رحا مدیا | حسین حیدری
رهبر معظم انقلاب به مناسبت همایش یکصدمین سال‌گشت بازتأسیس حوزه علمیه قم، پیامی منتشر کردند که علاوه بر تبیین عناصر و کارکِردهای گوناگون حوزه، الزامات تحقق یک حوزه پیشرو و سرآمد را نیز متذکر شده‌اند.
متن پیشرو علاوه بر برخی هشدارها در خصوص این پیام راهبردی منعکس‌کننده نکات مهمی است که برخی چهره‌های حوزوی در خصوص این پیام بیان کرده‌اند. قبل از بیان نکات مطرح‌شده توسط شخصیت‌های حوزوی یادآور می‌شویم که تجربه تلخ تقصیرها و قصورهای حوزویان در عملیاتی کردن منویات امام راحل در منشور روحانیت پیش چشم جامعه روحانیت است.
تهدیدهایی که از طرف لیبرال‌ها، سکولارها، مقدس‌مآبان متحجر، حامیان نهضت آزادی، انجمن حجتیه‌ای‌ها و … که در حوزه علمیه جا خوش کرده‌اند و امام راحل در منشور روحانیت علیه آنها افشاگری کرده، هنوز هم گریبان‌گیر حوزه‌های علمیه هستند.
حتی برخی از این معممین که امام راحل تعبیر مارهای خوش‌خط‌وخال را به کار برده است، با نام امام خمینی رضوان‌الله تعالی علیه، علیه آرمان‌های آن فقیه فقید و محورهایی که برای پویایی نظام اسلامی ترسیم کرده است، فعالیت می‌کنند.
علاوه بر این تهدید، از درون جبهه انقلابی نیز نوعی سهل‌انگاری تدریجی نسبت به مطالبات مقام معظم رهبری مشاهده می‌شود. مقام معظم رهبری طی سال‌های گذشته مطالبات بسیار زیادی از حوزه‌های علمیه داشته‌اند که متأسفانه برخی از آنها هنوز عملیاتی نشده‌اند و شوربختانه باید گفت که مورد بی‌مهری حوزویان قرار گرفته‌اند.
به‌عنوان نمونه همین چند وقت پیش بود که مقام معظم رهبری تبلیغ را اولویت اول حوزه‌های علمیه اعلام کردند و تصریح فرمودند که اگر در حوزه از اهمیت تبلیغ غفلت شود «دچار استحاله‌ی فرهنگی می‌شویم. اگر استحاله‌ی فرهنگی پیش بیاید، درست کردنش، جبران کردنش دیگر کار یک ذرّه و دو ذرّه نیست.» اما علی‌رغم لبیک متولیان تبلیغی حوزه و علی‌رغم برخی اقدامات نهادهای تبلیغی، اما هنوز تبلیغ در حوزه‌های علمیه از اولویت خاصی برخوردار نیست.
علاوه بر تقصیر و قصورهای معممین انقلابی، در متن حوزه‌های علمیه نیز جریاناتی عرض‌اندام می‌کنند که گفتمان امامین انقلاب اسلامی به‌ویژه منویات مقام معظم رهبری را به‌صورت آشکارا زیر سؤال می‌برند. دقت در کنشگری برخی شبه‌موسسه و همچنین افراد منسوب به آنها طی روزهای اخیر نشان دهنده آن است که این قشر از حوزویان سکوتی عامدانه نسبت به پیام مقام معظم رهبری داشته‌اند و رگه‌هایی از کنش‌گری‌های تخریبی علیه این منشور به چشم می‌خورد
به‌هرحال منشور روحانیت جدید که توسط مقام معظم رهبری تدوین شده است و ناظر بر منشور روحانیت امام راحل و در حقیقت استمرار منشور روحانیت اول است، فرصتی بی‌بدیل برای جبران تقصیرات و قصورات حوزویان خواهد بود.
اما برخی چهره‌های حوزوی در تبیین این پیام مهم رهبری بیاناتی داشته‌اند که در ادامه مهم‌ترین محورها از بیانات برخی از حوزویان اشاره می‌شود:
آیت‌الله علیرضا اعرافی؛ مدیر حوزه علمیه قم: «پیام راهبردی مقام معظم رهبری به‌عنوان مهم‌ترین سند پس از منشور امام خمینی(ره)، افق‌های جدیدی پیش روی حوزه‌های علمیه گشوده است. حضرت آقا در پیام تاریخی خود پنج مؤلفه اساسی برای حوزه‌های علمیه ترسیم کردند که محور پایانی آن، رسالت تمدنی حوزه‌ها و نگاه به افق‌های بلند تمدنی است. این پیام بلند، راهنمای ما در مسیر تحول و پیشرفت حوزه‌ها خواهد بود. با پایان یافتن برنامه پنج‌ساله اول، هم‌اکنون در حال تدوین برنامه دوم حوزه‌های علمیه هستیم که تمامی رهنمودهای مقام معظم رهبری و مطالبات معظم له در آن گنجانده خواهد شد. هم‌زمان با قم، ده‌ها مرکز علمی حوزوی داخل و خارج کشور و هزاران نفر این پیام را شنیدند و روح جدیدی در کالبد حوزه‌ها دمیده شد.»
