رحا مدیا | مهدی مهدوی
آیت‌الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی از جمله مراجع تقلیدی بودند که نسبت به موضوع فلسطین و اشغال آن توسط رژیم صهیونیستی، توجهی جدی داشتند. ایشان غصب سرزمین فلسطینیان را غیرقانونی و ظالمانه تلقی می‌کردند و همواره با ملت مسلمان فلسطین اعلام همبستگی می‌نمودند. این گزارش به بررسی مواضع آن مرجع عالی‌قدر در خصوص این موضوع می‌پردازد.
1.واکنش به آتش‌سوزی مسجد الاقصی (1348)
واقعه آتش‌سوزی مسجد الاقصی در تاریخ 30 مرداد ماه 1348، یکی از نقاط عطف در مواضع آیت‌الله گلپایگانی علیه رژیم صهیونیستی بود. ایشان با صدور اعلامیه‌ای، عزای عمومی اعلام کردند و از روحانیون و عموم مردم خواستند در مراسمی که در مدرسه فیضیه قم برگزار خواهد شد، شرکت کنند. متن این اعلامیه که در تاریخ 10 جمادی‌الثانی 1389 ق (2 شهریور 1348ش) منتشر شد، حاوی نکات زیر بود:
بسم اللّه الرحمن الرحیم
لَتَجِدَنَّ اَشَدَّ الناسَ عَداوۀً لِلَّذینَ آمَنُوا الیَهُود وَ الَّذینَ اَشْرَکُوْا(1) جامعه روحانیت شیعه و حوزه علمیه قم سانحه دلخراش و فاجعه جبران‌ناپذیر آتش‌سوزی مسجدالاقصی را به پیشگاه حضرت ختمی مرتبت صلی‌اللّه علیه و آله و سلم که قلب مقدسش از این مصیبت بزرگ جریحه‌دار شده تسلیت عرض می‌نماید. برای اظهار تأثر و ابراز تنفر از اعمال دشمنان اسلام و اشغالگران اماکن مقدسه اسلامی اسرائیل و متجاوزین یهودی، عصر روز جمعه 15 جمادی‌الثانی در مدرسه فیضیه مجلسی برقرار است. سزاوار است حضرات علماء اعلام و عموم مسلمین در شهرستان‌ها بلکه سایر ممالک اسلامی عزای عمومی اعلام نموده و با تشکیل و شرکت در اینگونه مجالس، همدردی و پشتیبانی خود را با برادران مسلمان علیه صهیونیسم و عمال استعمار اعلام نمایند.اِنَّ اللّه َعَزیِزٌ ذُوانْتِقامٍ به تاریخ دهم شهر جمادی‌الثانیه 89 محمدرضا الموسوی الگلپایگانی.(2)
2.واکنش امنیتی و تلاش برای لغو مراسم
انتشار این اعلامیه، واکنش سریع و شدید ساواک را به همراه داشت. ساواک در گزارش با قید «خیلی خیلی فوری» اعلام کرد که نسخه‌هایی از اعلامیه در حیاط مدرسه فیضیه نصب شده و آیت‌الله گلپایگانی قصد دارد این اعلامیه را در سطح گسترده‌تری توزیع کند.(3)
به دنبال آن، دستور بازداشت عاملین توزیع اعلامیه صادر شد.(4) ساواک همچنین به سید کاظم شریعتمداری متوسل شد تا از برگزاری مراسم در مدرسه فیضیه جلوگیری کند.(5) تلاش‌های دستگاه پهلوی برای لغو مراسم بی‌نتیجه ماند و آیت‌الله گلپایگانی با صدور اعلامیه‌ای دیگر، از کارشکنی‌ها ابراز گلایه کرد. در نهایت، رژیم پهلوی با بستن درب مدرسه فیضیه، مانع از برگزاری گردهمایی شد.(6)
3.مواضع در خطبه‌ها و سخنرانی‌ها
آیت‌الله گلپایگانی در خطبه‌ها و سخنرانی‌های خود نیز مواضع تندی علیه رژیم صهیونیستی اتخاذ می‌کردند. در تاریخ 4 شهریور 1348، ایشان در مسجد اعظم قم با اعلام دو روز تعطیلی دروس خود به دلیل جنایات اسرائیل در مسجدالاقصی، بر ضرورت اتحاد مسلمانان و بازپس‌گیری اماکن مقدس از اسرائیل تأکید کردند. همچنین، ایشان در پاسخ به تهدیدهای دستگاه امنیت، صریحاً اعلام کردند که در صورت جرم دانستن صدور اعلامیه، حاضر به دستگیرشدن هستند او گفته بود «بیائید مرا دستگیر کنید».(7) ایشان تاکید کردند: «ما هرچه سکوت می‌کنیم و از سیاست کناره‌گیری می‌نماییم دستگاه اشتباه کرده و سوءتفاهم می‌کند.»(8)
