رحا مدیا | محمدجواد ابراهیم‌زاده
در عصر حاضر هرگاه قدرتی قصد داشته‌باشد حکومتی را از میان بردارد، چنانچه توان نظامی این کار را نداشته‌باشد یا هزینه آن را سنگین ببیند، سعی می‌کند با روش‌های مختلفی غیر از حمله نظامی به هدفش برسد. گاهی از روش‌های امنیتی و گاهی نیز از روش‌های فرهنگی و تبلیغی استفاده می‌کند.
امروزه به‌دلیل پیشرفت‌های بشری در دانش‌های مختلف و پیدایش نسل جدیدی از رسانه‌ها و همچنین افزایش قدرت دولت‌ها در مقابله با تهدیدات نظامی و امنیتی، رویکرد حکومت‌های استکباری به براندازی نرم بیش از سابق شده‌است.
استفاده از شیوه‌های نوین در این خصوص نیز کار را چنان جلوه می‌دهد که گویی براندازی نرم، روشی نو و البته حیاتی برای ساقط ساختن حکومت‌های مخالف قدرت‌های استکباری است.
رسانه، اطلاعات و نقش تأثیرگذار آن‌ها، همواره مورد توجه همه حکومت‌ها، احزاب و جریانات سیاسی بوده و هست. در دهه‌های اخیر نیز نقش رسانه‌ها از عرصه اطلاع‌رسانی به عرصه تأثیرگذاری بر حکومت‌ها و سیاست‌های کلان کشورها ارتقا یافته‌است. در واقع هدف اصلی و پنهان جنگ نرم‌بر هم زدن نظام اطلاع‌رسانی کشورها و تأثیرگذاری بر افکار عمومی است!
بنابراین جنگ نرم نوعی چالش و درگیری بین کشورها است که در حوزه محتوا، برنامه و نرم‌افزارهایی قرار می‌گیرد که عمدتاً از جنس رسانه‌ها است. و در واقع هرگونه تقابل میان کشورها یا گروه‌هایی که با هم رقابت یا دشمنی دارند و در آن از ابزارهای رسانه‌ای، سایبری و نرم‌افزاری استفاده می‌شود، در دنیا به‌عنوان جنگ نرم تلقی می‌شود.
در فضای جنگ نرم، موضوع موشک، اسلحه، تانک، کشتی و هواپیما نیست؛ بلکه موضوع ماهواره، اینترنت، روزنامه، خبرگزاری، کتاب، فیلم، سینما است. طبیعتاً سربازانی هم که در این جنگ نرم دخیل هستند، دیگر ژنرال‌ها، افسرها و نظامی‌ها نیستند، بلکه روزنامه نگارها، سینماگرها، هنرمندان و فعالان امور رسانه‌ها می‌باشند.
به‌طور طبیعی شبکه‌های ماهواره‌ای اعم از تلویزیونی و رادیویی در چارچوب مباحث جنگ نرم، ادامه سلطه نظام کاپیتالیستی بوده و به‌دنبال تأمین منافع و اهداف خودشان در دیگر کشورها هستند. هدف اصلی این نوع شبکه‌ها نیز تأثیرگذاری بر افکار عمومی کشورهای هدف خود و بر هم زدن سیستم اطلاع‌رسانی داخلی کشورهای مورد نظر است.
آن‌ها از ابزارهای تکنولوژیکی متعددی برای رسیدن به برنامه‌ها، اهداف و سناریوهای از پیش تعیین شده خود استفاده می‌کنند. این مقاصد می‌تواند به اشکال و قالب‌های گوناگون چهره نمایی کند.
البته جنگ نرم در تمام طول تاریخ وجود داشته است. حتی زمانی که ابزارهای تکنولوژیکی مثل رادیو، تلویزیون، ماهواره نبوده‌اند، جنگ نرم در چارچوب جنگ افکار و جنگ روانی وجود داشته است. ولی چیزی که الان در دنیا مطرح است این است که روش‌های سخت‌افزاری یا جنگ‌های نظامی و سخت، صدمات و پیامدهای متعددی را برای کشورهای مهاجم در پی دارد. بنابراین آن‌ها سعی دارند با اتخاذ استراتژی جنگ نرم به اهداف خود برسند.
هرقدر زمان می‌گذرد با رشد تکنولوژی و تکنیک‌های رسانه‌ای، روش‌های کار این شبکه‌ها نیز پیچیده‌تر می‌شود. در این فضا طبیعتاً لایه‌های جنگ نرم پیچیده‌تر، کامل‌تر و شناخت این ترفند و شگردها سخت‌تر می‌شود.
“ژوزف نای” در کتابش با عنوان “قدرت نرم”، عناصری را به‌عنوان زیربناهای قدرت نرم معرفی می‌کند که برخی از آن‌ها موسیقی و هنر هستند! همین‌ها زیرساخت‌های جنگ نرم را نیز می‌سازند. در واقع موسیقی، هنر، دانشگاه، ورزش، توریسم، گردشگری، آثار باستانی، فرهنگ و سبک زندگی یک ملت، قدرت نرم است که باید به آن توجه جدی نمود.
