حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، دختر گرامی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، تجسم عینی جهاد تبیین در تاریخ اسلام هستند. جهاد تبیین که به معنای بیان روشنگرانه حقایق و روشنگری در شرایط دشوار برای هدایت جامعه و جلوگیری از تحریف مبانی دینی است، در سیره عملی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به بهترین شکل متجلی شده است. اقدامات ایشان در دوران حساس پس از رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با بهره‌گیری از ابزارهای فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی، در مقابل جریان‌های انحرافی و حکومت‌های تک‌صدایی ایستادگی کرد و حقانیت مکتب اهل بیت علیهم‌السلام را به نمایش گذاشت.
جهاد تبیین به عنوان عملی فرهنگی و اجتماعی، هدفی والا را دنبال می‌کند که همانا افشای حقایق، هدایت جامعه به سوی مسیر صحیح و حفظ اصول اصیل دین از گزند تحریف‌گران است. این جهاد مقدس که ماهیتی کاملاً متفاوت از نبردهای نظامی دارد، با استفاده از ابزارهای استدلالی، بیان مستدل و منطقی، ایراد خطبه‌های رسا و رفتار عملی سازنده محقق می‌شود. در برهه حساس پس از رحلت پیامبر اسلام، جریان‌های خاصی تلاش کردند تا با ایجاد اجماع ظاهری و فضای تک‌صدایی سیاسی، مشروعیت خود را در اذهان عمومی تثبیت نمایند. این جریان‌های انحرافی قصد داشتند اسلام ناب محمدی را از مسیر اصلی خود منحرف ساخته و مفاهیم اصیل دینی را از محتوای حقیقی‌شان تهی کنند.
بیان حقایق در چنین فضای ملتهب و شرایط دشواری، با هزینه‌های سنگین شخصی، اجتماعی و سیاسی همراه بود، اما حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با ایثارگری بی‌نظیر و فداکاری جان، مال و اعتبار خویش، در این مسیر پرخطر استوار ماندند. حتی تصمیم ایشان برای دفن شبانه و پنهان نگه داشتن قبر مطهرشان، بخشی از همین جهاد عملی برای جلوگیری از سوءاستفاده و تحریف حقایق تاریخی بود. این اقدام حکیمانه نشان می‌دهد که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با درایت کامل، از تمام قامت برای حفظ اصالت پیام اسلام و جلوگیری از تحریف تاریخ جلوگیری کردند.
خطبه فدکیه به عنوان سند ماندگار و ابزار اصلی تبیین در جهاد فرهنگی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها جایگاه ویژه‌ای دارد. ایشان در این خطبه تاریخی با بیانی شیوا و استدلالی محکم و بدون استفاده از هرگونه ناسزا و توهین، مخالفت صریح خود با جریان‌های تحریفگر و دفاع قاطع از حقانیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام و ولایت حقیقی را اعلام نمودند. امتناع قاطعانه از بیعت با جریان حاکم زمان، یکی دیگر از جلوه‌های درخشان جهاد تبیین حضرت بود که اجماع ساختگی و موهوم جریان حاکم را در هم شکست و ثابت کرد که مشروعیت سیاسی نمی‌تواند بر اساس زور یا ادعای اکثریت ظاهری استوار باشد.
حضور فعال و آگاهانه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در عرصه‌های مختلف اجتماعی، ازدعوت درب خانه‌های اصحاب تا حضور بر سر مزار شهدا و همچنین مدیریت امور خانوادگی و تربیتی، پیام اخلاقی و عملی عمیقی به جامعه منتقل می‌کرد. این حضور هدفمند نشان می‌داد که دفاع از حق و حقیقت تنها به بیان کلمات و شعارها محدود نمی‌شود، بلکه رفتار و عمل صالح نیز ابزار مهم و مؤثری در جهاد تبیین به شمار می‌رود.
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها با تأکیدات مکرر بر این اصل مهم، هشدار دادند که نبود ولایت حقیقی موجب پوسیدگی دین و تزلزل اصول و فروع آن می‌شود. جمله معروف ایشان با عبارت «سَمَلَ جِلْبابُ الدّینِ» هشدار جدی به همه مسلمانان بود که بدون محوریت ولایت، حتی انجام عبادات به صورت ظاهری نیز نمی‌تواند قوام و اصالت دین را حفظ کند. دفاع استوار از حق و ولایت، پیامدهای سازنده و عمیقی برای جامعه اسلامی به همراه دارد که از جمله آنها می‌توان به حفظ عدالت اجتماعی، جلوگیری از تحریف مفاهیم دینی و ممانعت از ایجاد فتنه و فضای تک‌صدایی سیاسی اشاره کرد.
درس عملی و پیام اخلاقی قیام حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به روشنی نشان می‌دهد که همواره بهانه‌هایی برای سکوت و دفاع نکردن از حق وجود دارد، اما وظیفه هر فرد مؤمن، انتقال حقیقت و ایستادگی مسئولانه در مسیر حق است. ایشان با بهره‌گیری از عقلانیت، استدلال محکم و پایبندی به اخلاق اسلامی، ثابت کردند که حتی در شرایط سخت تهدید، ظلم و فشارهای اجتماعی نیز می‌توان بدون توسل به ناسزا و خشونت، جهاد تبیین را به انجام رساند. رفتار حکیمانه و سیره عملی ایشان، الگویی جاودان برای پایداری، صبر و دفاع مسئولانه از حق در همه ادوار تاریخ است.
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها با اقدامات شجاعانه و آگاهانه خود، الگویی بی‌نظیر و ماندگار از جهاد تبیین ارائه دادند. ایشان به جهانیان نشان دادند که دفاع از حقیقت دین و ولایت اگرچه همواره هزینه‌دار است، اما با بهره‌گیری از استدلال منطقی، پایبندی به اخلاق و عمل صالح می‌توان جامعه را هدایت کرد و جریان‌های تحریفگر را ناکام گذاشت. اقدامات ایشان محدود به مسائل فردی یا عدالت اجتماعی صرف نبود، بلکه حفظ حقیقت دین، تثبیت ولایت و هدایت جامعه به سمت کمال، اهداف اصلی این جهاد مقدس بودند.
مطالعه عمیق سیره حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به ما می‌آموزد که افشای حقایق، پایداری اخلاقی و تدبیر اجتماعی، ارکان اصلی جهاد تبیین در هر زمان و مکان هستند. امروز نیز جامعه اسلامی با الگوگیری از این سیره نورانی می‌تواند در برابر جریان‌های تحریفگر ایستادگی کند و مسیر هدایت را ادامه دهد. سیره فاطمی به ما نشان می‌دهد که جهاد تبیین نیازمند شناخت عمیق از حقایق، شجاعت در بیان و مسئولیت‌پذیری در عمل است و این همان راهی است که می‌تواند جامعه اسلامی را در مسیر تعالی و رشد حقیقی قرار دهد.
