رحا مدیا | ابراهیم انجم‌شعاع
امام خمینی(ره) با الهام از اسلام و عقلانیت سیاسی، الگویی منسجم از مردم‌سالاری دینی را تبیین کرده این الگو می‌تواند مبنای تمدن نوین اسلامی و الهام‌بخش نظام‌های سیاسی در جهان اسلام باشد. در این نوشتار کوتاه به مؤلفه‌های الگوی مردم‌سالاری دینی در اندیشه امام می پردازیم.
1.حقوق ملت؛ مبنای مشروعیت حاکمیت
از نگاه امام، دولت و حاکمیت زمانی مشروع هستند که تأمین‌کننده منافع و حقوق ملت باشند. در واقع مردم صاحبان اصلی قدرت‌اند و دولت در جایگاه وکیل مردم، مشروعیت دارد. عدالت، حفظ منافع عمومی و رعایت کرامت انسانی از اصول اساسی این نگاه امام است.
2.حاکمیت شریعت در ساختار جمهوری اسلامی
امام خمینی(ره)،معتقد است که اسلامیت نظام را جوهره هویتی جمهوری اسلامی تقویت می کند. ایشان معتقد است که جمهوری، نوعی از حکومت است که باید در محتوا به احکام اسلامی مقید باشد. بنابراین مشروعیت حکومت از پیوند رأی مردم با ضوابط شرعی بوجود می‌آید.
3.مشارکت عمومی؛ ضامن پایداری نظام
امام خمینی در بیانات و سخنرانی های خود همیشه تأکید می‌کردند که آگاهی و مشارکت مردم در امورات کشور، ضامن امنیت و بقای نظام جمهوری اسلامی است. مردم باید در تمامی فرآیندهای اصلاحی، قانون‌گذاری و مقابله با فساد نقش به‌سزایی از خود ایفا کنند.
4.آزادی بیان، مایه سلامت جامعه دینی
از منظر امام همیشه آزادی بیان، فعالیت سیاسی، رسانه‌ها و احزاب، بخش جدایی‌ناپذیر مردم‌سالاری اسلامی است. ایشان هرگونه تحمیل سیاسی یا اجبار به ظواهر مردمی را نقض قانون اساسی و اصول اسلامی تلقی می‌کند.
5.حاکمیت قانون؛ معیار انسجام و عدالت اجتماعی
در نگاه امام، قانون‌گرایی، هم‌تراز با دیانت و عقلانیت است. التزام عمومی مردم به قانون اسلامی موجب همبستگی ملی، عدالت و جلوگیری از هرج و مرج در نظام حکمرانی اسلامی است.
6.انتخابات و رأی مردم؛ پشتوانه مشروعیت سیاسی
رأی ملت از دیدگاه امام، نه‌تنها ابزار گزینش مسئولان، بلکه عنصر بنیادین اقتدار نظام اسلامی است. ایشان بر لزوم برگزاری انتخابات آزاد، سالم و غیرتشریفاتی بسیار تأکید می کردند.
7.نظارت عمومی؛ ابزار مقابله با انحراف در قدرت
مردم در اندیشه امام، صرفاً رأی‌دهنده نیستند، بلکه ناظر و اصلاح‌گرند. نظارت عمومی، حق و وظیفه‌ای مدنی و شرعی برای جلوگیری از استبداد و فساد در ساختار قدرت به‌شمار می‌رود. حضور جوانان در این فرآیند، نشانه پویایی و اعتماد به نسل نو است.
8.دولت خدمت‌گزار؛ الگویی برآمده از سنت اسلامی
امام خمینی حاکمیت را ابزار خدمت به مردم می‌داند، نه سلطه‌گری و زورگویی. فاصله طبقاتی میان مسئولان و مردم را آفتی بسیار بزرگ برای اعتماد عمومی و عامل فساد می‌داند. ایشان بر ساده‌زیستی، در دسترس بودن و هم‌سطحی با مردم تأکید دارد.
خلاصه اینکه از منظر امام خمینی، مردم‌سالاری دینی به مدلی از حکومت و نظام سیاسی گفته می‌شود که به ترکیبی از حاکمیت دین و حاکمیت مردم، قائل است. البته با مطالعه تاریخ به این نتیجه می‌رسیم که مردم‌سالاری در تجربه سیاسی مسلمانان صدر اسلام نیز وجود داشته است مثل حکومت پیامبر در مدینه و امام علی در کوفه که بزرگترین نمونه مردم‌سالاری در حکومت بوده اند و امروزه با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بار دیگر نقش مردم در حکومت استمرار پیدا کرده است.
