به گزارش رحا مدیا، رمان «پاریس پاریس»، اثر مرحوم سعید تشکری، به روایت واقعه دردناک کشتار مسجد گوهرشاد در تیرماه ۱۳۱۴ می‌پردازد. این رویداد به دستور رضاخان پهلوی رخ داد. «پاریس پاریس» یک رمان تاریخی جذاب است که به درک پیچیدگی‌های جامعه و سیاست آن دوران کمک می‌کند. البته، برای درک کامل ابعاد این رمان، آشنایی با پیش‌زمینه تاریخی این واقعه حیاتی است، چرا که بدون آن، مخاطب ممکن است در تلاقی سرنوشت شخصیت‌ها و وقایع تاریخی دچار سردرگمی شود.
تشکری در «پاریس پاریس»، علاوه بر روایت تاریخی به سراغ داستانی عاشقانه و اجتماعی می‌رود. محوریت داستان بر شخصیت‌های اصلی، مهیار و ملک، قرار دارد که زندگی و سرنوشتشان به شکلی ناگسستنی با وقایع گوهرشاد گره خورده است. این سوژه، از سوی نویسنده‌ای که فقدانش در ادبیات کشورمان احساس می‌شود، به مثابه تلنگری است بر یک واقعه مهم و مطالباتی بزرگ که شاید پیش از این کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.
رمان نه تنها از بعد تاریخی، بلکه از منظر جامعه‌شناختی نیز اهمیت دارد و به نیازهای فکری نسل امروز در تبیین گره‌های تاریخی و چهارچوب‌های داستانی پاسخ می‌دهد. تشکری، با درکی عمیق از نیازها و پرسش‌های جامعه، دغدغه‌های خود را در قالب این رمان تحقق بخشیده و اثری خلق کرده که هم دارای ارزش هنری است و هم به مسائل روز جامعه پاسخ می‌دهد.
شیوه نگارش تشکری متأثر از پیشینه او در عرصه تئاتر است. رویکرد نمایشی رمان‌های مرحوم تشکری، به روان و درونیات شخصیت‌ها نفوذ می‌کند و خواننده را به درون ذهن و احساسات آن‌ها می‌برد. همین ویژگی یکی از دلایلی است که اگر مخاطب با بستر تاریخی وقایع آشنا نباشد، ممکن است در ابتدا نتواند ارتباط کاملی با این آثار برقرار کند، چرا که این رمان‌ها به نوعی از خواننده می‌خواهند که خود را بر روی صحنه‌ی نمایش تصور کند. مهارت بالا در قصه‌گویی او توانسته روایت داستانی گیرایی برای مخاطب به ارمغان بیاورد.
نویسنده‌ای مسلط بر فرهنگ و جغرافیا
تشکری در آثار دیگر خود نیز این رویکرد را ادامه داده است. به‌عنوان مثال، «مفتون و فیروزه» نیم‌نگاهی به وقایع پیش از انقلاب در مشهد و حضور گاه‌به‌گاه سیدعلی خامنه‌ای جوان دارد. همچنین، «غریب قریب» که داستانی از گنبد و بارگاه رضوی را از ابتدای دفن حضرت در یکی از قریه‌های اطراف سناباد روایت کرده و سیر تاریخی آن را در طول قرن‌ها تا دوره قاجاریه دنبال می‌کند، از دیگر نمونه‌های برجسته قلم اوست.
این آثار نشان‌دهنده علاقه و تسلط عمیق نویسنده بر تاریخ، فرهنگ و جغرافیای منطقه خراسان است؛ جغرافیایی داستانی که با تمام ویژگی‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و معیشتی‌اش در آثار تشکری به خوبی منعکس شده است. او حتی در «پاریس پاریس» به جزئیات تاریخی مانند محل گورهای دسته‌جمعی شهدای واقعه گوهرشاد اشاره می‌کند که نشان از پژوهش‌های گسترده او دارد.
مرحوم تشکری رمان‌های خود را به فصل‌های کوتاه و مقطع تقسیم می‌کند و روایت داستان را با جملاتی کوتاه و پرمغز پیش می‌برد. نکته قابل توجه آنکه، او با همین جملات مقطع و کوتاه، به شکلی هنرمندانه و قدرتمند به فضاسازی نیز می‌پردازند؛ فضاهایی که خواننده را به عمق آن دوران می‌برد و حس و حال وقایع را به او منتقل می‌کند.
نویسنده مخاطب داستان‌هایش را به خوبی می‌شناسد و با ایجاد تعلیق‌های ریز و درشت و با ضرباهنگی مناسب، ابتدا انگیزه مطالعه را در مخاطب ایجاد کرده و سپس به طرح مسئله می‌پردازد تا مخاطب در کشش لحن و کلمات، با داستان همراه شود. ویژگی فنی دیگر، استفاده از واژگان و اصطلاحات ساده اما پرمغز و غیرتکراری است که به غنای ادبی اثر می‌افزاید. داستان از زاویه دید سوم شخص روایت می‌شود و نویسنده در کمال واقع‌گرایی و با زبانی ساده اما مؤثر، قصه را آغاز و به پایان می‌رساند. این سادگی در زبان، به هیچ وجه به معنای سطحی‌نگری نیست، بلکه نشان‌دهنده تسلط نویسنده بر زبان و توانایی او در انتقال مفاهیم عمیق با حداقل کلمات است.
«پاریس پاریس» صرفاً یک داستان تاریخی از یک برهه زمانی خاص نیست. نویسنده از دل تاریخ و پس از ماجرای مسجد گوهرشاد، مختصات فکری جامعه پیشین را به جامعه فعلی گره می‌زند و بین کنش‌های فردی و کنش‌های جمعی این دو جامعه انطباق برقرار می‌کند. داستان دیروز را بر اساس نیازها و تفکرات امروز بنا می‌نهد؛ کنش‌های فردی که در ابتدا مانند جرقه‌ای کوچک هستند، منجر به کنش‌های جمعی و اثرگذار می‌شوند. همین نگاه عمیق، «پاریس پاریس» را به گزینه‌ای مناسب برای کسانی تبدیل می‌کند که به دنبال مطالعه داستانی هستند درباره زمانی که تلاش شد ملت به اجبار و با رویکردی «مدرنیستی» به روز شوند و شهر مشهد به تعبیر آن دوران، به «پاریس» تبدیل گردد.
معرفی کتاب‌ها را در این صفحه بخوانید.
