به گزارش رحا مدیا، حجت الاسلام دکتر قاسم شبان‌نیا، دکترای علوم سیاسی از مؤسسه امام خمینی در «همایش فقه مقاومت؛ غزه در ترازوی فقه» که به همت گروه فقه سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، گفت: درباره فلسطین سه مسأله اتفاق افتاده که می‌تواند منشأ احکام فقهی مختلفی باشد. یک بخش بحث کفر و از باب سلطه کفار بر مسلمین است که می‌توانیم این قضیه را دنبال کنیم. الان به‌طور قطع از زمان شکل‌گیری کشور صهیونیستی شاهد سلطه کفار بر مسلمین هستیم. یک بخشی شاهد ظلم هستیم و تأکیدی هم که نسبت به ظلم ستیزی در شیعه و سنی وجود دارد. یکی هم بحث اخراج از سرزمین است. این سه محور را باید ویژه ببینیم. به این راحتی نیست که مسأله فقهی را از دل این مسأله استخراج کنیم.
وی با جنگ ترکیبی خواندن جنگ غزه خاطرنشان کرد: ما یک موقع درگیر یک جنگ نظامی هستیم. احکام فقهی که در شیعه و اهل سنت وجود دارد که می‌توانیم در مورد آن قضیه بحث نظامی را پیاده کنیم؛ لکن در اینجا با یک جنگ ترکیبی مواجه هستیم. به نظر می‌رسد در بحث فقه المقاومه باید یک باب جدیدی را در بحث جنگ ترکیبی باز کنیم. در این جنگ ترکیبی، بخشی از نماد قدرت، نظامی است و اما فقط در مباحث نظامی خلاصه نمی‌شود.
او ادامه داد: اینکه در این فتوا فرض بر این گرفته‌می‌شود که این‌ها کاری از عهده‌شان بر نمی‌آید و در نهایت به نتیجه نمی‌رسد، یک نگاه تقلیل گرایانه از این جنگی است که در غزه اتفاق‌افتاده. ما شاهد جنگ ترکیبی هستیم و احکام فقهی را باید متوازن با این وضعیت ببینیم.
شبان‌نیا در مورد افرادی که سکوت و عدم اقدام عملی را توصیه می‌کنند، گفت: یکی از موازین در فقه ما اصل مقابله‌به‌مثل است. اگر دشمن صهیونیستی این اصل را حتی بر اساس موازین بین‌المللی زیر پا گذاشت و خارج از آن چارچوب عمل کرد، وظیفه مسلمین در قبال این تجاوز از چیزی که آن‌ها به اسم اصل مقابله به مثل مطرح می‌کنند، چیست؟
وی افزود: این احکامی که ذکر کردند در جایی مطرح است که دو سرزمین وجود دارد، کشوری به کشور دیگر تعرض می‌کند و او باید از خودش دفاع کند؛ اما سرزمینی که تحت اشغال واقع شده و به‌تدریج داشتند نفس این فلسطینی‌ها را می‌گرفتند و مبتلا به مرگ تدریجی می‌کردند؛ در این شرایط وظیفه چیست؟ آیا باید اقدام می‌کرد و جلوی این را می‌گرفت یا باید سکوت کرد؟ حتی جاهایی تا این حد تعرض کردند که داد سازمان‌های بین‌المللی هم در آمده؛ اما متأسفانه همچنان احساس وظیفه فقهی ندارند.
شبان‌نیا در باب دفاع و جهاد ابتدایی گفت: بحث دیگری که در دفاع مهم است، تفاوتی که بین بحث دفاع و جهاد ابتدایی وجود دارد کاملاً روشن است. اینجا درگیر با یک تجاوزی هستیم و دفاعی که باید صورت گیرد و این منوط به نظر حاکم نیست. اگر حاکمی در این کشورهای اسلامی هیچ حرکتی نکرد، در نهایت وظیفه مسلمین نسبت به ظلم‌ی که واقع شده چیست؟
استاد دانشگاه درباره بازدارندگی نظامی گفت: یک نکته هم بسیار سطحی است که یک بحث نظامی باشد و ما باید منتظر بمانیم دشمن حمله کند! امروزه در مباحث نظامی مطرح می‌کنند که بحث‌هایی داریم که به‌منظور بازدارندگی باید قدرت پیدا کنیم. وقتی آن وزیر اسرائیلی گفت که بعد از غزه به سراغ اردن و مصر و عربستان برویم و این‌ها را هم ضمیمه خاک خود کنیم؛ می‌طلبد که نسبت به این مسأله حداقل واکنشی داشته‌باشند و خودشان را آماده کنند و بازدارندگی ایجاد کنند. بخشی از آن قدرت بازدارندگی حمایت از مبارزین غزه است.
او افزود: عملیات پیش‌دستانه باید داشته‌باشیم. در ادبیات امروز نظامی دنیا مطرح است که برای اینکه دشمن، قدرت تجاوز پیدا نکند باید عملیات‌های پیش‌دستانه داشت. در آینده بسیاری از این کشورهای اسلامی به‌خاطر کوتاهی متوجه خواهند شد و در این زمینه دچار خطای محاسباتی می‌شوند.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به شهرت این مسأله که در اندیشه اهل سنت هر حکومتی شکل گرفت باید به هر شکلی حفظ شود و اصل بر این است هیچ قیامی صورت نگیرد، گفت: بسیاری از اهل سنت در این زمینه ملاک دارند و می‌گویند اگر قیام علیه یک حاکم جائر منجر به فتنه عظیم‌تر بشود، قیام جایز نیست. اما اگر فتنه عظیم‌تری توسط حاکم صورت بگیرد که یکی از مصادیق آن‌ها بحث ظلم است. مثلاً برخی می‌گویند اگر حاکم مرتکب گناه کبیره شد، مصداق فتنه است یا مرتکب ظلم شد، ظلم از اقسام فتنه است و می‌گویند اگر ظلم به‌حد فاحشی رسید قیام علیه حاکم جائر مشروع است.
وی درباره نقش امدادهای غیبی در جنگ‌هایی که به انگیزه الهی صورت می‌گیرد، گفت: این قدرت فراموش شده و بخشی از این قدرت را در جنگ 22 روزه و 33 روزه تجربه کردیم. بنابراین با محاسبات مادی بسیار سطحی نمی‌توانیم از حکم وجوب جهاد فرار کنیم.
گفتنی است، نشست «همایش فقه مقاومت؛ غزه در ترازوی فقه» به همت گروه فقه سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و با همکاری نهادها و مؤسسات علمی و رسانه‌ای همچون مرکز مطالعات راهبردی خبرگزاری تسنیم و مدرسه اندیشه‌ورز رحا در قم برگزار شد.
گزارشگر: بابک شکورزاده