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی: «پیام رهبری به همایش یکصدمین سال‌گشت بازتأسیس حوزه علمیه قم، یک بیانیه، منشور و سند عظیم تاریخی و فرهنگی و فکری و علمی و تربیتی و سیاسیِ جامع است. این بیانیه و منشور می‌تواند، اگر آن چنان که شاید و باید به آن توجه و در تحقق مفاد آن اهتمام شود، تبدیل به یک مفصل تاریخی برای حوزه شود؛ مفصلی که قبل و بعد از خودش را از هم جدا می‌کند و فصلی مهم را رقم خواهد زد.
اگر این پیام درست تلقی و به درستی تدبیر شود و تحقق یابد شتاب تحولات حوزه صد برابر خواهد شد. آنگاه است که نه‌تنها تحولات درونی و سازمانی و توانایی‌های داخل حوزه با تحولات جهانی هم نفس خواهد شد که حتی حوزه از تحولات جهانی برون سازمانی خودش و جهانی پیشی خواهد گرفت و آنگاه حوزه جلودار تحولات خواهد شد؛ و آنگاه، حوزه خواهد گفت که نیازهای حقیقی و واقعی چیست و نیازهای واقعی را از نیازهای تحمیلی و نیازهای صوری و غیرواقعی و احیاناً آنچه نیاز نیست، اما نیاز خوانده شده تفکیک خواهد کرد و نیازهای حقیقی جایگزین نیازخوانده‌ها و نیازانگاشته‌ها خواهد شد.»
آیت‌الله صادق عاملی لاریجانی: «پیام مقام معظم رهبری به یک معنایی منشور روحانیت تلقی می‌شود. ممکن است فقره فقره این پیام از ناحیه خود ایشان حضرت امام قدس الله نفس زکیه، علما مراجع بزرگوار در ایامی زمان‌هایی مطرح شده باشد، اما یکجا یک تصویری از حوزه‌های علمیه، هم در مقام توصیف وضعیت حوزه علمیه قم و تاریخ این حوزه فی‌الجمله و تأثیرات شگرفی که در آینده حوزه‌های علمیه در سراسر دنیا داشته و خواهد داشت و نسبت به وظایف حوزه‌های علمیه، واقعاً یک مجموعه بسیار گران‌سنگی است.
خیلی نکات برجسته در این پیام هست. یکی از مهم‌ترین این‌ها توجه به اینکه فقه ما نباید التقاطی بشود. همان‌طور که امام رحمت‌الله علیه در برهه‌ای فرمودند فقه باید فقه جواهری باقی بماند.
این البته معنایش این نیست که فقه در سطح جواهر بماند. فقه جواهری یعنی با روش صاحب جواهری، با روش شیخ انصاری [پیش برود.] یعنی روش نباید التقاطی باشد. یعنی به بهانه روشنفکری و مثلاً روشنگری حوزه، بیایم چیزهایی را که فقه نیست، جای فقه جا بزنیم. یکی دیگر از مطالب این است که فقه باید الآن متصدی خیلی از جهات دیگر باشد. نمی‌تواند اکتفا کند به موضوعاتی که مثلاً ۱۰۰ سال پیش یا ۲۰۰ سال پیش بوده و راجع به آن بحث شده. روابط جدید اجتماعی و موضوعات جدیدی که پدید آمده است می‌طلبد که ما این موضوعات را با همان روش‌های اجتهادی بحث کنیم و لذا کار فقه و فقها در زمان ما بسیار سنگین است.»
آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی؛ رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع):
«هر کس که این پیام را اجمالاً ملاحظه کند، به‌روشنی درمی‌یابد که چه جایگاه محوری برای دین، روحانیت، دین‌داری مردم و تبلیغ دین در نگاه ایشان وجود دارد. ما سراغ نداریم که معظم‌له به هیچ نهاد یا ارگان دیگری پیامی به این مفصّلی داده باشند. همین پیام طولانی و جامع با ادبیات جدیدی که دارد، نشان خاص ایشان است و اینکه واقعاً دین، روحانیت، دین‌داری مردم، تبلیغ دین و رساندن دستورات الهی توسط روحانیت چه جایگاه محوری و درجه اولی در نظر ایشان دارد. چنین پیامی از فردی غیر از ایشان برنمی‌آید. شخصیتی عظیم که در کنار فقاهت و تسلّط بر علوم اسلامی (بحمدالله)، بیش از سی‌وپنج سال است که سکان‌دار رهبری نظام می‌باشد، با اشراف کامل بر زوایای جامعه و انقلاب اسلامی توانسته‌است چنین پیامی را برای حوزه‌های علمیه مطرح کند.»
حجت الاسلام والمسلمین جواد مجتهد شبستری، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم: «منشور روحانیت رهبر معظم انقلاب اسلامی حتماً حاوی نکات بسیار مهمی است و می‌تواند چراغ راهی برای حوزه‌های علمیه کشور و سراسر عالم باشد. قطعاً فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره روحانیت همچون گذشته، راهگشا و مفید خواهد بود و چراغ راه روشنی خواهد شد. امیدواریم فرمایشات ایشان به درستی تحلیل شده و مورد عمل قرار گیرد و حوزه‌های علمیه، مسئولین حوزوی و شورای عالی مرکز مدیریت، فرمایشات رهبر انقلاب را سرلوحه فعالیت‌های حوزوی و برنامه‌های خود قرار دهند.»
