رحا مدیا | داود فریادرس
امام علی‌النقی الهادی علیه‌السلام، دهمین امام شیعیان، در دوران امامت خود با چالش‌ها و بحران‌های فراوانی مواجه بود که بیشترین آنها ناشی از فشارهای سیاسی حکومت عباسی و تهدیدات داخلی و خارجی بود. با این حال، ایشان با تدابیر حکیمانه و اقدامات زیرکانه توانستند در برابر این تهدیدات ایستادگی کرده و حریم اسلام را حفظ کنند. در یک دوره حساس که وحدت مسلمانان در معرض خطر بود، ایشان با استفاده از هوشیاری و زیرکی سیاسی، توانستند از بسیاری از بحران‌ها عبور کنند و نقشی کلیدی در هدایت جامعه اسلامی ایفا نمایند.
امام هادی علیه‌السلام در دورانی زندگی می‌کرد که خلافت عباسیان دچار بحران‌های داخلی شدیدی بود. اختلافات درون‌خانوادگی و قیام‌های مختلف در مناطق مختلف جهان اسلام، به‌ویژه در بلاد عراق، امنیت جامعه اسلامی را تهدید می‌کرد. در این شرایط، امام هادی علیه‌السلام با تکیه بر آموزه‌های دینی، نه تنها به وحدت مسلمانان توجه می‌کردند، بلکه از تفرقه‌افکنی و دخالت در درگیری‌های سیاسی نیز به شدت اجتناب می‌نمودند. این رویکرد باعث شد تا ایشان در شرایط پیچیده‌ای که به‌نظر می‌رسید، هیچ راهی جز مبارزات مستقیم و آشکار وجود نداشت، همچنان از مسیر حفظ وحدت اسلامی استفاده کنند.
در حالی‌که فشارهای سیاسی از سوی حکام عباسی به‌شدت افزایش یافته بود، امام هادی علیه‌السلام همواره با اعمال تدابیر هوشمندانه، از مواجهه مستقیم پرهیز کرده و در عین حال، از هر فرصتی برای تبیین اصول دینی و اسلامی بهره می‌بردند. از جمله این تدابیر می‌توان به نامه‌نگاری‌های ایشان با بزرگان و علما اشاره کرد که در آنها ضمن هدایتگری علمی و دینی، از خطرات وابستگی به جریانات سیاسی و انحرافی هشدار می‌دادند. این اقدامات نه تنها به ترویج آگاهی میان پیروانشان کمک کرد، بلکه به نحوی موثر از افتادن در دام درگیری‌های سیاسی و قدرت‌طلبانه جلوگیری کرد.
در حقیقت، امام هادی علیه‌السلام توانستند در دوران تبعید خود به سامرا، که تحت نظارت شدید دستگاه خلافت عباسی قرار داشت، با حفظ ارتباط‌های غیرمستقیم و روشنگری‌های دینی و علمی، نقش هدایتگری خود را ایفا کنند. ایشان با تدابیر زیرکانه، از فرصت‌ها برای آموزش و ارتقای آگاهی عمومی بهره می‌بردند و هرگز اجازه نمی‌دادند که شرایط سیاسی سخت آن زمان، تأثیری منفی بر روحیه جامعه اسلامی داشته باشد. این هوشمندی در استفاده از شرایط موجود به نفع اهداف اسلامی و شیعی، از ویژگی‌های برجسته رهبری امام هادی علیه‌السلام بود.
یکی دیگر از نکات مهم در شیوه رهبری امام هادی علیه‌السلام، استفاده از تاکتیک‌های غیرمستقیم در مواجهه با حکومت عباسی بود. امام هادی علیه‌السلام در راستای حفظ حریم اسلام و شیعه، هرگز وارد درگیری‌های آشکار سیاسی نشدند، بلکه از روش‌هایی مانند ارسال پیام‌ها، نامه‌ها و هدایت‌های علمی به افراد تاثیرگذار در جامعه استفاده کردند. این رویکرد موجب شد که ایشان بتوانند از شدت بحران‌های سیاسی بکاهند و در عین حال، پیروان خود را از تفرقه و درگیری‌های بی‌فایده دور نگه دارند.
امام هادی علیه‌السلام با تعاملات زیرکانه و استفاده از ظرفیت‌های موجود در جامعه اسلامی، توانستند برای حفظ حاکمیت اصول اسلامی و شیعی در برابر چالش‌های مختلف، از طریق هدایت علمی و مذهبی، یک رهبری بی‌نظیر را ارائه دهند. این روش‌ها نه تنها از درگیری‌های بی‌فایده جلوگیری کرد، بلکه موجب رشد و تحکیم پایه‌های شیعه در آن دوران شد. در مجموع، امام هادی علیه‌السلام با تدابیر فکری، دینی و سیاسی خود توانستند در دوران سخت و بحرانی خلافت عباسیان، نه تنها از حریم اسلام محافظت کنند، بلکه اصول و معارف شیعه را گسترش دهند و در تاریخ اسلام، یکی از نمادهای رهبری حکیمانه و خردمندانه باقی بمانند.
