رحا مدیا | سید‌یاسر حکیمی
اگر معلم، برنامه درسی و مدرسه را سه کلان‌مسأله تعلیم و تربیت بدانیم؛ در 19 دی ماه 1403 “معلم” بزرگ انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت، در کلاس درس حسینیه امام‌خمینی (ره) در مدرسه انقلاب، که میلیون‌ها معرفت‌جو، دانش‌آموز و دانشجوی حضوری و غیرحضوری دارد؛ برنامه درسی خود را گام دیگری به پیش برد. در این مدرسه جغرافیا رنگ می‌بازد و هر انسان آزاده‌ای می‌تواند از هر دین و نژاد و ملیتی که باشد؛ از این معلم آزاده بیاموزد.
بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی «تحلیلی» است کلان و واقع‌بینانه از ریشه‌ها، چالش‌ها و ثمرات انقلاب اسلامی که رهبر انقلاب در بیانی جامع و مستند آن را خطاب به ملّت بزرگ ایران در 23 بهمن 1397 صادر نمودند. این بیانیه منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) را در خصوص مهم‌ترین سرفصل‌های موضوعی انقلاب اسلامی بیان نموده است و باتوجه به جامعیت آن می‌توان دیگر بیانات ایشان را در چارچوب این متن غنی مورد تحلیل قرار داد. بیانیه گام دوم محصول اندیشه آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) است که «در مقام بیان» به رشته تحریر درآمده است و به همین دلیل نسبت به دیگر تلاش‌هایی که در راستای فهم اندیشه ایشان صورت گرفته است، مزیت قابل ملاحظه‌ای دارد و از بسیاری از شبهات تفسیری مبری است.
بنابراین بیانیه گام دوم رکن اساسی در فهم منظومه فکری رهبر انقلاب است و دیگر بیانات ایشان را می‌توان در امتداد آن مورد تحلیل قرار داد. بر این اساس اندیشگاه بیانیه گام دوم تلاش می‌کند مجموعه تحلیل‌هایی را با کلید واژه «امتداد بیانیه» منتشر نماید تا بتوان بدین وسیله به تحلیلی واقع‌گرایانه از تحولات انقلاب اسلامی مبتنی بر دیدگاه آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) دست‌یافت.
در این یادداشت کوتاه، بیانات 19 دی ماه 1403 رهبر انقلاب در دیدار با مردم قم در چارچوب تعلیم و تربیت و بیانیه گام دوم مورد بررسی قرار گرفته است.
معلم انقلاب ابتدا با اعتقاد قلبی خود به مردم و نه مانند سایر سیاستمداران دنیا، می‌گوید حضور معرفت‌آموزان، فضای این کلاس را عطرآگین کرده است؛ خصوصاً یاد شهدا که معرفت‌جویان ممتاز این مدرسه هستند. شیوه تدریس معلم طوری است که اگر از معقولات و محسوسات می‌گوید؛ در مسیر صراط مستقیم و گفتمان وحی است؛ لذا خیلی‌وقت‌ها بدون اینکه آیات قرآن کریم و روایات معصومین را مستقیم به کار ببرد؛ همان جهت را دنبال می‌کند. مثلاً بدون ذکر مستقیم آیه «قُل إِنَّما أَعِظُکُم بِواحِدَةٍ أَن تَقوموا لِلَّهِ مَثنی وَفُرادی» (سبا: 46)؛ عنوان می‌کند که حرکت 19 دی یک حرکت کوچک بود اما تبدیل به نهضتی عظیم شد و تأثیرگذاری آن فراملی و جهانی شد. معلم انقلاب در ادامه می‌گوید “«این روز بود که یک حرکت عظیمی را در کشور به راه انداخت و این حرکت عظیم به یک انقلاب عظیمی منتهی شد که دنیا را تکان داد، نقشه‌ی سیاسی دنیا را تغییر داد؛ [لذا] قلّه است.»
سپس او بدون ذکر آیات و روایاتی که روش الگوسازی را در تربیت مطرح می‌کنند؛ با مثال عینی، معرفت‌جویانی را مثال می‌زند که هم سنگران آن‌ها روبه‌روی او نشسته‌اند و آن‌ها را نمونه‌ای از ایمان، شجاعت و فعال بودن (جهاد) معرفی می‌کند؛ در واقع تعیین سه شاخص عینی، تجربی و ملموس تاریخی، امروزی و فردایی برای رهبران اجتماعی، الگو و حلقه‌های میانی انقلاب اسلامی. این ارزشیابی از سوی معلم انقلاب علاوه بر اینکه یک نوع توصیف و جامعه‌پردازی[1] است؛ یک نوع تجویز و هنجارسازی هم هست و در‌واقع اهداف تربیت انقلابی را نیز از این رهگذر بیان می‌کند. طبق این بیان و ارائه این الگو، تربیت انقلابی عبارتست از تربیت انسان‌هایی مؤمن، شجاع و فعال. در قرآن کریم و روایات نیز عناصر ایمان به‌عنوان شرط اتصال به ولایت الله (بقره: 257) ذکر شده‌است؛ دوری خوف و حزن از اولیاء الله (یونس: 62) یک ویژگی اهل ایمان است؛ و جهاد به‌عنوان بابی است که مخصوص اولیاء است (نهج: خطبه 27).
