرد اخوانی‌ها آمدند و حمایت کردند؛ از یک طرف چه‌بسا عربستان و امارات در مقابله با این رویکرد اخوانی که بین خودشان هم وجود دارد قدری کمک کردند و اینها خواستند در همین خلیج فارس قطر را محدود کنند، عملاً ایران حمایت کرد و نشد؛ اما عملاً این اخوانی‌ها و از یک طرف قطر و ترکیه و از طرف دیگر امارات و عربستان این مواجهه وجود دارد و از طرفی هم بحث‌های سکولار و از یک طرف هم بحث آمریکا و کردها مهم است و طبیعتاً با همدیگر معارضه می‌کنند.
استاد حوزه درباره حوزه امنیتی سوریه تصریح کرد: از لحاظ امنیتی در فضای سوریه کسانی که دخیل هستند، عمدتاً ایران خیلی مهم است. از زمان جنگ ایران و عراق با حافظ اسد این‌طوری بود، بعد زمان بشار همین طور شد. حالا قدری نفوذ ایران بود و به مدیترانه راه پیدا می‌کرد. منطق روسیه از قدیم الایام مارکسیسیتی بود. منطق سوریه با ارتش روسیه بیشتر پشتیبانی می‌شد و در طرطوس و غرب پایگاه داشت.
وی افزود: آمریکا برایش خیلی مهم است، هم به‌خاطر اینکه نزدیک به ترکیه است و بحث ناتو و از طرفی چسبیده به اسرائیل است، از یک جهت جهت محور ایران هست. برای ترکیه از جهات امنیتی مهم است، چون پ.ک.ک جنوب ترکیه قرار دارند و عملا حفظ امنیتش نسبت به کردها مهم است همچنانکه شمال عراق برایش مهم است.
استاد ایزدهی درباره نقش قطر اذعان کرد: قطر خیلی جاها ورود کرده، با اینکه کشور کوچکی است، اما عملاً از حیث مذهبی_دینی داره در جهان اسلام جولان می‌دهد و عملا منطق اخوانی را توسعه می‌دهد. شاید در لیبی ورود کرده و عملاً رفته کمک کرده؛ مثل ترکیه.
وی درباره حوزه امنیتی افزود: عربستان و امارات هم همین طور سهم خودشان را از فضای امنیتی و سیاسی منطقه طلب می‌کنند و این بازی وجود دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه درباره آینده سوریه گفت: اینکه نتیجه این بازی و مواجهه این قدرت‌ها و یا بازیگران سیاسی در سوریه چه خواهد شد و اینکه این جریان تحریرالشام موجود که بارها اسم عوض کرده و حالا جولانی به قالب کراوات خودش را نشان داده، معلوم نیست که داعشی تبدیل به اخوانی عاقل شود، یا اینکه تجربه طالبان جلوی چشم است. طالبان قبل خیلی آدم‌های دور از تمدن هستند، می‌بینند که نمی‌توانند باقی به‌مانند و مانایی برایشان مهم است. طالبان که هیچ کشوری با آن‌ها تعاملی ندارد و عملاً هم نه کسی تاییدش کرده و نه کسی رد کرده، آمدند و هستند. اینها طبیعتاً برای مانایی و ثباتشون باید فکر کنند و طبیعتاً باید از کشورهای مختلف درخواست کنند.
وی درباره ماهیت گروه حاکم بر سوریه گفت: اینکه اینها که هستند تقریباً واضح و بیّن است؛ چون اولین بار ترکیه می‌آید، وزیر خارجه‌اش می‌آید، بعد قطر و وزیر خارجه آن می‌آید. اینها اولین کسانی هستند عمدتاً سنخ اینها اخوانی هستند. حالا این اخوانی‌ها تبدیل به اخوانی شدند و احساس کردند اگر باشد برایشان مهمتر است یا به‌گونه‌ای دیگر، اگر عنصر سیاست را در عنصر فرهنگ و دین داخل کنیم معنایش این است که اینها بازیگر اصلی نیستند. بازیگر اصلی در این قضیه اصلاً نه تحریرالشام است و نه حتی ترکیه هست و نه امارات و قطر؛ مسأله فراگیرتر از این حرف‌ها است؛ از حیث جزئی دعوای بین قدرت‌ها در منطقه است، می‌خواهند طعمه‌ای پیدا کنند سیاسی و اقتصادی و فرهنگی برایشان مهم است.