4.حمایت از ارتش‌های سوریه و مصر در جنگ اکتبر (1973)
در سال 1973، با وقوع جنگ اکتبر بین مصر و سوریه و رژیم صهیونیستی، آیت‌الله گلپایگانی با ارسال پیامی به شیخ احمد کوفتار، مفتی سوریه، حمایت خود را از مسلمانان اعلام کردند.(9) در این پیام آمده بود: «پیکار عادلانه و دلیرانه ارتش مسلمان سوریه که دوش به دوش برادران مصری بر ضد تجاوزکاران صهیونیزم آغاز کرده‌اند، به عنوان پیکار کلیه مسلمانان جهان علیه یهودیان تجاوزکار و دشمنان خدا به شمار می‌رود.» ایشان آمادگی ملت ایران برای ارائه هرگونه کمک به قضیه اسلام در این پیکار را اعلام داشتند.
5.مواضع در سال 1352 و 1357
در مهر 1352، آیت‌الله گلپایگانی با اشاره به جنایات رژیم صهیونیستی در جنگ اکتبر، صریحاً اعلام کرد که در صورت اجازه، حاضر به پیوستن به جبهه و مبارزه با اسرائیل هستند.(10)
در گزارش ساواک به تاریخ 1 فروردین 1357، به صدور اعلامیه‌ای از سوی آیت‌الله گلپایگانی در محکومیت حمله اسرائیل به جنوب لبنان و کشتار غیرنظامیان اشاره شده است. در این اعلامیه، ایشان ضمن تجلیل از فداکاری‌های مسلمانان، به حوادث خونین قم و تبریز نیز اشاره کرده بودند. در بخشی از این اعلامیه آمده بود:
«این وقایع از نقشه‌های صهیونیسم بین‌المللی ضد اسلام و کشورهای اسلامی پرده برمی‌دارد و به همه هشدار می‌دهد که بیش از این ذلت و خواری تجاوزات اسرائیل را تحمل نکنند. اکنون برادران مسلمان ما در دست ارتش خونخوار یهود اسیر و از شرافت و ایمان و اخوت اسلامی صدها میلیون مسلمان یاری می‌طلبند و به زبان حال می‌گویند یا لَلْمسلمین. کجا رفت غیرت و حمیت اسلامی شما؟ کجا رفت برادری و فداکاری شما؟ ای مسلمانان چطور تحمل می‌کنید که یهود عنود بر شهر و نوامیس مسلمین مسلط شود؟ بعضی از سران دول اسلامی به جای آن که اَشداء علی الکفار باشند با اسرائیل سازش داشته‌اند تا [اسرائیل] از فرصت استفاده کرده وحشیانه‌ترین جنایت‌ها را مرتکب شود؟ …»(11)
مواضع آیت‌الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی در قبال فلسطین و رژیم صهیونیستی، همواره قاطع، صریح و حامی حقوق ملت فلسطین بوده است. ایشان با اعلام همبستگی با فلسطینیان، محکوم کردن جنایات رژیم صهیونیستی و دعوت به اتحاد مسلمانان، نقش مهمی در حمایت از این مسئله ایفا کردند. این مواضع، آیت‌الله گلپایگانی را به یکی از مراجع برجسته در حمایت از فلسطین در دوران خود تبدیل کرده بود.
1.سوره مائده، آیه 82.
2.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 421.
3.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 402.
4.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 405.
5.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 402.
6.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 454.
7.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 414.
8.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 429.
9.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، همان، جلد سوم، ص 203.
10.آیت‌الله العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، همان، جلد سوم، ص 201.
11.انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج4، ص 485.
