رحا مدیا | حسین حیدری
اوایل آذرماه بود که خبر تصویب قانون عفاف و حجاب توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسانه‌ای شد و قرار شد در 23 آذرماه جهت اجرا به هیئت دولت ابلاغ شود. رسانه‌ای شدن این خبر باعث شد تا برخی حوزویان علیه تصویب و ابلاغ این قانون واکنش‌هایی داشته‌باشند که مهم‌ترین آنها، نامه آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد به مراجع معظم تقلید بود. در نوشتار پیش‌رو ضمن اشاره به بخش‌هایی از نامه محقق داماد و مواضع برخی از دیگر معممین علیه این قانون، نکاتی در این خصوص تقدیم نگاه خوانندگان می‌شود.
نامه آیت الله محقق داماد: «… مستحضرید که اخیراً قانونی در مجلس شورای اسلامی با عنوان لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب به تصویب رسیده که حسب اطلاع، قوه‌مجریه آمادگی اجرای آن را ندارد و آن را غیرقابل‌اجرا و برخلاف مصالح عامه می‌داند. تجربه عملی در پیگیری آنچه این قانون در پی آن است هم نشان داده است که رعایت شرایط امربه‌معروف و نهی از منکر از جمله عدم توهین به کسانی که امر و نهی می‌شوند و رعایت حرمت و کرامت آنها در عمل ممکن نبوده است و بسیار اتفاق افتاده است که نه‌تنها آبرو و حیثیت شخص مورد امرونهی که خانواده آنها نیز مورد تعرض قرار گرفته است. نکته مهمی که کاملاً مرتبط با رسالت مرجعیت است اینکه به نظر این‌جانب با توجه به آشنایی با مفهوم و معنای قانون و تجربه نسبتاً طولانی و انس با دانش حقوق، مواد زیادی از این قانون نه‌تنها غیرقابل‌اجرا که از نظر ثمربخشی در امر مقدس عفاف و حجاب درست، نتیجه عکس خواهد داد و حتی موجب تنفر نسل جوان از آموزه‌های دینی و ترک ناخواسته وطن اسلامی توسط برخی از هم‌وطنان عزیز می‌شود… اینک که این قانون هنوز ابلاغ نشده و لازم‌الاجرا نگردیده به‌عنوان یک دانش‌آموخته حوزه علمیه قم از شما بزرگواران استدعا دارم در راستای رسالت فرهنگی نهاد مرجعیت برای حل این معضل اجتماعی که عدم توجه به آن ممکن است موجب خسارت به دین و آیین و نظام و کشور عزیزمان شود عنایت ویژه فرموده تا مسئله از طرق پیش بینی شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌نحو شایسته حل وفصل گردد.»
آیت‌الله سید علی‌محمد دستغیب با بیان اینکه در این قانون تبصره‌های سختی گذاشته‌اند چنین گفته است که «به نظر می‌رسد این قانون مشکل را حل نمی‌کند و همچنین از نظر بنده خلاف شرع است و پول گرفتن بیخود از افراد خاطی هیچ‌وجه شرعی ندارد. لذا به نظر می‌رسد آقایان نمایندگان که این قانون را نوشتند از ایشان خواهش می‌شود روی این قانون خط قرمزی بکشند زیرا به‌هیچ‌وجه قابل ملاحظه و تصحیح نیست و شرعیّت ندارد.»
آیت‌الله مسعودی خمینی: نیز ضمن تأکید بر اینکه با زور و تفنگ نمی‌توان با مردم برخورد کرد و باید با زبان لیّن و زبانی که همه مردم آن را می‌پسندند با آنان سخن گفت، چنین تأکید کرده‌اند که اگر قانون تند باشد نباید آن را اجرا کند.
آیت‌الله سید محمد هاشمی اصفهانی نیز ضمن توصیه مؤکد به زنان بزرگوار مسلمان و فاطمی به رعایت حکم شرعی مسلم و اجماعی حجاب، چنین متذکر شده‌اند که «قانون حجاب و عفاف صرف‌نظر از تأثیر و عدم تأثیر و مصلحت و عدم مصلحت آنکه سخت مورد تردید است در شرایط بحرانی معاصر منطقه و کشور با هیچ‌یک از موازین شرعی و مراتب مقرره نهی از منکر ثابت عند الفقهاء سازگار نیست. امیدواریم اولیاء امر و زعمای کشور ولو برای حفظ مصلحت نظام و جلوگیری از کاهش اعتبار آن چاره‌ای بیندیشند.»
حجت‌الاسلام مهراب صادق نیا نیز در کانال تلگرامی‌اش چنین موضع‌گیری کرده است که «پیشنهاد کنندگان طرح موسوم به حجاب و عفاف چه می‌کنند. این‌ها رفته‌بودند مجلس که گره‌ی از کار فروبسته‌ی ملت باز کنند؛ ولی نتوانستند یا ندانستند یا نخواستند؛ حالا برای اینکه به چشم بیایند باید کاری کنند. یا به پُر و پاچه پزشکیان و ظریف بپیچند و یا طرح عفاف و حجاب را پیشنهاد کنند. آن‌هم در این شرایط دشوار منطقه‌ای که جامعه باید یک‌دست در برابر تهدیدهای بیرونی و مشکلات ناشی از تحریم ظالمانه بایستد. این کارها اگر مزّه‌پرانی نباشد پس چیست؟ اولویت کشور و صحنه‌ی سیاست بر اساس توانمندی و سلیقه‌ی ما تعیین نمی‌شود؛ همچنین عرصه‌ی سیاست و تصمیم‌گیری برای کشور را نیز نمی‌توان بر اساس سلیقه و ظرفیت برخی مسئولان به عرصه‌ای برای رفتارهای خُنک و طرح‌های تنش‌زا تبدیل کرد.»