وی افزود: اما مسأله مهمتر، در یک نگاه کلان آن منطقی که اسرائیل را در منطقه کاشت و حدود 80 سال در منطقه وجود دارد مبنایش بر این است که امنیت و مانایی این را تضمین کند. لذا اگر جنگ شش روزه را ایجاد کرده و این را تضمین کرد و بقایش را حفظ کرد این‌قدر برایش امکانات قرار داد که کشورهای همسایه همگی عملاً کرنش می‌کنند و با وجود این همه فجایع وحشتنناک هنوز صدایی از کسی در نیامد. دولت‌ها هیچ تکانی نخوردند، با اینکه دولت‌های اطراف ضعیف نیستند. بالاخره الان مصر امکانات زیادی دارد عراق و ترکیه و اردن امکانات زیادی دارد؛ اما هیچ‌کس کاری نکرده و همه دارند از پشت همکاری می‌کنند. امارات عملاً همکاری می‌کند و چه‌بسا قطر عملاً می‌خواهد بقای اسرائیل را تضمین کند.
استاد ایزدهی با اشاره به تفکر جبهه مقاومت درباره نابودی اسرائیل گفت: یک جبهه مقاومتی آمده و می‌گوید اسرائیل باید از بین برود. مسأله‌ای که اسرائیل باید از بین برود، یک وقت دعوا سر حمله حزب الله و حماس است، اینها رفتند دیدند نشده. اینها تصادف نیست، به‌محض اینکه آتش بس شروع کردند. همه ارتش‌ها گفتند ما اسلحه پایین می‌گذاریم و تمکین می‌کنیم. مگر می‌شود آدم‌هایی که از هر نحله‌ای که هستند بگویند همه کنار می‌گذاریم؛ مگر اینکه بازیگران یه بازیگردان دیگری باشند. تلقی این‌طور است که بازیگردان شخص دیگر است، نقشه برای دیگری است، اینها بازیگران درجه‌دو هستند. دعوای اصلی بین نظم سلطه که اسرائیل را به‌عنوان نماینده جا انداخته و نیروی مقاومت که می‌خواهد از بین برود.
وی با یاد‌آوری بیداری اسلامی در سال‌های گذشته گفت: در جریان داعش که ایجاد شد و بحث بیداری اسلامی که پیش آمد، تونس آمد، بعد به مصر و لیبی و یمن رفت. رهبر انقلاب فرموند که اینها بیداری اسلامی است. وقتی به سوریه آمد، رهبر انقلاب فرمودند که این بیداری اسلامی نیست. کسی هم باور نمی‌کرد؛ چون اینجا مسأله‌ای است که بحث مقاومت و اسرائیل است و بقیه جاها اگر درست باشد بهانه این است.
وی افزود: جریان سوریه با جریان‌های دیگر کاملاً متفاوت است. اینکه همزمان فرایندی ایجاد می‌کنند که سوریه را مهار کنند، چون ایران را مهار کنند که تصریح کردند؛ خیلی‌ها گفتند سوریه نیست، مسأله ایران است. زمانی که بحث محور شرارت ایجاد شد، گفتند ما چند کشور را باید بزنیم. سوریه، لبنان، سودان، سومالی، عراق و بعد به ایران می‌رسیم. به ایران نرسیدند و صورت مسأله عوض شد.
استاد حوزه با تصریح بر عروسک معرکه‌گردانی جولانی، گفت: مسأله این است فرایند در حال اتفاق است تا آن تقابل از بین برود. این وسط هم جولانی عروسک معرکه‌گردان است؛ چون این درصدی از جامعه موجود نیست. این الان اینجا با یک اسلحه‌ای آمده، چه کسی تمکین می‌کند؟ آن‌هایی که اسلحه دارند. مردم چه‌کاره‌اند؟ هیچی. آیا مردم به او رأی می‌دهند؟ معلوم نیست. اگر رأی بدهند چه کار می‌کنند، کنار می‌کشند؟ به محض‌ی که اینها آمدند اسرائیل آمد. گفتند جلوشان را بگیرید، گفتند ما زورمان نمی‌رسد. آخرش گفتند خواهش می‌کنم کنار بروید. ترکیه می‌گوید خواهش می‌کنم برو کنار.
