رحا مدیا | مهدی مهدوی
اخیراً گفت‌وگویی مبسوط با جناب آقای عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، منتشر شد که حاوی نکات قابل تأملی در زمینه‌ی نسبت میان دیپلماسی و جنگ در سیاست خارجی کشور است. اهمیت این مصاحبه در آن است که ایشان با اتکا به سال‌ها تجربه در مذاکرات حساس بین‌المللی، به تبیین جایگاه ابزارهای مختلف قدرت ملی پرداخته و نسبت آن‌ها با منافع و امنیت ملی را روشن ساخته و مواضع ناگفته‌ای را بیان کرده‌اند. در ادامه، به منظور جمع‌بندی و ارائه تصویری شفاف‌تر از این گفت‌وگو، نکات کلیدی و محوری آن در قالب خلاصه‌ای منظم بیان می‌کنم.
آمیزش دیپلماسی و جنگ؛ هر دو ابزار حکومتی‌اند
عراقچی تأکید کرده که هیچ‌کدام از ابزارهای «جنگ» و «دیپلماسی» قداست یا پلیدی ذاتی ندارند و هر دو فقط در خدمت اهداف حکومت هستند. هزینه و مؤثر بودن آن‌ها بسته به شرایط است. مثلاً در بعضی مواقع، “جنگ… از مذاکره‌ای که منجر به تسلیم شود، کم‌هزینه‌تر است”
دیپلماسی ابزار پیش‌گیرانه و محدودکننده جنگ بود
او اشاره کرد که پیش از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، حداقل سه بار دیگر ایران تا آستانه جنگ پیش رفت. در هر یک از این موارد، با دیپلماسی منطقه‌ای، تلاش شد تا شدت درگیری کاهش یابد. دیپلماسی به‌طور مؤثری دامنه جنگ را کاهش داد، اما نیز گفت که بازدارندگی و توان امنیتی کشور هم مهم بود.«دیپلماسی زبان قدرت است، نه خود قدرت»
برتری آمادگی نظامی نسبت به صرف مذاکره
عراقچی با تصریح بر این نکته که «آمادگی برای جنگ از جنگ جلوگیری می‌کند»، اظهار کرد مردم نباید تحت تأثیر اضطراب یا ترس از جنگ قرار بگیرند، بلکه لازم است کشور آماده باشد.
تنش با مذاکراتی که به تسلیم منجر می‌شوند
او با صراحت بیان کرد که مقابله با مذاکراتی که به اعطای امتیاز از موضع ضعف و تسلیم منجر می‌شوند، ضروری است. در چنین شرایطی، مذاکره ممکن است هزینه‌ای بیشتر از جنگ برای کشور تحمیل کند.
نقش نهادهای فراتر از وزارت امور خارجه
عراقچی توضیح داد که تصمیم‌گیری سیاست خارجی فراتر از وزارت خارجه انجام می‌شود. وزارت خارجه نقش مجری دارد و در ارائه تحلیل‌ها و نظرات خود دست باز دارد، اما پس از اتخاذ تصمیم کلی، وظیفه‌اش مجری‌گری است.
تردید درباره خروج از پیمان ان‌پی‌تی (NPT)
درباره امکان خروج ایران از NPT، عراقچی اشاره کرد که در حال حاضر تصمیم بر باقی ماندن در این پیمان است. اما او هشدار داد: «ممکن است در آینده به نقطه‌ای برسیم که این بحث مطرح شود».
ارزیابی پروسه مذاکره با آمریکا و زمان مناسب آن
او درباره اینکه آیا هم‌اکنون شرایط برای مذاکره با آمریکا فراهم است یا خیر، گفت که چنین مذاکره‌ای باید به «بلوغ مذاکراتی» برسد. یعنی زمان مناسب و توازن قوا فراهم شود. او معتقد است ایران و آمریکا هنوز به چنین نقطه‌ای نرسیده‌اند.
نکته پایانی
با توجه به تاکید حضرت امام خامنه‌ای در خصوص حفظ اتحاد مقدسی که هم اکنون بین مردم، نظام و دولت ایجاد شده است، بدیهی است در شرایط کنونی علیرغم ضعف‌های اجرایی که دولت دارد، برای دستیابی به امر عظیم‌تر و حفظ کشور از مشکلات پیچیده‌تری که دشمن به دنبال آن است، حمایت و کمک به دولت باید در دستور کار اهل قلم و اهل عمل باشد. آن اتحاد مقدس، کیان کشور ایران را در برابر نیات شوم دشمنان حفظ کرده و نقشه‌های آنان را باطل می‌کند. توجه به خطر دسیسه‌های دشمن و آثار مخرب آن روی کشور و مردم، تدبیری عاقلانه و سیاستی عالمانه است.