معلم انقلاب بدون اشاره مستقیم به آیه: «کَم مِن فِئَةٍ قَلیلَةٍ غل بت فِئَةً کَثیرَةً بِإِذنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصّابِرین» (بقره: 249) تصریح می‌کند که هرگز نباید از حرکت‌های کوچک و مفید ناامید بود چون خداوند به این کارها برکت می‌دهد و می‌تواند تبدیل به یک نهضت بزرگ شود. نکته دیگر مبانی تربیتی ذکر شده توسط معلم، این است که در قرآن کریم نیز گاه امتی به‌عنوان الگوی امت دیگری قرار می‌گیرد و الگوها صرفاً فردی نیستند؛ مگر اینکه آن فرد الگو این‌قدر بزرگ باشد که در شان یک امت باشد.
سپس بدون ذکر مستقیم آیه «قُل سی روا فِی الارض ثُمَّ انظُروا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ المُکَذِّبین» (انعام: 11) به تاریخ توجه می‌دهد؛ نه برای اینکه در گذشته بماند؛ بلکه برای اینکه برای امروز و فردا که تداوم گام دوم انقلاب اسلامی است از آن بهره ببرد؛ چنانچه در بیانیه گام دوم نیز سیر تاریخی انقلاب اسلامی را تا طلوع خورشید ولایت عظمای امام عصر ارتباط می‌دهد. نگاه معلم به تاریخ انقلاب کاملاً واقعی است و آمار و ارقام دارد. می‌گوید اولاً حقوق مستشاران آمریکایی بیشتر از بودجه آموزش و پرورش آن روز بود. دوم می‌گوید از منظر اقتصادی ضریب جینی کشور در این دوره 51 درصد بود که وضعیت بسیار نامناسبی بوده است. و از منظر سیاسی همه مبارزان حتی کسانی که ملی‌گرا و کمونیست بودند سرکوب شدند مگر نهضت دینی امام‌خمینی که پهلوی حریف آن نبود. سپس معلم به یک داستان قرآنی اشاره می‌کند: همان طور که خداوند حضرت موسی را از دل کاخ فرعون به مبارزه با او فرستاد؛ انقلاب اسلامی ایران را از دل پایگاه بزرگ آمریکا در منطقه یعنی ایران برانگیخت بنابراین نباید از آمریکا ترسید و باید به وعده‌های الهی، به اراده مردم ایران و ملت‌های آزاده دنیا و خطاهای محاسباتی آمریکا امید داشت چرا که قیام سرنوشت‌ساز 19 دی دقیقاً 10 روز بعد از زمانی اتفاق افتاد که کارتر در ایران حضور یافت و آن را کشور مطلوب خود و جزیره ثبات اعلام‌کرد.
معلم در ادامه گفت همان طور که آن روز قمی‌ها همه نقشه‌های آمریکا را نقش بر آب کردند؛ در حال حاضر هم با جهاد تبیین و با گفتن حقیقت به مردم می‌شود امیدهای مردم را تقویت کرد. معلم بر اساس قاعده قرآنی نفی سبیل و حدیث صفوان جمال هرگونه سودرسانی به دشمن و مراقبت از منافع و مطلوبیت او را به‌دلایل متعدد تاریخی که به‌عنوان شواهد ذکر کرده و اکنون نیز ذکر می‌کند؛ به ضرر کشور می‌داند. معلم انقلاب در پایان برای مسئولان داخلی که بعضاً هدف رشد 8 درصد در اقتصاد را ناممکن می‌دانند ظرفیت‌های مردمی فعالان اقتصادی را در یک نمایشگاه واقعی و عینی مثال می‌زند که نشان‌می‌دهد چنین هدفی قابل تحقق است. هیچ‌کدام از تحلیل‌های معلم اولاً از مبانی قرآن و عترت و دوم از دلایل عینی و ملموس و مثال‌های واقعی تاریخی خالی نیست. در پایان جدول ذیل؛ نگاهی به نظام تربیتی این کلاس درس دارد.
جدول: اشارات تربیتی رهبر انقلاب در سخنرانی 19 دی 1403
[1] بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی 1397