وی درباره حاشیه امن اسرائیل گفت: این آمده بماند و مسأله‌اش تضمین امنیت است که اگر منطقه دروزی‌ها و جنوب را بگیرد و حاشیه امن درست کند، عملاً می‌تواند حزب الله را دور بزند و ورود ایران را در منطقه مدیریت کند؛ یعنی این مسأله‌ی مهمتر، یک بحث پیشینی است، کسی که داعش و طالبان را مطرح کرد، اینجا آمده است. البته بین القاعده و داعش تفاوت است. همه اینها درست است؛ اما در عین حال اینها بازیگر اصلی نیستند. اگر جمهوری اسلامی آمد و همه جهان در مقابلش ایستادند، گفتند این نه. عراق را علم کردند، سوریه ته کاسه برای ما ماند. چون گفتند این اگر بیاید نظم ما را به‌هم می‌زند. چندین سال هم آمدند، نشد و دوباره همان فضا را ایجاد می‌کنند.
استاد ایزدهی درباره ابعاد شرایط سخت دیگر در سوریه گفت: ما چه کار کنیم و الان این بازی را چگونه تأمین کنیم. الان تازه اول دعواست. اینها فکر کردند خبری است. نه، تازه اول مشکل است؛ چون تازه آمدند، تزاحمات ایجاد می‌شود. اینکه این حزب با آن حزب چه کار باید کند. فرض هم‌بر عدم دموکراسی است. با تفنگ گرفته، حتی با تفنگ ارتش را شکست نداده و قدرتی به این معنا ندارد. هنوز هم هرج و مرج منطق داعشی هست، فعلاً خوشگلش کردند که یک منطقی را ایجاد کند. مانایی اینها معلوم نیست، از یک طرف این دعوا بسترش در سوریه وجود دارد و با آمدن اینها از بین نمی‌رود؛ یعنی سکولار می‌گوید همچنان سکولار هستم، شیعه و کردها و نظام قدرت مشکل دارند و این ایجاد خواهد شد.
وی با اشاره به تفاوت ایران و سوریه تصریح کرد: در درازمدت کسی با سلاح کشور شما را گرفته و عملاً شبه کودتا گرفته، با یک جنگ ترکیبی عجیب و غریب، اول آمده ذهن‌ها را گرفته همان کاری که 1401 در ایران انجام دادند ذهن مردم را به قدری تو فضای مجازی رقم زدند که همه گفتند رفت.
ایران سوریه نیست، ولی صورت مسأله در سوریه وجود دارد و این صورت مسأله عملاً امکان برای ایجاد هرج و مرج وجود را دارد؛ دعوای بین ترکیه و اسراییل وجود دارد، دعوای اخوانی‌ها و دعوای عربستان و با امارات با قطر وجود دارد و این الان بر سر بحران است.
استاد ایزدهی درباره خواسته دشمنان گفت: طرف مقابل مسأله‌اش این است که این سوریه تکه تکه شود؛ یعنی بهترین صورت مسأله برای او این است که بخش جنوب که به اسراییل چسبیده که دروزی‌ها آن را بگیرند یه بخشی هم برای سنی‌ها یه بخشی هم برای کردها باشد.
وی افزود: مسأله آمریکا برای این منطقه این است که این کشورها تبدیل به کشورهای کوچک بشوند و در این صورت عملاً در قبال اسرائیل دستشان کوتاه می‌شود؛ همچنان که در مصر سر و صدایی را شروع کردند. اینکه صورت مسأله خاورمیانه جدیدی که باید این کشور بزرگ تبدیل به کشور کوچک شوند که قدرت‌های آن‌ها کوچک بشود، راه به دریا نداشته‌باشند. مسأله عمده اینجاست؛ ناموس نظام غرب اسرائیل است که باید حفظ شود.
وی در پایان با اشاره به بهتر بودن مانایی اسلامگراها گفت: این نکته درست است که اگر اسلامگراها در جهان به‌مانند بهتر از این است که نمانند. اینکه چگونه می‌شود با آن‌ها تعامل کنند، در نهایت می‌شود تعامل کرد؛ همچنانکه طالبان قدیم و جدید فرق کرده و می‌شود با آن‌ها تعامل کرد. اون وجهه فکری داعش شکست خورد، اگر هم باشد نمی‌تواند اقامه کند و ممکن است که در لایه‌هایش کارهایی را را انجام بدهد. با آن‌ها می‌شود تعامل کرد؛ به‌شرط اینکه این منطقه با وجود خواست‌گاههای درونی، قدرت منطقه‌ای و استقلال را حفظ کند و تکه پاره نشود و هویتش را حفظ کند. در آینده باید منتظر این فضا باشیم که رقم بخورد و مقاومت به سبب کسانی که هستند سر در بیاورد و عملاً در مقابل این نظم موجود راه باز کند موفق شود.
