به گزارش رحا مدیا، نشست علمی «اربعین و تمدن نوین اسلامی» امروز (شنبه، ۱۸ مردادماه) در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد و در آن، حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری، عضو هیئت علمی این پژوهشگاه، از ضرورت نگاه تاریخی برای فهم نسبت اربعین و تمدن نوین اسلامی سخن گفت.
به گفته وی، هرچند در سال‌های اخیر بحث تمدن نوین اسلامی بیشتر در سطح نظری مطرح شده، اما بدون شناخت ریشه‌های تاریخی و تجربه تمدن اسلامی گذشته، تصور تمدنی تازه ممکن نیست. او تأکید کرد که تمدن امروز باید بر بنیان‌های مستحکم تمدن دیروز بنا شود.
مطهری، اربعین و تمدن نوین اسلامی را هر دو «مقولاتی تاریخی» دانست و گفت: «برای تحلیل درست این دو پدیده، باید گذشته را دید و آن را با شرایط امروز مقایسه کرد. اگر قله تمدن نوین اسلامی را آرمان‌شهر یا مدینه فاضله بدانیم، نقطه آغاز این مسیر مدینه‌النبی است.»
وی با اشاره به تلاش پیامبر اکرم(ص) برای تحقق آرمان‌شهر اسلامی افزود: «دست‌کم می‌توان گفت در عصر نبوی مقدمات چنین شهری پایه‌گذاری شد.»
اربعین و الگوی مدینه‌النبی
به باور این استاد حوزه و دانشگاه، برای بهره‌گیری از ظرفیت اربعین در شکل‌گیری آرمان‌شهر اسلامی، باید ویژگی‌های مدینه‌النبی را بررسی و با آیین پیاده‌روی اربعین تطبیق داد. او یادآور شد که در دوران مکه، دعوت پیامبر بیشتر فردی بود، اما در دوره مدنی، اقدامات کلان برای ساخت جامعه نوین آغاز شد.
مطهری، ایجاد امنیت را نخستین گام پیامبر(ص) در مدینه دانست: «پیامبر با پیمان‌نامه‌های متعدد، آرامش را برای جامعه نوپا فراهم کرد و این امنیت، زمینه‌ساز حرکت به سمت اهداف والاتر بود.» وی با اشاره به امنیت مثال‌زدنی مسیرهای منتهی به کربلا و نجف گفت: «این سطح از امنیت در گستره‌ای وسیع، ظرفیتی تمدنی برای اربعین به شمار می‌آید.»
چهار پایه تمدن نوین اسلامی در آیینه اربعین
این عضو هیئت علمی، در ادامه سخنان خود، چهار مولفه اصلی مدینه‌النبی را برشمرد و آن‌ها را در ارتباط با اربعین توضیح داد:
1. امنیت: همان‌گونه که در حکومت نبوی نخستین اقدام ایجاد امنیت بود، امروز زائران اربعین نیز با احساس آرامش کامل مسیر را طی می‌کنند. به باور مطهری، نهادینه‌شدن این امنیت گامی مهم برای تحقق آرمان‌شهر اسلامی است.
2. انفاق و مهرورزی: مهاجران مکی در بدو ورود به مدینه دست خالی بودند و انصار با بخشش و مهمان‌نوازی، زندگی آنان را سامان دادند. این روحیه امروز نیز در مسیرهای اربعین به وضوح دیده می‌شود و می‌تواند در صورت تداوم، پایه‌ای برای تمدن نوین اسلامی باشد.
3. اتحاد و همگرایی: پیامبر(ص) با تضعیف تعصبات قبیله‌ای، همبستگی میان مسلمانان را تقویت کردند. اربعین امروز صحنه‌ای از این همگرایی است؛ جایی که اقوام، ملیت‌ها، مذاهب و حتی پیروان ادیان دیگر در کنار هم حضور دارند.
4. عدالت: هرچند مطهری به دلیل محدودیت زمان کمتر به این بخش پرداخت، اما یادآور شد که عدالت ستون اصلی حکومت نبوی و لازمه هر تمدن اسلامی است.
مطهری در پایان گفت: «امنیت، انفاق، اتحاد و عدالت چهار ستون تمدن نوین اسلامی‌اند و اربعین می‌تواند حلقه اتصال میان مدینه‌النبی و تمدن اسلامی آینده باشد.»
