رحا مدیا | مهدی مهدوی
شیخ عبدالکریم زنجانی (۱۲۶۶–۱۳۴۷ش) فقیه و فیلسوف شیعه بود که سید محمدکاظم طباطبایی یزدی در اجازه‌نامه اجتهاد او را عالم فاضل، مجتهد متقی و عادل، جامع علوم معقول و منقول یاد کرده است. عبدالکریم زنجانی دغدغه اصلاح، وحدت مسلمانان و پویایی حوزه‌های علمیه را داشت. او با سفر به کشورهای اسلامی و دیدار با چهره‌هایی چون اقبال لاهوری و شیخ الازهر، نقشی مهم در تأسیس دارالتقریب بین‌المذاهب الاسلامیه ایفا کرد. او ولایت فقیه را ادامه ولایت معصومین می‌دانست. اتهام وابستگی به بیگانگان، باعث انزوایش شد، با این حال، میراث علمی، سیاسی و اخلاقی او، امروز نیز الهام‌بخش وحدت و بیداری اسلامی است.1
در سال ۱۳۱۵ش به دعوت حاج امين حسينى، مفتى فلسطين از قاهره به فلسطين رفت و استقبال با شکوهی از او صورت گرفت. او سپس به تل آويو رفت و به‌رغم خطرهاى موجود، در مقابل صهيونيست‌ها كه در پى اشغال فلسطين و تأسيس رژيم اسرائيل بودند، سخنرانى كرد و به آن‌ها هشدار داد كه فلسطين را ترك كنند. زنجانى همچنين به درخواست امين حسينى، در مسجدالاقصى با حضور عالمان همه شهرهاى فلسطين درباره خطر شكل‌گيرى رژيم صهيونيستى براى جهان اسلام خطبه پرشورى ايراد كرد كه به خطبه آتشين (الخطبة النارية) مشهور شد.2
آیت‌الله زنجانى، 12سال قبل از تشکیل رژیم صهیونیستی خطر این اتفاق پلید را هشدار داده بود. او در سخنرانی که در مسجدالاقصی داشت، گفت: «ای مردم عرب و ای مسلمانان! فراموش نکنید که شیطان نهال‌های خود را در زمین مقدس شما کاشت و متعهد شد آن‌ها را پرورش دهد تا اینکه هرگاه میوه‌های مسمومش به حد خوردن رسید، گلوگیر شود و راه تنفس را ببندد. آری! جنگ شما بر ضد چنین مصیبت بزرگی است. ای مردم عرب و ای مسلمانان! امروز دولت‌هایی که بر عالم سیطره دارند، دندان‌هایشان را تیز کرده و مقاصد پلیدشان را آشکار نموده‌اند و هیچ امیدی از عدالت و انصاف آن‌ها باقی نمانده است.»3
عبدالکریم زنجانی در بخش دیگری از سخنرانی آتشین خود خطاب به سران صهیونیسم که درحال پیگیری تشکیل دولت بودند، پایان فلاکت‌بار و ذلت‌بار آن را گوشزد کرده و اراده الهی را بر نابودی یهود دانست و گفت: «بدانید که کرکس مرگ، بر گرد سرتان پرواز می‌کند. به شما اخطار می‌کنم که هرگاه فلسطین را رها نکنید، بدبختی‌ها و مرگ فلاکت‌بار در کمین شماست… آیا با خدا می‌جنگید؟ درحالی که پیروزی خدا حتمی است. آنان که برای تأسیس دولتی به نام اسرائیل در فلسطین کوشش می‌کنند و می‌خواهند برای یهود، سلطنت و عزت کسب کنند و با عرب و مسلمین برای نیل به این هدف پیکار می‌کنند، باید بدانند با خدایی که برای یهود، ذلت و مسکنت مقرر فرموده، در پیکارند، در آن جایی که حضرت باری می‌فرماید: «و ضربت علیهم الذلة والمسکنة وباء و بغضب من الله.4»5
فتوای جهاد آیت‌الله زنجانی علیه تشکیل رژیم صهیونیستی
شیخ عبدالکریم زنجانی ضمن سفر به بیت‌المقدس و کشورهای اسلامی و سخنرانی در تل آویو تلاش‌های گسترده‌ای را برای جلوگیری از شکل‌گیری دولت صهیونیستی اسرائیل انجام داد. زنجانى پس از تشكيل رژيم جعلی اسرائيل نيز برضد آن فتواى جهاد صادر كرد و اعلام كرد كه در چنين شرايطى زيارت بيت المقدس ضرورت يافته است. هشدارهاى وى درباره خطر صهيونيسم با بى‌اعتنايى جوامع اسلامى روبه رو شد.6
