رحا مدیا | یوسف پورجم، نویسنده و پژوهشگر
تاریخ ایران در قرن اخیر شاهد دو جریان موازی و در عین حال متضاد در موضوع حجاب بوده است: نخست، سیاست‌های تحمیلی رضاخان برای کشف حجاب در دهه‌ی ۱۳۱۰ شمسی که با مقاومت گسترده‌ی مردم مواجه شد، و دوم، هجوم فرهنگی غرب در دهه‌های اخیر که با ابزارهای نرم‌افزاری و رسانه‌ای، فرهنگ بی‌حجابی را ترویج کرده است. این دو جریان، هرچند در روش و ابزار متفاوت هستند، اما در هدفِ تغییر هویت فرهنگی و دینی جامعه مشترک‌اند. بررسی این موضوع نه تنها اهمیت تاریخی دارد، بلکه برای فهم چالش‌های کنونی جامعه در مواجهه با تهاجم فرهنگی غرب و نقش مسئولان در این میان، ضروری است.
دستور کشف حجاب توسط رضاخان و مقاومت مردم
در سال ۱۳۱۴ شمسی، رضاخان با صدور دستور کشف حجاب، سیاستی را آغاز کرد که هدف آن مدرنیزاسیون ظاهری و هم‌رنگ کردن ایران با جوامع غربی بود. این اقدام، که با زور و اجبار همراه بود، با مقاومت شدید مردم، به‌ویژه زنان مسلمان، مواجه شد. بسیاری از زنان ترجیح دادند در خانه بمانند تا مجبور به برداشتن حجاب خود نشوند. این مقاومت نشان‌دهنده‌ی عمق باورهای دینی و فرهنگی در جامعه‌ی ایران بود. رضاخان در این مسیر، نه تنها موفق نشد، بلکه نفرت عمومی را نسبت به سیاست‌های تحمیلی خود برانگیخت.
این دوره از تاریخ ایران نشان می‌دهد که هرگونه تغییر فرهنگی، اگر با زور و بدون در نظر گرفتن خواست و باورهای مردم انجام شود، محکوم به شکست است. مقاومت مردم در برابر کشف حجاب اجباری، نمونه‌ای از ایستادگی در برابر سیاست‌های استعماری و تحمیلی بود که هویت دینی و فرهنگی جامعه را هدف قرار داده بود.
تهاجم فرهنگی غرب و ترویج بی‌حجابی
در دهه‌های اخیر، غرب با استفاده از ابزارهای نوین فرهنگی مانند سینما، شبکه‌های اجتماعی، و تبلیغات گسترده، فرهنگ بی‌حجابی را به عنوان نماد آزادی و پیشرفت ترویج کرده است. این تهاجم فرهنگی، برخلاف روش‌های خشن رضاخان، به صورت نرم و تدریجی انجام شده است. غرب با ایجاد جذابیت‌های کاذب و القای ارزش‌های خود به عنوان معیارهای جهانی، تلاش کرده است تا هویت دینی و فرهنگی جوامع اسلامی را تحت تأثیر قرار دهد.
در این میان، رسانه‌های غربی با نمایش بی‌حجابی به عنوان نماد آزادی زن، سعی در ایجاد تغییر در نگرش‌های جامعه داشته‌اند. این روش، اگرچه ظاهری آرام و غیراجباری دارد؛ اما تأثیرات عمیق‌تری بر جای گذاشته است. بسیاری از جوانان، تحت تأثیر این تبلیغات، به تدریج از ارزش‌های دینی و فرهنگی خود فاصله گرفته‌اند.
انفعال مسئولان در برابر تهاجم فرهنگی
یکی از چالش‌های جدی در مواجهه با تهاجم فرهنگی غرب، انفعال و ناکارآمدی برخی مسئولان در حفظ و ترویج ارزش‌های دینی و فرهنگی است. در حالی که غرب با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری کلان، به ترویج فرهنگ بی‌حجابی مشغول است، برخی نهادهای فرهنگی در ایران نتوانسته‌اند پاسخ مناسبی به این تهاجم بدهند.
عدم تولید محتوای جذاب و متناسب با نیازهای نسل جوان، ضعف در استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی، و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت برای مقابله با تهاجم فرهنگی، از جمله عوامل این انفعال هستند. این در حالی است که مقاومت در برابر تهاجم فرهنگی، نیازمند اقدامات هوشمندانه و خلاقانه است، نه صرفاً تکیه بر روش‌های سنتی و غیر اثربخش.
تاریخ ایران در مواجهه با موضوع حجاب، دو رویکرد متفاوت را تجربه کرده است
مقاومت مردمی در برابر سیاست‌های تحمیلی رضاخان و انفعال نسبی در برابر تهاجم فرهنگی غرب؛ این دو تجربه نشان می‌دهد که تغییرات فرهنگی، اگر صرفا با روش‌های سخت انجام شود، با مقاومت مردم مواجه می‌شود، اما اگر به صورت نرم و تدریجی صورت گیرد، می‌تواند تأثیرات عمیق‌تری بر جای بگذارد.
امروز، مسئولان فرهنگی کشور باید با درس‌گیری از تاریخ، به جای تکیه بر روش‌های سخت‌افزاری، با تولید محتوای جذاب و استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی، به مقابله با تهاجم فرهنگی غرب بپردازند. حفظ هویت دینی و فرهنگی جامعه، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری هوشمندانه و مشارکت فعال مردم است. تنها در این صورت می‌توان در برابر تهاجم فرهنگی غرب ایستادگی کرد و ارزش‌های اصیل جامعه را حفظ کرد.
