رحا مدیا | علی اسدی
با بررسی تاریخ جوامع بشری به این مهم می‌توان دست یافت که، دوران بحران، صرف نظر از تهدیدها، ایجاد کننده فرصتی بی‌نظیر برای آزمودنِ ساختارهای اجتماعی و انسجام درونی ملت‌ها نیز می‌باشد. به تعبیری، آنچه که جوامع را از فروپاشی در دوران بحران باز می‌دارد و آنان را به پیروزی می‌رساند، نه صرفا توان نظامی، سیاسی و یا اقتصادی، بلکه میزان انسجام و همبستگیِ درونی آنان نیز می‌باشد.
از منظر عقلانی، جامعه درگیرِ بحران اگر فاقد همبستگیِ درونی باشد، نمی‌تواند نیروی خود را به‌صورت متمرکز به کار گیرد؛ یعنی در دوران بحران، مؤلفه‌هایی نظیر «سرمایه اجتماعی» و «اعتماد متقابل میان مردم و حاکمیت» نقش مهمی در ارتقای تاب‌آوری ایفا می‌کنند، به‌طوری که بدون این مؤلفه‌ها حتی با داشتن مجهزترین ادوات نیز امکان فروپاشی از درون محتمل می‌باشد!
قرآن کریم در آیات متعددی مسلمانان را به همبستگی در برابر دشمن فرا می‌خواند؛ در بخشی از آیه 46 سوره انفال می‌فرماید: “خدا و پيامبرش را پيروى كنيد و با هم نزاع نكنيد كه سُست مى‌شويد و هيبت شما از بين مى‌رود”، این آیه به صراحت نزاع داخلی و عدم همبستگی را عامل ضعف و از بین رفتنِ اقتدار معرفی می‌کند. همچنین با استناد به بخشی از آیه 103 سوره آل‌عمران که می‌فرماید: “وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا” چنین می‌توان فهمید که انسجام و همبستگی نه تنها امری صرفا اخلاقی، بلکه یک ضرورت امنیتی و راهبردی از منظر قرآن کریم می‌باشد.
در سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز نمونه‌های منحصر به فردی از مدیریت اجتماعی در زمان بحران وجود دارد؛ در جنگ احزاب، پیامبر(ص) توانستند با بهره‌گیری از خِرد جمعی (مشورت با اصحاب در ساخت خندق) و ایجاد روحیه همبستگی و مشارکت میان مهاجران و انصار، زمینه پیروزی را فراهم آورند. سیره‌ای که توانست با الگو واقع شدن در انقلاب اسلامی یعنی صدور فرمان بسیج عمومی از جانب حضرت امام خمینی(ره) برای صیانت از انقلاب، و حفظ و امتداد آن در منشِ سیاسیِ خلف صالح ایشان، انقلاب اسلامیِ مردم را تا به امروز در اوج، حفظ و نگه دارد.
در شرایط بحران، همبستگی باید از مرزهای قوم، مذهب، حزب و… عبور کند و تبدیل به یک اصل فراگیر شود؛ به‌طوری که هرگونه تفرقه‌افکنی، شایعه‌پراکنی و یا تحلیل‌های تضعیف‌کننده که در این شرایط بسیار خطرناک می‌باشد را به حاشیه براند. با توجه به آنچه که در این مختصر گذشت، در دوران بحران، همبستگی اجتماعی علاوه بر اینکه یک ضرورت عقلانی است، یک تکلیف دینی نیز می‌باشد چرا که بر پایه عقل، جامعه متفرّق، محکوم به شکست است و براساس دین، حفظ همبستگی یک فریضه استراتژیک.
یادداشت نویسندگان رسانه رحا مدیا را در این صفحه بخوانید.