علاوه بر اشخاص فوق‌الذکر، افرادی چون حجج اسلام، محسن غرویان، سید جواد ورعی، محمدرضا یوسفی، رضا بابایی، سید ابوالفضل موسویان، مولوی عبدالحمید، مجید انصاری، هادی سروش محلاتی، سید محمدعلی ایازی، محمدتقی فاضل میبدی و محمدعلی ابطحی و… نیز علیه اجرایی شدن قانون عفاف و حجاب موضع‌گیری کرده‌اند
نکات و ملاحظات:
پس از اعلام خبر اجرایی شدن لایحه عفاف و حجاب، برخی حوزویان که عمدتاً متعلق به پایگاه اصلاح‌طلبی بودند به انتقاد از لایحه پرداختند. درباره نقدهای مطرح شده چند نکته بیان می‌شود؛
نکته اول: هیچ‌یک از نقدهای بیان شده ناظر به محتوای قانون عفاف و حجاب نبوده و بدون در نظر گرفتن متد علمی و آکادمیک نقد بیان شده‌است. درحالی‌که انتظار می‌رفت کسانی که از پایگاه حوزوی و علمی سخن می‌رانند، بندبند لایحه را به‌صورت بررسی کرده و مورد نقد قرار دهند.
نکته دوم: نقدهای بیان شده که همه دارای ادبیات سلبی است، به دو دسته تقسیم می‌شوند: برخی به‌نقد بنیاد و اساس نگارش قانون برای مسئله حجاب می‌پردازد و مسئله را از زاویه «حجاب اجباری» قرائت می‌کند. ازاین‌رو چون دیگریِ خود را حجاب اجباری می‌داند، به مواجهه و نقد می‌پردازد که حجاب را نباید با اجبار دنبال کرد. یعنی بنابر فحوا اصل نگارش قانون برای حجاب را مورد تردید و نفی قرار می‌دهد.
برخی دیگر از نقدها رویکرد سیاسی دارد و با چاشنی حمله به مجلس شورای اسلامی همراه است که آیا شما توانستید مشکلات اقتصادی را حل کنید که حال به‌دنبال حل مسئله فرهنگی هستید؟ یا مگر اولویت کشور اقتصاد نیست، چرا سراغ حجاب رفتید؟ و یا اتهام به مجلس که می‌خواهد با قانون حجاب ناکارآمدی خود در ناحیه عملکرد اقتصادی را توجیه کند.
ناظر به نقدهای دسته اول چند پرسش مطرح می‌شود:
عزیزان صادقانه بفرمایند آیا متن قانون فعلی را مطالعه کرده‌اند؟ اگر آری، چرا نسبت به بند به بند آن نقد خود را مطرح نمی‌کنند و به کلی‌گویی بسنده کرده‌اند؟
فارغ از قانون فعلی، آیا جامعه اسلامی نباید برای مسئله حجاب قانون و تدبیری از ناحیه حاکمیت داشته‌باشد؟ حد عدم حجاب از نظر شما چیست؟ اگر زنی با کدام سطح از برهنگی در جامعه ظاهر شود از نظر شما خط قرمز را رد کرده است؟ آیا اگر فردا برخی به‌صورت نیمه یا کاملاً برهنه در جامعه ظاهر شدند این حالت مورد تأیید شماست یا نه؟ اگر نه در آن لحظه وظیفه حاکمیت را چه می‌دانید؟ آیا برای تعیین وظیفه حاکمیت در آن موقعیت نیاز به قانون هست یا نه؟
شما که تأکید بر امر فرهنگی دارید و البته این حرف در جای خود صحیح است آیا طرح روشن و عینی و عملیاتی در این زمینه دارید؟ آیا در این طرح دستگاه‌های مختلف آموزشی و فرهنگی کشور دارای تکالیفی هستند؟ اگر دارای تکالیفی هستند، ضمانت اجرای این تکالیف آیا چیزی غیر از قانون است؟
اینکه در نقطه سلب محض بایستیم یا حرف‌های کلی بزنیم که باید کار فرهنگی کرد اما برای همین نیز هیچ طرح ایجابی نداشته باشیم، یعنی به‌جای حل مسئله داریم صورت مسئله را پاک می‌کنیم.
اگر پاسخ به پرسش‌های بالا مثبت باشد، یعنی شما نیز به تدوین قانون برای عفاف و حجاب قائل هستید. خب، همان ایده خود را به‌عنوان نقد لایحه فعلی بیان کنید، اما تصدیق خواهید کرد که مَفرّی از قانون نیست. همین برای آغاز گفتگو کافی است.
ناظر به نقدهای دسته دوم؛ اساساً گویندگان نقدهای سیاسی فاقد وجاهت علمی لازم در حوزه و دانشگاه و حتی فاقد وزانت لازم در عرصه سیاسی هستند و شاید پاسخ دادن به آنها لازم به نظر نیاید اما بااین‌حال چند نکته را بیان می‌کنیم:
آیا از اقدامات و قوانین مصوب مجلس در زمینه اقتصادی مطلع هستید؟
آیا لایحه عفاف و حجاب مانع از تصویب ده‌ها طرح و لایحه اقتصادی مهم در مجلس شده‌است؟
آیا مسئولیت اجرایی در کشور به عهده قوه مقننه است یا قوه‌مجریه؟ پاسخ‌گوی عملکرد اقتصادی ضعیف امروز در کشور قوه مجریه متبوع شماست. چرا به‌جای پاسخ‌گویی فرار روبه‌جلو را با متهم کردن دیگری که مسئولیتی در زمینه اجرایی ندارد، ترجیح می‌دهید؟
