ضرورت احیا و بازنگری

رحا مدیا | علی حیدری

صد سال از تأسیس حوزه علمیه قم به دست آیت‌الله حائری یزدی می‌گذرد؛ صد سالی پر از حرکت، تحول، نقش‌آفرینی، و گاهی ایستایی و عدم حرکت. حوزه‌ای که نه تنها چراغ هدایت دینی را روشن نگاه داشت، بلکه نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران شد. از بزرگ‌ترین حرکت‌های تاریخ تا ایجاد جمهوری اسلامی، این نهاد همیشه نقشی تمدنی و بنیادی ایفا کرده است.

چند وقتی است با خودم کلنجار می‌روم که درباره این صد سالگی چگونه سخن بگویم. خواستم از حرکت عظیمی بگویم که حوزه در طول این قرن رقم زد؛ از نگاه تمدنی‌ای که داشت، از فقهی که پای به عرصه اجتماع گذاشت و از انقلابی که از متن حوزه جوشید.

خواستم فقط از افتخارات بگویم؛ از مردانی که حوزه تربیت کرد و تحولی که در تاریخ معاصر رقم زدند. اما بعد، با خودم گفتم که نمی‌توان از عدم حرکت‌ها، از عدم تحول‌ها و از عدم نشاط حوزه در برهه‌هایی چشم‌پوشی کرد.

خواستم از بروکراسی سنگینی بگویم که امروز سایه بر سر حوزه افکنده، بروکراسی‌ای که به قول بعضی اساتید، گاهی از نهادهای دولتی هم سخت‌تر و بی‌روح‌تر شده است.

خواستم از تبلیغ دین بگویم، از مأموریت اصلی حوزه؛ اما دیدم که حوزه در این بخش حرف زیادی برای گفتن ندارد بجز بعضی آمارها. حوزه‌ای که روزگاری در دل مردم می‌تپید، حالا در بسیاری جاها صدایش کم‌رنگ شده است.

نهاد رسمی حوزه، با همه عظمت تاریخی‌اش، امروز حرکتش را کند کرده است؛ حرکت کندی که ناچاراً و ناخواسته وارد آن شده و بدون این که بداند خلاقیت‌کش شده است. به اسم نظام‌مند کردن حوزه در حالی که آنچه از حرکت و تلاش می‌بینیم، بیشتر حاصل غیرت و همت چند طلبه‌ی دلسوز و بی‌ادعاست، نه برآمده از ساختار رسمی.

با این حال، ناامیدی راه ما نیست همان‌طور که صد سال پر فراز و نشیب، خود نشانه‌ی ظرفیت عظیمی است که هنوز در این نهاد نهفته است. حوزه امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به احیا دارد؛ احیایی که به معنای بازگشت به اصول، بازنگری در ساختارها، و زنده کردن روح ولایت‌مداری واقعی است.

این صد سال فقط یک عدد نیست؛ یک هشدار و یک فراخوان است؛فراخوانی برای بازنگری، برای تحول، برای بازگشت به آن رسالت بزرگ اولیه. اگر حوزه از این لحظه تاریخی بهره گیرد، می‌تواند نه فقط میراث‌دار گذشته، که معمار آینده‌ای روشن‌تر برای امت اسلامی و جهان باشد.

امید هنوز زنده است؛ حوزه هنوز می‌تواند.