به گزارش رحا مدیا، حجت‌الاسلام والمسلمین ذبیح‌الله نعیمیان، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه، در نشست علمی «خاستگاه حکومت از نگاه قرآن؛ ولایت و موهبت الهی یا قرارداد بشری» که از سوی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه برگزار شد، با تأکید بر ماهیت الهی انتخاب حاکم در متون دینی، گفت یکی از مباحث بنیادین اندیشه دینی، شناخت جایگاه حکومت و ولایت است و قرآن کریم درباره ساختار و منشأ حکومت آیات متعددی دارد که باید مبنای فهم ما قرار گیرد.
نعیمیان با اشاره به داستان طالوت در سوره بقره یادآور شد که وقتی مردم از پیامبر خود درخواست کردند تا حاکمی برای رهبری جنگ با دشمنان تعیین شود، پیامبر پاسخ داد خداوند طالوت را برمی‌گزیند؛ بدین معنا که منشأ اصلی حکومت، انتخاب الهی و موهبت الهی است، هرچند تحقق بیرونی آن ممکن است با بیعت و پذیرش مردم همراه شود. او افزود اعتراض اصحاب به انتخاب طالوت ـ که علت آن فقدان ثروت و وضعیت اجتماعی وی بود ـ نشان می‌دهد معیارهای مردمی لزوماً با معیارهای الهی یکی نیست و خداوند غالباً معیارهایی چون علم و توانمندی جسمانی را در نظر می‌گیرد.
استاد حوزه علمیه با ارزیابی تاریخ شکل‌گیری دموکراسی غربی گفت تجربه تاریخی غرب نشان می‌دهد جایگاه شهروندی بارها دچار تبعیض شده و در آغاز فرآیند دموکراتیزه شدن نیز ثروت و جنسیت نقش تعیین‌کننده‌ای در حق رأی داشتند؛ او افزود حتی امروز نیز کارتل‌ها و نهادهای ثروتمند تأثیر بسزایی در گرداندن امور سیاسی دارند، بنابراین نظریه قرارداد اجتماعی غربی به‌تنهایی پاسخگوی پرسش‌های بنیادین درباره مشروعیت و حدود قدرت حکومتی نیست.
نعیمیان به پیامدهای نظریه‌پردازی صرفاً قراردادمحور درباره حکومت در میان برخی روشنفکران غرب‌زده و حتی برخی محافل حوزوی اشاره کرد و گفت تلاش برای تفسیر حکومت پیامبر(ص) بر مبنای بیعت صرف مردمی، تصویر ناقص و نادرستی ارائه می‌دهد؛ از نگاه او، اگرچه تحقق و استمرار حکومت به شکل عینی نیازمند پذیرش اجتماعی است، اما اصل حق حکمرانی و اختیارات حاکم از حقوق الهی شمرده می‌شود و آیات متعدد دلالت دارند که خدا آن را به هر که بخواهد می‌بخشد یا از او می‌ستاند.
در ادامه نشست، نعیمیان به پرسش‌های حقوقی مرتبط با قلمرو دخالت حاکم در زندگی فردی شهروندان پرداخت و مطرح کرد اگر مبنای مشروعیت صرفاً قرارداد اجتماعی باشد، چگونه می‌توان حقوق و حدودی را که قوام‌دهنده نظم عمومی و اخلاق اجتماعی است تثبیت کرد؛ او پرسید چه کسی حق قصاص، وضع مجازات یا استیفای حقوق عمومی را دارد اگر مرجع مطلق حق‌تدبیر، خداوند و شارع نباشد؟ تبعات قراردادی‌انگاری مطلق در عرصه تعزیرات و انتظامات اجتماعی را خطری برای انسجام حقوقی دانست.
نعیمیان با اشاره به آیات دیگر که مالکیت ملک و قدرت را به خدا نسبت می‌دهند، خاطرنشان کرد آموزه قرآنی حکایت از آن دارد که ولایت و حکومت مقامی الهی است که در عین حال بر طریق هدایت الهی و با استفاده از ظرفیت‌های انسانی تحقق می‌یابد. او تصریح کرد آموزه‌های نقلی و عقلی در کنار تجربه تاریخی مخاطراتی را که غیبت مبنای الهی برای حکومت به دنبال داشته آشکار می‌سازد و مستلزم بازخوانی انتقادی نظریه‌های سیاسی غربی در متن اندیشه اسلامی است.
در جمع‌بندی، حجت‌الاسلام والمسلمین نعیمیان تأکید کرد مسئله حکومت و ولایت، موضوعی ترکیبی و چندبعدی است که نیازمند اجتهاد نقادانه و تکیه بر منابع دینی و خرد نظری است و گفت هرچند مشارکت و پذیرش مردمی در شکل‌دهی به نهاد حکومت امر مهم و ضروری است، اما اصل مشروعیت و قلمرو اعمال حاکمیت از منظر قرآنی، موهبت و اختیار الهی است که فهم و تنظیم آن نیازمند بازشناسی دقیق موقف‌های نصی و عقلانی دین می‌باشد.
