به گزارش رحا مدیا، حجت‌الاسلام محمدرضا بابایی، سردبیر ماهنامه تخصصی فرائد مؤسسه امیرالمؤمنین(ع) قم طی یادداشتی نوشت: اگر انقلاب اسلامی ایران را دریایی از خون و ایمان بدانیم، روحانیت شیعه، امواجی هستند که این اقیانوس را به ساحل پیروزی هدایت کردند. از قیام‌های ضداستعماری تا دفاع مقدس و مقابله با جنگ اقتصادی، روحانیت نه‌تنها به‌عنوان نهادی دینی، بلکه به‌مثابه بازوی فکری و عملی مردم، نقشی حیاتی در حفظ استقلال و هویت ایران ایفا کرده است. این یادداشت، با نگاهی به شگفتی‌های حضور روحانیت در دفاع از انقلاب و مردم، به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که چرا این نهاد تاریخی همچنان کارآمد است؟ چگونه می‌توان تأثیر آن را تحلیل کرد؟ و چه درس‌هایی از این همبستگی می‌توان آموخت؟
از جبهه‌های نبرد تا میدان‌های اقتصاد؛ نقش چندوجهی روحانیت
روحانیت شیعه، تنها نهاد مذهبی در جهان است که موفق شد یک انقلاب مردمی را با محوریت فقه اسلامی رهبری کند. پیش از انقلاب، مراجع تقلید در سیاست‌گذاری کشور نقشی نداشتند و حتی اعتراضات‌شان به حبس و تبعید می‌انجامید، اما با هدایت امام خمینی(ره)، روحانیت از حاشیه به متن آمد و نظامی مبتنی بر فقه شیعه را پایه‌گذاری کرد که در برابر تمامی توطئه‌های داخلی و خارجی مقاومت کرده است.
در دوران دفاع مقدس، بیش از چهار هزار و ۳۰۰ روحانی شهید شدند که بالاترین نسبت شهادت در میان اقشار کشور است. این رقم نشان‌دهنده تعهد عملی روحانیت به آرمان‌های انقلاب است. این مشارکت نه تصادفی، بلکه برآمده از آموزه‌های فقهی بود که دفاع از میهن را «جهاد» و شهادت را «عروج» می‌دانست.
پس از انقلاب، فقه شیعه از محدوده احکام فردی فراتر رفت و به عرصه‌های سیاست، اقتصاد و اجتماع وارد شد. روحانیت با صدور فتوا‌های مبتکرانه در حوزه‌های نوینی مانند حقوق بشر، محیط زیست و فناوری، نشان داد که فقه می‌تواند پاسخگوی نیاز‌های پیچیده جهان معاصر باشد. به‌طور نمونه، نظریه «ولایت فقیه» به‌عنوان الگویی برای حکمرانی دینی، چالشی جدی برای نظام‌های سکولار ایجاد کرد.
روحانیت پس از انقلاب، از نهادی منزوی به نهادی مردمی تبدیل شد. گروه‌های جهادی طلاب در مناطق محروم، تأسیس مدارس دین‌مدار مانند «طرح امین»، و حضور فعال در فضای مجازی برای مقابله با جنگ نرم، نمونه‌هایی از این تحول است. حتی در جنگ اقتصادی کنونی، روحانیان با الهام از اقتصاد مقاومتی، به پژوهش در مدل‌های مالی اسلامی و ترویج تولید داخلی پرداخته‌اند.
همچنین، حوزه‌های علمیه با تأکید بر همزیستی مسالمت‌آمیز، پرچمدار گفت‌وگوی بین‌ادیان شده‌اند. روحانیان ایرانی در بحران‌هایی مانند جنگ سوریه و یمن، با ایجاد جبهه‌های مقاومت فرامذهبی، الهام‌بخش جنبش‌های ضداستکباری هستند. این نقش‌آفرینی بین‌المللی، بازتابی از آموزه‌های امام خمینی(ره) است که می‌فرمودند مبارزه با قدرت‌ها، جوهر دین است.
از سوی دیگر، ساده‌زیستی امامین انقلاب (امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری) و روحانیان برجسته، حتی مورد اعتراف دشمنان قرار گرفته است. این الگو در جامعه‌ای که با چالش‌های اخلاقی و فساد اقتصادی روبه‌روست، همچنان کارکردی راهبردی دارد. به‌گفته آیت‌الله فاضل لنکرانی روحانیت اصیل، به خون سرمایه‌داران زالوصفت تشنه است و هرگز با آنان هم‌پیمان نمی‌شود.
روحانیت؛ پاسدار زنده انقلاب و الهام‌بخش نسل‌های آینده
روحانیت شیعه، با ترکیب بینش فقهی، مبارزه‌جویی و خدمات مردمی، ثابت کرده است که نه یک نهاد سنتی، بلکه نیرویی پویا و پاسخگو به نیاز‌های زمانه است. سه درس کلیدی از این نقش‌آفرینی می‌توان گرفت:
۱- تعهد عملی: روحانیت تنها به وعظ اکتفا نکرده، بلکه با تقدیم هزاران شهید، ثابت کرده که «منبر» و «میدان» را توأمان می‌شناسد.
۲- انعطاف‌پذیری: از مبارزه با استعمار تا جنگ اقتصادی، روحانیت همواره راهبرد‌های نوینی برای مقابله با تهدیدات ابداع کرده است.
۳- اتکا به مردم: حضور ۵۰ ساله روحانیان در بیش از ۵۰ عرصه خدماتی، نشان‌دهنده پیوند ناگسستنی این نهاد با توده‌های مردم است.
در پایان، همان‌گونه که امام خمینی(ره) در منشور روحانیت تأکید داشتند، حوزه‌های علمیه، دژ‌های محکم اسلام در برابر انحرافات هستند. امروز نیز حفظ این میراث، نه یک انتخاب، که تکلیفی تاریخی برای همه ایرانیان است.
