رحامدیا | حجت الاسلام مجتبی صداقت، دکتری تاریخ و تمدن اسلامی
جهاد فی سبیل الله در حوزه
یکی از ویژگی‌هایی که امام خمینی برای حوزه‌های علمیه بیان می‌کند، مجاهدت علمی و فرهنگی است. ایشان مجاهدات علمى و فرهنگى روحانيت اسلام را به حق، از جهاتى افضل از دماء شهيدان می‌داند و می‌نویسد: «ترديدى نيست كه حوزههاى علميه و علماى متعهد در طول تاريخ اسلام و تشيع، مهمترين پايگاه محكم اسلام در برابر حملات و انحرافات و كجروی‌ها بودهاند. علماى بزرگ اسلام در همه عمر خود تلاش نمودهاند تا مسائل حلال و حرام الهى را بدون دخل و تصرف ترويج نمايند. اگر فقهاى عزيز نبودند، معلوم نبود امروز چه علومى به عنوان علوم قرآن و اسلام و اهل بيت عليهم السلام به خورد تودهها داده بودند. جمعآورى و نگهدارى علوم قرآن و اسلام و آثار و احاديث پيامبر بزرگوار و سنت و سيره معصومين ـ عليهم السلام ـ و ثبت و تبويب و تنقيح آنان در شرايطى كه امكانات بسيار كم بوده است و سلاطين و ستمگران در محو آثار رسالت همه امكانات خود را به كار میگرفتند، كار آسانى نبوده است كه بحمداللَّه امروز نتيجه آن زحمات را در آثار و كتب با بركتى همچون كتب اربعه و كتاب‌هاى ديگر متقدمين و متأخرين از فقه و فلسفه، رياضيات و نجوم و اصول و كلام و حديث و رجال، تفسير و ادب و عرفان و لغت و تمامى رشتههاى متنوع علوم مشاهده می‌كنيم. اگر ما نام اين همه زحمت و مرارت را جهاد فى سبيل اللَّه نگذاريم، چه بايد بگذاريم؟»
شهدای حوزه علمیه
امام خمینی، منشور روحانیت را با تقدیم صلوات و سلام خدا و رسول او بر ارواح طيبه شهيدان خصوصاً شهداى عزيز حوزهها و روحانيت آغاز می‌کند. این آغاز، نشان دهنده توجه امام به شهیدان روحانیت است. امام ویژگی حوزه را این می‌دانند که امانت داران و پاسداران وحی و رسالت، تدوین کنندگان رساله‌های علمیه و عملیه، تبلیغ بر منبرهای هدایت و وعظ و خطابه، تفقه در دین، و انذار قوم و ملت خود هستند؛ اما شهدای حوزه را حاملان و پاسداران امانت وحى و رسالتی برمی‌شمارند كه اركان عظمت و افتخار انقلاب اسلامى را بر دوش تعهد سرخ و خونين خويش حمل نمودهاند. آنها کسانی بودند که حماسهسازان هميشه جاويد روحانيت كه رساله علميه و عمليه خود را به دم شهادت و مركب خون نوشتند و بر منبر هدايت و وعظ و خطابه ناس از شمع حياتشان گوهر شب‌چراغ ساختند و تا كشف حقيقت تفقه به پيش تاختند و براى قوم و ملت خود مُنذران صادقى شدند كه بند بند حديث صداقتشان را قطرات خون و قطعات پاره پاره پيكرشان گواهى كرد. دلیل اینکه شهداى حوزه و روحانيت چنین، حماسه آفریدند این بود که آنان از عطاياى حضرت حق در ميهمانى خلوص و تقرب جز عطيه شهادت نخواستهاند و در هنگامه نبرد رشته تعلقات درس و بحث و مدرسه را بريدند و عقال تمنيات دنيا را از پاى حقيقت علم برگرفتند و سبك‌بالانه به ميهمانى عرشيان رفتند. آنان در ظلمات حصارها و حجاب‌ها نماندند و در خانه عمل و زندگى، كتاب منيّت را پاره کردند و در اول شب يلداى زندگى خود، سينه سياه هوس‌ها را دريدند و با سپيده سحر عشق، عقد وصال و شهادت بستند. حوزه در دعوت به حق و راه خونين مبارزه مردم، خود اولين قرباني‌ها را داده و مُهر ختام دفترشان شهادت شد.
امام خمینی در این منشور می‌نویسد: «در هر نهضت و انقلاب الهى و مردمى، علماى اسلام اولين كسانى بودهاند كه بر تارك جبينشان خون و شهادت نقش بسته است. كدام انقلاب مردمى اسلامى را سراغ كنيم كه در آن حوزه و روحانيت پيش كسوت شهادت نبودهاند و بر بالاى دار نرفتهاند و اجساد مطهرشان بر سنگفرش‌هاى حوادث خونين به شهادت نايستاده است؟»
بر اساس منشور روحانیت، شهیدان حوزه و روحانیت را به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. شهدای قبل از شروع نهضت اسلامی
امام خمینی درباره این شهدای روحانیت بیان می‌دارد که صدها سال است كه روحانيت اسلام تكيه گاه محرومان بوده است، هميشه مستضعفان از كوثر زلال معرفت فقهاى بزرگوار سيراب شدهاند. آنان در هر عصرى از اعصار براى دفاع از مقدسات دينى و ميهنى خود مرارت‌ها و تلخي‌هايى متحمل شدهاند و همراه با تحمل اسارت‌ها و تبعيدها، زندان‌ها و اذيت و آزارها و زخم زبان‌ها، شهداى گرانقدرى را به پيشگاه مقدس حق تقديم نمودهاند. شهداى روحانيت منحصر به شهداى مبارزه و جنگ در ايران نيستند، يقيناً رقم شهداى گمنام حوزهها و روحانيت كه در مسير نشر معارف و احكام الهى به دست مزدوران و نامردمان، غريبانه جان باختهاند، زياد است.
2. شهدای انقلاب اسلامی
امام خمینی درباره نقش روحانیت در نهضت اسلامی چنین می‌نگارد: «در 15 خرداد و در حوادث قبل و بعد از پيروزى، شهداى اولين، از كدام قشر بودهاند؟ خدا را سپاس مىگزاريم كه از ديوارهاى فيضيه گرفته تا سلول‌هاى مخوف و انفرادى رژيم شاه و از كوچه و خيابان تا مسجد و محراب امامت جمعه و جماعات و از دفاتر كار و محل خدمت تا خطوط مقدم جبههها و ميادين مين، خون پاك شهداى حوزه و روحانيت افق فقاهت را گلگون كرده است و در پايان افتخارآميز جنگ تحميلى نيز رقم شهدا و جانبازان و مفقودين حوزهها نسبت به قشرهاى ديگر زيادتر است. بيش از دو هزار و پانصد نفر از طلاب علوم دينی در سراسر ايران در جنگ تحميلى شهيد شدهاند و اين رقم نشان می‌دهد كه روحانيت براى دفاع از اسلام و كشور اسلامى ايران تا چه حد مهيا بوده است.»
امام خمینی از اینان به «روحانيت راستين اسلام و تشيع»، و «علمای متعهد» نام می‌برد.
