رحا مدیا | موسی آقایاری
در روزهای اخیر، رهبر معظم انقلاب بار دیگر با بیاناتی روشن و قاطع، سیاست‌های فریبکارانه‌ی آمریکا را در موضوع مذاکره و تحریم‌ها افشا کردند. ایشان تأکید فرمودند که تحریم‌ها در حال کم‌اثر شدن است و مشکلات کشور بیش از آنکه ناشی از تحریم‌ها باشد، به‌دلیل ضعف‌های مدیریتی و بی‌توجهی به ظرفیت‌های داخلی است. این بیانات، در واقع یادآوری دوباره‌ای از تاریخ پر از عبرت ملّت ایران در مواجهه با دشمنان و مذاکراتی است که در طول دهه‌های گذشته چیزی جز وقت‌کشی، خسارت و فریب برای ما نداشته‌است.
* تاریخ تکرار می‌شود، اگر عبرت نگیریم
برای درک بهتر سیاست‌های امروز آمریکا، باید نگاهی به گذشته داشته‌باشیم. تاریخ مملو از تجربه‌هایی است که نشان‌می‌دهد دشمن، هرگاه ملّت ایران را ضعیف دیده، فشارها را افزایش داده و هرگاه ایران مقاوم ایستاده، مجبور به عقب‌نشینی شده‌است.
یکی از نمونه‌های بارز آن، معاهده ترکمانچای است. در آن زمان، قاجاریان که از ضعف و بی‌کفایتی در مدیریت داخلی رنج می‌بردند، در برابر فشارهای روسیه مجبور به پذیرش شرایطی شدند که عزت و استقلال ایران را خدشه‌دار کرد. دشمنان ایران همیشه از همین نقطه ضعف سوءاستفاده کرده‌اند. آن‌ها ابتدا فشار می‌آورند، سپس پیشنهاد مذاکره می‌دهند، و نهایتاً با فریب‌کاری و دادن وعده‌های دروغین، طرف ایرانی را به عقب‌نشینی و پذیرش شرایط تحمیلی وادار می‌کنند.
در دوران معاصر نیز تجربه‌ی برجام نمونه‌ای روشن از همین سیاست‌های فریبکارانه است. در حالی که ایران با حسن نیت پای میز مذاکره رفت و تعهدات خود را عملی کرد، طرف مقابل نه‌تنها به تعهداتش پایبند نماند، بلکه تحریم‌ها را تشدید کرد و با خروج یک‌جانبه از توافق، نشان داد که هدف آن‌ها از ابتدا چیزی جز گرفتن امتیازات یک‌طرفه نبوده است.
* نقشه‌ی دشمن؛ مذاکره برای تسلیم، نه توافق
مذاکره، اگر بر مبنای عزت و حفظ منافع ملی باشد، می‌تواند یک ابزار دیپلماتیک مفید باشد، اما مذاکره‌ای که در آن طرف مقابل، با زبان تهدید و فشار سخن بگوید و هدفش از مذاکره، تحمیل اراده خود باشد، دیگر مذاکره نیست، بلکه مقدمه‌ای برای تسلیم است. آمریکا سال‌هاست که از این روش استفاده می‌کند. ابتدا ایران را تحت فشارهای اقتصادی و تبلیغاتی قرار می‌دهد، سپس پیشنهاد مذاکره می‌دهد، اما مذاکره‌ای که در آن خواسته‌های خودش را به‌عنوان پیش‌شرط مطرح می‌کند.
سیاستمداران آمریکایی به‌خوبی می‌دانند که ملّت ایران، ملّتی مقاوم است و اگر در مسیر پیشرفت قدم بردارد، استقلال خود را حفظ کند و تحریم‌ها را بی‌اثر کند، دیگر نمی‌توانند آن را تحت سلطه‌ی خود درآورند. به همین دلیل، سعی دارند با ایجاد تصویر بن‌بست، مردم را ناامید کرده و مسئولان را وادار به پذیرش شرایط خود کنند. اما تجربه نشان داده که هرگاه ایران مقتدرانه ایستاده و بر توان داخلی تکیه کرده، دشمن مجبور به عقب‌نشینی شده‌است.
