به گزارش رحا مدیا، به مناسبت یکصد سالگی بازتأسیس حوزه علمیه حجت الاسلام حیدری خراسانی نوشت: در طول تاریخ ایران، آرزوی تحقق حکومت دینی و اجرای تعالیم شریعت اسلامی همواره وجود داشته است. این آرمان با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) در بهمن ۱۳۵۷ محقق شد و نخستین تجربه حکومت دینی در جامعه شیعی ایران شکل گرفت. این تجربه، که با پشتوانه خون شهیدان و مجاهدت‌های فراوان به ثمر نشست، الگویی از حکومت اسلامی است که توسط روحانیت شیعی هدایت می‌شود. اما این حکومت تنها با حضور و مشارکت فعال حوزه‌های علمیه می‌تواند به حیات خود ادامه دهد و پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.
حوزه‌های علمیه، به‌ویژه حوزه علمیه قم، به‌عنوان پایگاه‌های اصلی تفکر دینی، مسئولیت خطیری در قبال نظام اسلامی دارند. این مسئولیت از تشکیل حکومت اسلامی آغاز می‌شود و با استقرار نظام، به تأمین نیازهای فکری و نظری آن ادامه می‌یابد. حوزه‌ها باید به‌عنوان مرجعی پاسخگو، انتظارات نظام و جامعه را درک کنند و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی نمایند. نیازهای نظام به حوزه را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:
۱. تأمین کادر حوزوی مورد نیاز نظام: نظام اسلامی برای اداره کشور به نیروهای متخصص و مجتهد نیاز دارد. این نیروها شامل رهبری، فقهای شورای نگهبان، قضات، و دیگر مسئولان کلیدی هستند که باید از صلاحیت علمی و عملی برخوردار باشند. حوزه‌های علمیه موظف‌اند این نیروها را تربیت و در اختیار نظام قرار دهند.
۲. ترسیم نظام‌نامه‌های حکومتی: حکومت اسلامی باید بر اساس ارزش‌ها و مبانی دینی اداره شود. حوزه‌ها باید با استخراج اصول و قوانین اسلامی از منابع دینی، چارچوب‌های نظری لازم را برای مدیریت جامعه ارائه دهند. این شامل تدوین قوانین اقتصادی، فرهنگی، قضایی، و بین‌المللی است که همسو با موازین شرع باشند.
۳. حل معضلات تئوریک نظام: در فرآیند اجرای احکام اسلامی، گاه با چالش‌ها و ابهاماتی روبه‌رو می‌شویم که نیازمند اجتهاد پویا و روزآمد است. حوزه‌ها باید با تشکیل هسته‌های تحقیقاتی، به بررسی این مسائل بپردازند و راهکارهای شرعی ارائه دهند.
۴. طراحی الگوهای فرهنگی: تهاجم فرهنگی و نفوذ اندیشه‌های غیردینی، جامعه را تهدید می‌کند. حوزه‌ها باید با ارائه الگوهای متعادل فرهنگی، به تقویت ایمان و اخلاق در جامعه کمک کنند و از انحرافات فکری جلوگیری نمایند.
با وجود انتظارات بالا، حوزه‌های علمیه با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که مانع از عملکرد مطلوب آن‌ها می‌شود:
نابسامانی در ساختار سازمانی: تشکل‌های سنتی حوزه‌ها با نیازهای پیچیده امروز همخوانی ندارند. برای پاسخگویی به انتظارات نظام، باید تحولی اساسی در ساختار مدیریتی و آموزشی حوزه‌ها ایجاد شود.
کم‌توجهی به ابعاد مختلف دین: تمرکز بیش‌ازحد بر فقه و اصول، باعث غفلت از سایر معارف اسلامی مانند کلام، فلسفه، و اخلاق شده است. این در حالی است که جامعه به تبیین جامع‌تر دین نیاز دارد.
جمود در اجتهاد: برخی فقها همچنان به مسائل سنتی می‌پردازند و از پاسخگویی به مسائل نوین غافل هستند. اجتهاد باید پویا باشد و به نیازهای روز جامعه توجه کند.
برای تقویت نقش حوزه‌ها در نظام اسلامی، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
۱. تحول در نظام آموزشی: برنامه‌های آموزشی حوزه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که علاوه بر فقه و اصول، به سایر علوم اسلامی مانند کلام، تفسیر، و فلسفه نیز توجه شود. همچنین، ارتباط مستقیم با نیازهای جامعه و نظام در اولویت قرار گیرد.
۲. تشکیل مراکز تحقیقاتی تخصصی: ایجاد هسته‌های پژوهشی که به‌صورت تخصصی به مسائل اقتصادی، فرهنگی، و سیاسی بپردازند، می‌تواند به تولید نظریه‌های کاربردی برای نظام کمک کند.
۳. تعامل بیشتر با دستگاه‌های اجرایی: حوزه‌ها باید با نهادهای حکومتی در ارتباط باشند تا از نیازهای واقعی جامعه آگاه شوند و پاسخ‌های دینی متناسب ارائه دهند.
۴. تربیت نیروهای کارآمد: حوزه باید نیروهایی را پرورش دهد که علاوه بر تسلط بر علوم دینی، با مسائل روز جهان آشنا باشند و توانایی مدیریت در عرصه‌های مختلف را داشته باشند.
حوزه‌های علمیه به‌عنوان قلب تپنده نظام اسلامی، نقش بی‌بدیلی در حفظ و تحکیم این نظام دارند. آن‌ها باید با تحول در ساختار و روش‌های خود، پاسخگوی نیازهای روز جامعه باشند. تنها در این صورت است که می‌توانند رسالت الهی خود را به‌درستی انجام دهند و نظام اسلامی را در مسیر تعالی و پیشرفت قرار دهند. همان‌طور که امام خمینی(ره) تأکید داشتند، حوزه‌ها باید همواره پویا و پاسخگو باشند تا بتوانند در برابر تهاجمات فرهنگی و فکری دشمنان ایستادگی کنند.
