رحا مدیا | آزاده ابراهیمی فخاری
به تازگی یادداشتی تحت عنوان «حجاب اجباری نه اخلاقی است نه دینی» از فاضل میبدی، منتشر شده؛ که حاوی چند نکته محوری و استدلال است و نیاز به بررسی و نقد دارد. وی مینویسد: «اسلام دینی است که اساس آن بر اختیار و انتخاب است و در اسلام، حتی نماز یا روزه تحمیلی نیست چه برسد به حجاب»
در نقد این جمله دو نکته راباید متذکر شد: اول اینکه؛ اساس انتخاب دین بر اساس اختیار و انتخاب است. اما اصل «لا إکراه فی الدین»(بقره256) به این معنا نیست که احکام عملی دین در جامعه اسلامی قابل اجبار یا الزام نیستند. در واقع این آیه به پذیرش دین اشاره دارد، نه اعمال فردی و اجتماعی دین. و نکته دوم هم اینکه در اسلام، برخی احکام مانند نماز، روزه و حتی حجاب ممکن است برای فرد به صورت انتخابی باقی بماند، چرا که مربوط به زیست فردی انسان است. اما وقتی رفتار فرد جنبه اجتماعی پیدا کند(مثل پوشش در انظار عمومی)، ممکن است مشمول قوانینی شود که به نظم اجتماعی کمک می‌کند که از این منظر حجاب قانونی کاملا جنبه اخلاقی پیدا می‌کند.
در ادامه مینوسد: «در اسلام حجاب به زنان تحمیل نمی‌شود، بلکه دستور دینی است و نباید به عنوان یک قانون اجباری اجرا شود.» در پاسخ میگوییم: احکام شرعی مانند حجاب، بخشی از شریعت هستند و برای اجرایی کردن آن‌ها در جامعه اسلامی ممکن است از طریق حاکمیت اسلامی به صورت یک قانون مطرح شود. حتی در جوامع غیر اسلامی نیز قانون‌هایی وجود دارند که رفتار شهروندان را در فضای عمومی محدود می‌کنند. به عنوان مثال، نمی‌توان به بهانه آزادی، برهنه در خیابان حاضر شد، چرا که چنین رفتاری نقض حقوق افراد دیگر جامعه است. در فقه اسلامی، مسأله امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصول عملی است که ممکن است اجرای احکام اجتماعی را حتی با الزاماتی همراه کند. مرحله عملی نهی منکر بر عهده حاکم اسلامی است که بعد از طی مراحلی قلبی و لسانی، واجب الاجراء است.
میبدی در عبارتی دیگر مینویسد: «قانونی برای اجبار حجاب وجود ندارد و بنده چنین قانونی را نمی‌شناسم.» در جواب این ادعا هم باید گفت: در قانون اساسی ایران، قوانینی برای رعایت حجاب در فضای عمومی وجود دارد. این قوانین براساس فقه و عرف جامعه تدوین شده است که مثل بقیه قوانین باید اجراء شود. اینکه آقای میبدی قانون خاصی را سراغ ندارند، به معنای نبود آن قانون نیست. نیاز است که به متون قانونی مراجعه کنند و اطلاعات خود را در این زمینه کامل کنند.
از جمله مطالبی که در این یادداشت ذکر شده است این است که: «اسلام به هیچ‌وجه اجازه نمی‌دهد که حجاب یا هر حکم دیگری اجباری شود.» در حالیکه اجرای برخی احکام شرعی برای حفظ نظم عمومی و هماهنگی اجتماعی ممکن است، توسط حاکم اسلامی که فقیه جامع‌الشرایط و آگاه به مسائل اجتماعی است، اجباری شود؛ و وجوب حجاب در فقه اسلامی حکم واضحی است، اما نحوه اجرای آن در جامعه به سیاست‌گذاری و شرایط فرهنگی جامعه و تصمیمات حکومتی، بستگی دارد.