*تحریم‌ها کم‌اثر شده، اما مشکل اصلی مدیریت است
یکی از نکات کلیدی که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید کردند، کم‌اثر شدن تحریم‌ها و لزوم حل مشکلات مدیریتی در داخل کشور است. واقعیت این است که بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور، به سوءمدیریت‌ها و تصمیم‌گیری‌های نادرست بازمی‌گردد. برای مثال:
عدم نظارت صحیح بر بازار، باعث ایجاد تورم و گرانی‌های افسارگسیخته شده‌است.
ضعف در حمایت از تولید ملی، وابستگی کشور را به واردات افزایش داده است.
فساد اقتصادی و رانت‌خواری، منابع کشور را هدر داده و مانع پیشرفت شده‌است.
همین مسائل باعث شده که فشارهای اقتصادی بیشتر از آنکه ناشی از تحریم‌های خارجی باشد، از بی‌برنامگی و ناکارآمدی داخلی ریشه بگیرد. اگر این ضعف‌ها برطرف شود و مسئولان، سیاست‌های اقتصادی خود را بر اساس اقتصاد مقاومتی و تکیه‌بر توان داخلی تنظیم کنند، تحریم‌ها به‌تدریج بی‌اثر خواهد شد.
* راه حل چیست؟
برخلاف تصور برخی افراد که حل مشکلات اقتصادی را در گرو مذاکره و رفع تحریم‌ها می‌دانند، تجربه نشان داده که راه حل اصلی در داخل کشور است. همان‌طور که در دوران دفاع مقدس، ملّت ایران با روحیه‌ی جهادی و اتکا به خود توانست در برابر یک جنگ نابرابر ایستادگی کند، امروز نیز در جنگ اقتصادی، تنها راه پیروزی، مقاومت، کار جهادی، مبارزه با فساد و مدیریت صحیح منابع است.
* برای عبور از شرایط کنونی، چند اقدام ضروری است
تقویت تولید داخلی: حمایت از صنعت و کشاورزی داخلی، وابستگی کشور به واردات را کاهش می‌دهد و زمینه را برای رشد اقتصادی فراهم می‌کند.
اصلاح نظام بانکی و مالیاتی: جلوگیری از رانت‌خواری و فساد اقتصادی، موجب شفافیت و بهبود وضعیت اقتصادی کشور خواهد شد.
مدیریت صحیح بازار و قیمت‌گذاری عادلانه: نظارت دقیق بر قیمت‌ها و جلوگیری از سودجویی دلالان، فشار اقتصادی بر مردم را کاهش می‌دهد.
تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسو: توسعه‌ی روابط اقتصادی با کشورهایی که تحت نفوذ آمریکا نیستند، می‌تواند به بی‌اثر شدن تحریم‌ها کمک کند.
* مذاکره از موضع قدرت، نه ضعف
اگر ایران روزی بخواهد وارد مذاکره شود، باید از موضع قدرت و عزت باشد، نه از موضع ضعف. دشمن، فقط در برابر قدرت تسلیم می‌شود، نه در برابر التماس. اگر امروز آمریکا پیشنهاد مذاکره می‌دهد، نه به‌خاطر حسن نیت، بلکه به این دلیل است که می‌بیند تحریم‌ها به‌اندازه‌ی گذشته کارایی ندارد و ایران توانسته با تکیه‌بر خود، بسیاری از مشکلات را حل کند.
ایران نباید اشتباهات گذشته را تکرار کند. مذاکره‌ای که نتیجه‌ی آن، تحمیل شروط دشمن باشد، نه راه حل است و نه عقلانی. تنها راه پیروزی، ایستادگی مقتدرانه، تقویت اقتصاد داخلی و بی‌اثر کردن تحریم‌ها از درون است. این همان مسیری است که رهبر انقلاب بر آن تأکید دارند و تجربه‌ی تاریخی نیز آن را تأیید می‌کند.
دشمن با مذاکره، به‌دنبال تضعیف ماست، اما ما با ایستادگی، دشمن را به‌زانو در خواهیم آورد.
