رحامدیا | داود فاضل فلاورجانی
خداوند متعال در قرآن هدف از روزه‌داری را رسیدن به مقام تقوا دانسته است. شاید بتوان از بزرگتری نشانه‌های تقوا را رسیدن به این درک دانست که عالم محضر خدا است؛ جمله‌ای که اگر به شکل عملی در زندگی خود پیاده کنیم، آن را متحول خواهد کرد. قرآن کریم در مواضع متعددی به مسئله حضور خداوند در عالم هستی و علم شهودی خداوند نسبت به اعمال ما اشاره می‌کند. از جمله در سوره مجادله می‌فرمايد:
«آيا نمى‌‌دانى كه خداوند به آن‌چه در آسمان‌ها و زمين است آگاه است؟؛ هيچ گاه سه نفر با هم نجوا نمى‌‌كنند مگر اين‌كه خداوند چهارمين آن‌ها است، و هيچ‌گاه پنج نفر با هم نجوا نمى‌‌كنند مگر اين‌كه خداوند ششمين آن‌ها است، و نه تعدادى كمتر و نه بيشتر از آن مگر اين‌كه او همراه آن‌ها است هر جا كه باشند، سپس روز قيامت آن‌ها را از اعمال‌شان آگاه مى‌‌سازد، چرا كه خداوند به هر چيزى داناست!» (مجادله 7)
بر اساس آیه فوق علم خداوند به موجودات علم حضوری است، یعنی خدا در همه جا همراه ماست و روز قیامت هم بر اساس همین علم قضاوت می‌کند. از منظر قرآن نه تنها خداوند به اعمال ما آگاه است؛ هیچ پديده‌اي در زمين و آسمان تحقق پيدا نمی‌کند مگر اینکه در دایرۀ علم خداست: «آن‌چه را در زمين فرو مى‌‌رود مى‌‌داند، و آن‌چه را از آن خارج مى‌‌شود و آن‌چه از آسمان نازل مى‌‌گردد و آن‌چه به آسمان بالا مى‌‌رود؛ و هر جا باشيد او با شما است، و خداوند نسبت به آن‌چه انجام مى‌‌دهيد بيناست!» (حدید3و4)
بر این اساس آیۀ فوق خداوند از همۀ جزئیات عالم آگاه است. کسی نباید فکر کند خلوتی وجود دارد که می‌تواند دور از نگاه خداوند رفتاری انجام دهد. باید بدانیم که در محضر خدا هستیم و هیچ‌یک از اعمال و رفتار ما از پروردگار متعال پوشیده نیست. انسانی که همه جا خدا را حاضر و ناظر می‌داند در کارهای خود تأمل می‌کند و هر عملی را مرتکب نمی‌شود. این خودداری و پرهیز و تأمل همان تقواست که اساس اعمال است. بسیاری از کارهایی که در خلوت خود انجام می‌دهیم حاضر نیستیم که ان را در حضور دیگران انجام دهیم چرا که باعث ریختن ارزش و آبروی ما در نزد دیگران خواهد شد و اگر خداوند متعال هم را ناظر رفتار خود بدانیم در انجام بسیاری از کارها احتیاط می‌کنیم و از انجام گناه در حضور او شرم می‌کنیم. در روایت است که:
«جوانی خدمت امام حسین(ع) شرفیاب شد و عرض کرد: ای پسر پیامبر! من جوانی هستم که در هنگام معصیت نمی‌‌توانم خود را نگهدارم. چه کنم؟ حضرت فرمودند: پنج چیز را در نظر بگیر و هر گناهی خواستی انجام ده! اولاً از روزی مقدر خدا استفاده نکن و هر گناهی خواستی بکن؛ ثانیاً از ولایت و حاکمیت الهی خارج شو و هر گناهی خواستی بکن؛ ثالثاً گناه را در جایی انجام ده، که خدا تو را نبیند؛ رابعاً هنگام مرگ جواب ملک‌الموت را بده سپس مرتکب گناه شو؛ و خامساً در جهان آخرت داخل جهنم نشو و هر گناهی خواستی بکن!» (بحارالانوار ج78 حدیث7)
بنابر نکتۀ سوم از این روایت، توجه به حضور خدا در عالم هستی، باعث پرهیز از نزدیکی به گناه و از عوامل مهم بازدارنده در برابر گناه و معصیت است؛ همان چیزی که از آن به تقوا تعبیر می‌کنیم.
