فقیه زاهد آگاه به زمان که حامی انقلاب بود

رحامدیا | داوود فریادرس، پژوهشگر

آیت‌الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی، یکی از شخصیت‌های برجسته و مؤثر در تاریخ معاصر ایران است که نقش مهمی در شکل‌گیری و حمایت از نظام اسلامی و انقلاب اسلامی داشت. ایشان علاوه بر داشتن مراتب علمی و عرفانی برجسته، به‌ویژه در حوزه‌های فقه، اصول و عرفان، همواره در مسیر ترویج آموزه‌های اسلام و پشتیبانی از حرکت‌های اصلاحی و انقلابی گام برداشته است. در این یادداشت به شناخت ویژگی‌های علمی، عرفانی و انقلابی ایشان پرداخته می‌شود.

علوم حوزوی و مراتب علمی
آیت‌الله معصومی همدانی در دوران تحصیل خود در حوزه‌های علمیه، از شاگردان برجسته‌ترین استادان حوزوی زمان خود بود. ایشان علاوه بر فقه و اصول، در زمینه‌های حکمت و عرفان اسلامی نیز صاحب نظر و تبحر فراوانی بود. مطالعات و تدریس‌های علمی ایشان در حوزه‌های مختلف دینی، سبب شد تا بسیاری از فضلای حوزه‌های علمیه ایران و حتی خارج از کشور، از محضر ایشان بهره‌مند شوند. آیت‌الله معصومی همدانی در زمینه‌های علمی و دینی به‌ویژه در فقه شیعه و فلسفه اسلامی آثار گران‌بهایی از خود به جای گذاشته است که هنوز در بین طلاب و علماء مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد.

مراتب عرفانی و روحانی
آیت‌الله معصومی همدانی نه‌تنها در علوم دینی و حوزوی صاحب‌نظر بود، بلکه در عرصه عرفان و سیر و سلوک معنوی نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. ایشان در دایره‌ی مربیان روحانی، از چهره‌های مؤثر در تربیت شاگردانی بودند که در پی کشف حقیقت معنوی و سلوک الهی بودند. اهتمام ایشان به تطبیق آموزه‌های عرفانی با عمل و اخلاق موجب شد تا بسیاری از شاگردانش در مسیر تزکیه نفس و تعالی روحی گام بردارند. آثار عرفانی آیت‌الله معصومی همدانی همچنان در مجالس معنوی و درسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.( «زندگی‌نامه آیت‌الله معصومی همدانی» از سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای)

حمایت از نظام اسلامی و انقلاب
آیت‌الله معصومی همدانی از اولین علما و شخصیت‌هایی بود که به‌طور مؤثر از انقلاب اسلامی ایران و رهبری امام خمینی حمایت کرد. ایشان به‌ویژه در زمان‌های بحرانی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، با تحلیل‌های عمیق دینی و عرفانی خود، بر اهمیت پیوند دین و سیاست تأکید کرد و به تبیین اصول فکری و اعتقادی امام خمینی پرداخته و حمایت‌های خود را از نظام اسلامی و اندیشه‌های ایشان اعلام کردند. حمایت‌های آیت‌الله معصومی همدانی در شرایط حساس تاریخ معاصر ایران و ایران پس از انقلاب، برای بسیاری از جوانان و شاگردانش به‌عنوان یک الگو برای مبارزه و ایستادگی در برابر دشمنان داخلی و خارجی تبدیل شد.( نگاهی به حمایت‌های علمای ایران از انقلاب اسلامی» – مرکز اسناد انقلاب اسلامی)

تربیت شاگردان و اثرگذاری در قبل از انقلاب
آیت‌الله معصومی همدانی در طول زندگی خود به تربیت شاگردان متعدد در حوزه‌های مختلف علمی، دینی، سیاسی و اجتماعی پرداخته است. شاگردانی که هرکدام در عرصه‌های مختلف انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران نقش‌آفرینی کرده‌اند. ایشان نه‌تنها در حوزه‌های دینی و معنوی، بلکه در عرصه‌های اجتماعی و انقلابی نیز تأثیرگذار بود. تربیت شاگردانی که در مسیر تحقق اهداف انقلاب و حمایت از امام خمینی و نظام اسلامی قرار گرفتند، از جمله دستاوردهای برجسته ایشان محسوب می‌شود.( منبع: «آیت‌الله معصومی همدانی و نقش ایشان در تبیین اصول انقلاب اسلامی»، نشر نور)

آیت‌الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی در کنار توانمندی‌های علمی و عرفانی‌اش، با روحیه انقلابی خود همواره در زمینه چینی برای شکل گیری نظام اسلامی حضوری مؤثر داشت. ایشان با تلفیق علم و عمل، علاوه بر پرورش روحانیان برجسته، در شکل‌دهی به مبانی فکری و اخلاقی انقلاب اسلامی نقش اساسی ایفا کرد. آثار علمی، تربیتی ایشان همچنان در محافل علمی و دینی مورد احترام و توجه قرار دارد و یاد ایشان به‌عنوان یک مرجع برجسته و تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران ماندگار است.