به گزارش رحا مدیا، سومین پیش‌نشست همایش ملی «هوش مصنوعی، خانواده، تعلیم و تربیت» با عنوان «نقش هوش مصنوعی در ترویج ارزش‌های اخلاقی» به میزبانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا، عضو هیئت علمی گروه معرفت‌شناسی و علوم شناختی پژوهشگاه، به‌صورت برخط برگزار شد.
حجت‌الاسلام قائمی‌نیا در آغاز سخنان خود با تأکید بر اهمیت فضای سایبری در زیست انسان معاصر، آن را پدیده‌ای بی‌بدیل در تاریخ بشر خواند و تصریح کرد: «ما امروز در دو فضا زندگی می‌کنیم؛ یکی فضای واقعی و دیگری فضای سایبر که می‌توان آن را دومین زندگی انسان‌ها دانست.» وی افزود: این جهان مجازی، ساختاری اطلاعاتی دارد که بر بارگذاری و دسترسی لحظه‌ای به داده‌ها از سراسر جهان استوار است و به شدت بر تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی اثر می‌گذارد.
او با هشدار نسبت به غلبه «آبشارهای اطلاعاتی» در این فضا گفت: «کاربران در معرض سیل داده‌ها قرار گرفته‌اند و توان تشخیص صحیح از خطا را از دست می‌دهند؛ نمونه روشن آن، جنگ ۱۲ روزه ایران بود که انتشار اخبار نادرست و تبلیغات منفی، ابتذال فرهنگی را تشدید کرد.»
قائمی‌نیا در عین حال، منکر مزایای فضای سایبری نشد و اظهار داشت: «نمی‌توان از فرصت‌های این فضا، مانند ارتباطات آسان و افزایش آگاهی، چشم پوشید، اما نباید فراموش کرد که این فضا ذاتاً بر پایه اخلاق انسانی طراحی نشده است و بیش از هر چیز به سمت ابتذال، بی‌معنایی و سکولاریسم گرایش دارد.»
وی با اشاره به سوگیری‌های اخلاقی الگوریتم‌های هوش مصنوعی گفت: «این الگوریتم‌ها که بر اساس علایق کاربران محتوا ارائه می‌دهند، در عمل ممکن است مخاطب را به سمت مسیرهای خاصی سوق دهند و جوانان قربانی این جهت‌گیری‌های پنهان شوند.» او افزود: «تدوین استراتژی‌های اخلاقی و فرهنگی در حوزه هوش مصنوعی ضروری است، چرا که این فناوری تنها یک ابزار نیست، بلکه حامل نوعی جهان‌بینی و ارزش‌گذاری خاص است.»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه با انتقاد از سطحی‌نگری در مواجهه با فضای سایبر، خاطرنشان کرد: «فضای سایبر امروز تهدیدی برای ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی انقلاب اسلامی است و مقابله با آن تنها با فیلترینگ ممکن نیست؛ بلکه باید ارزش‌های اخلاقی در این فضا بازتولید و ترویج شود.»
وی بر ضرورت ورود حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی به مطالعات میان‌رشته‌ای در این زمینه تأکید کرد و گفت: «تأسیس مراکز مطالعات فرهنگی فضای سایبر و تدوین سیاست‌های اخلاقی و آموزشی از ضروریات امروز کشور است.»
قائمی‌نیا همچنین نقش رسانه‌ها و سلبریتی‌ها را در اصلاح فرهنگی جامعه تعیین‌کننده دانست و اظهار کرد: «اگر چهره‌های فرهنگی و رسانه‌ای به سمت اصلاح هویت اخلاقی و دینی حرکت کنند، تحولات مثبتی در سطح جامعه ایجاد خواهد شد. برای مثال، تغییر در رویکرد رسانه ملی نسبت به پوشش و هویت زنان می‌تواند بازتاب اجتماعی گسترده‌ای داشته باشد.»
او در پایان با تأکید بر اینکه «فیلترینگ کافی نیست»، گفت: «راه نجات در آگاهی‌بخشی است، نه انسداد. باید آموزش‌های عمومی و تخصصی در زمینه سواد سایبری و اخلاق دیجیتال توسعه یابد تا جامعه به جای انفعال، در مسیر اخلاقی‌سازی فضای مجازی گام بردارد.»
به گفته این پژوهشگر، هوش مصنوعی می‌تواند به جای تهدید، به فرصتی برای ترویج ارزش‌های اخلاقی بدل شود؛ به شرط آنکه انسان، اخلاق را در طراحی، سیاست‌گذاری و استفاده از فناوری، در مرکز توجه قرار دهد.