از نظر عبدالکریم زنجانی، تشکیل اسرائیل در فلسطین، ادامه تجاوز امپریالیسم7 غرب بر علیه اعراب و سرزمین‌های اسلامی است تا دریچه‌ای برای نفوذ و سلطه غرب در منطقه باشد، چرا که اساسا صهیونیسم حربه امپریالیسم و اسرائیل آلت و ابزار غرب است.8
شیخ عبدالکریم زنجانی تشکیل دولت اسرائیلی و صهیونیستی را طرحی انگلیسی دانسته که قبل از فروپاشی خلافت عثمانی به آن پرداخته شده است. براساس منابع تاریخی آنان از سلطان عبدالحمید خلیفه عثمانی، درخواست سرزمینی در منطقه برای استقرار صهیونیست‌ها داشتند که با مخالفت سلطان عثمانی روبه‌رو گردید. سلطان عبدالحمید در خاطرات خودش می‌نویسد: «از من در برابر پنجاه میلیون لیره طلا خواسته شد که اجازه دهم یهودیان سرزمینی ملی برای خود زیر نظر ما در فلسطین برپا کنند، تا این اجازه تضمیمی برای استمرار خلافت ما باشد؛ اما من امتناع کردم و نپذیرفتم و به آن‌ها [انگلیسی‌ها] گفتم پذیرش این امر به شرافت خلافت صدمه می‌زند. از اینکه پیشنهاد آن‌ها که به شرافت صدمه می‌زد را رد کردم و این امر به عزل من منجر شد، ولی وجدانم خیلی راحت است.»9
بررسی سیره و مواضع آیت‌الله شیخ عبدالکریم زنجانی نشان می‌دهد که مبارزه با صهیونیسم تنها یک واکنش سیاسی نیست، بلکه ریشه در بینشی عمیق دینی، اخلاقی و تمدنی دارد. ایشان با درک دقیق از اهداف پنهان امپریالیسم و نقش صهیونیسم به‌عنوان ابزار سلطه‌ی غرب بر جهان اسلام، خطر شکل‌گیری رژیم صهیونیستی را بسیار پیش‌تر از وقوع آن پیش‌بینی کرد و با شجاعتی بی‌نظیر در خط مقدم هشدار و مقاومت ایستاد.
فتوای جهاد او علیه اسرائیل نه صرفاً یک اقدام فقهی، بلکه سندی از بصیرت تاریخی و دینی است که امروزه نیز می‌تواند الهام‌بخش امت اسلامی در مسیر بیداری و وحدت باشد. سخنان آتشین او در مسجدالاقصی، تجلی غیرت دینی و فریاد مظلومیت ملت فلسطین بود که از سوی عالمی برخاسته از دل حوزه‌های علمیه شیعه سر داده شد.
اکنون که رژیم اشغالگر صهیونیستی در پی گسترش سلطه و عادی‌سازی روابط با کشورهای اسلامی است، بازخوانی مواضع امثال زنجانی، نه تنها ضروری، بلکه راهبردی است؛ تا بار دیگر به خود یادآور شویم که دفاع از فلسطین، دفاع از شرافت اسلامی و مقاومت در برابر صهیونیسم، بخشی جدایی‌ناپذیر از مسئولیت تاریخی علمای دین و امت اسلام است.
- عبدالکریم زنجانی، ویکی شیعه.
- زنجانی، عبدالکریم، دانشنامه جهان اسلام.
- عالم شیعی که فتوای جهاد علیه اسرائیل صادر کرد، حوزه نیوز.
- سوره بقره، آیه 61.
- عالمی که قبل از تشکیل رژیم صهیونیستی خطرش را گوشزد کرد، خبرگزاری مشرق.
- زنجانی، عبدالکریم، دانشنامه جهان اسلام.
- امپریالیسم به سیاستی گفته می‌شود که در آن یک کشور (اغلب قدرتمند) برای گسترش نفوذ و کنترل خود بر کشورهای دیگر تلاش می‌کند. این نفوذ می‌تواند از طریق استعمار، سلطه اقتصادی یا سیاسی و یا حتی از طریق نفوذ فرهنگی اعمال شود. بعبارتی دیگر امپریالیسم به نظامی گفته می‌شود که به دلیل مقاصد اقتصادی یا سیاسی می‌خواهد از مرزهای ملی و قومی خود تجاوز کند و سرزمین‌ها و ملتها و اقوام دیگر را زیر سلطهٔ خود درآورد. سیاستی که مرام وی بسط نفوذ و قدرت کشور خویش بر کشورهای دیگر است.
- برنارد لوئیس، خاورمیانه دو هزار سال تاریخ از ظهور مسیحیت تا امروز، حسن کامشاد، تهران: نشر نی، چاپ اول، 1381، ص 381، به نقل از راسخون
- عبدالکریم زنجانی، الاعداد الروحی للجهاد الاسلامی فی فلسطین، نجف: مطبعة العربی الحدیثة، ط 1، 1387 ق، ص 20، به نقل از راسخون.
