رحا مدیا | نجمه صالحی
اربعین را نمی‌توان در چارچوب مناسک عبادی صرف گنجاند. این پدیده فرامذهبی و فراملی، رخدادی زنده و چندلایه از بازنمایی مردم‌پایه‌ی ایمان، معنویت، کنش‌گری و حتی حکمرانی است. آنچه در خلال راهپیمایی اربعین رخ می‌دهد، تنها حرکت میلیونی عاشقان یک امام شهید نیست؛ بلکه شکل‌گیری یک هویت جمعی، تمرین نظم معنوی، بازتولید اعتماد اجتماعی و احیای مؤلفه‌های تمدن اسلامی است. این پدیده در اصل، یک رسانه عظیم است که اگر به درستی دیده و فهمیده شود، می‌تواند به خط مقدم جهاد تمدنی در جهان معاصر بدل گردد.
در جهانی که روایت، ابزار اصلی قدرت شده است، اربعین ظرفیتی بی‌بدیل برای تولید روایت مستقل و معنادار از اسلام، تشیع و امت اسلامی فراهم کرده است. رسانه‌های سلطه‌گر، روایت‌های خود را از اسلام با تقطیع، تحریف، و خشونت‌نمایی شکل داده‌اند؛ درحالی که در اربعین، تصویر واقعی و زنده‌ای از اسلام علوی نمایان است: چهره‌ای سرشار از محبت، عقلانیت، ایثار، مشارکت، صبر، و انتظار. این ظرفیت اگر در خدمت روایت‌گری هنرمندانه، تجربه‌محور و مردم‌پایه قرار گیرد، می‌تواند یکی از مؤثرترین ابزارها در نبرد با روایت‌های استعماری باشد.
راهپیمایی اربعین، نقطه تلاقی سه جریان مهم است: بازنمایی تمدن اسلامی، تبلیغ تعاملی، و روایت‌گری مردمی. تمدن اسلامی، اگر بناست نو شود، باید مردمی باشد؛ نه متکی به سازوکارهای رسمی یا تریبون‌های دولتی. اربعین دقیقاً همین را به نمایش می‌گذارد: انسان‌هایی که بدون اجبار، گرد یک آرمان گرد آمده‌اند، با زبان عشق خدمت می‌کنند و در دل سختی‌ها لبریز از امیدند. در همین بستر، تبلیغ نیز صورتی نو می‌یابد: دیگر نه فقط خطابه و موعظه، بلکه حضور، مشارکت، و خاطره‌سازی حضور پررنگ دارد.
هر موکب در اربعین یک رسانه و هر زائر یک راوی
در اربعین، هر موکب، یک رسانه است؛ هر زائر، یک راوی؛ و هر تجربه، یک پیام بالقوه. اگر نخبگان فرهنگی، رسانه‌ای و تبلیغی بتوانند این پیام‌ها را از دل تجربه زیسته اربعین استخراج کرده و با زبان هنر، مستند، رسانه تعاملی و شبکه‌های اجتماعی منتقل کنند، آنگاه اربعین از یک رویداد فصلی به یک جریان تمدنی پیوسته تبدیل خواهد شد.
اگر به درستی اقدام شود در «جنگ روایت‌ها» پیروزی با جبهه حق خواهد بود. زمانی که نظام سلطه دیگر از تنها طریق زور نظامی عمل نمی‌کند، بلکه با ابزار روایت نیز، واقعیت را مصادره می‌کند. در برابر این وضعیت، باید با روایت‌گری صادقانه و هوشمندانه پاسخ داد. اربعین، اگر به خوبی روایت شود، می‌تواند رسانه‌ای الهام‌بخش در جبهه مقاومت فرهنگی باشد. نباید فراموش کرد که در دنیای امروز، آن‌که توانایی ساختن تصویر و معنا دارد، آینده را شکل می‌دهد.
در متن اربعین، عناصر کلیدی تبلیغ مؤثر به چشم می‌خورد: تجربه عینی، هم‌ذات‌پنداری، خاطره‌سازی، مشارکت فعال، نظم معنوی و صبر هدفمند. این عناصر، بیش از آن‌که محصول طراحی یک دستگاه رسمی باشند، از دل فرهنگ دینی و عشق مردمی به سیدالشهدا(ع) برخاسته‌اند و همین، رمز قدرت تأثیرگذاری آنهاست.
اگر این ظرفیت عظیم، در چارچوب منظومه‌ای اندیشه‌ورزانه از تبلیغ و رسانه قرار گیرد، اربعین به یکی از مؤثرترین ابزارهای تمدن‌سازی فرهنگی و شکست روایت‌های استعماری بدل خواهد شد. این مسیر البته نیازمند صبر، تأمل و بازنگری عمیق در نقش رسانه در نظام تربیتی و تبلیغی ماست. همان صبری که خدای متعال در خطاب به پیامبرش فرمان می‌دهد: «وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْ» (مدثر، آیه ۷)
امروزه، اگر اربعین با زبان رسانه‌های نوین به تصویر کشیده شود؛ اگر روایت‌های عاشقانه‌اش به خاطرات ماندگار تبدیل شوند؛ و اگر پیام وحدت و جهادش با هوشمندی منتشر گردد، آنگاه می‌توان آن را به خط مقدم جهاد تمدنی در مقابل استعمارگران و دشمنان بشریت تبدیل کرد.
یادداشت نویسندگان رسانه رحا مدیا را در این صفحه بخوانید.
