بازخوانی پیام تاریخی رهبر انقلاب در فقدان آیت الله اراکی که وارث سکوتهای عرفانی و صلابتهای فقهی بود
بازخوانی پیام تاریخی رهبر انقلاب در فقدان آیت الله اراکی که وارث سکوتهای عرفانی و صلابتهای فقهی بودپیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت رحلت آیتالله العظمی محمدعلی اراکی، تنها یک اعلام تسلیت رسمی نبود؛ بلکه متنی عمیق، تحلیلی و پرمغز بود که شخصیت معنوی، سلوک علمی و جایگاه تاریخی آن مرجع بزرگوار را تبیین میکرد. بازنشر و بازخوانی این پیام، فرصتی برای شناخت دقیقتر یکی از آخرین حلقههای پیوند نسل قدیم فقاهت با دوران معاصر است؛ حلقهای که با رحلت اراکی شکسته شد و ثلمهای پرنشدنی در حوزه علمیه پدید آمد. رهبر انقلاب در این پیام، فقدان ایشان را «ضایعهای بزرگ» برای حوزههای علمیه دانستند و این تعبیر نشاندهنده جایگاه ویژه آن عالم ربانی در منظومه مرجعیت شیعه است.
در این پیام، آنچه بیش از همه برجسته است، توصیف زندگی طولانی و پربرکت آیتالله اراکی بهعنوان زندگیای سرشار از زهد، پاکی و استقامت است. رهبر انقلاب از تعبیر «یک قرن دل و جان منوّر و پاکیزه» استفاده کردند؛ عبارتی که گویای این حقیقت است که عمر نزدیک به صدهساله این مرجع بزرگوار صرف پاکی روح و تهذیب نفس شده بود. این بیان، تنها ستایشی عاطفی نیست، بلکه تحلیلی دقیق از نحوه حضور او در عرصه علمی و دینی است؛ حضوری همراه با بیاعتنایی کامل به جلوههای پرزرقوبرق دنیا و دوری از هرگونه تعلق و وابستگی.
رهبر انقلاب در ادامه بر نکتهای بنیادین تأکید میکنند: اینکه آیتالله اراکی هیچگاه در مسیر علم و اجتهاد، به دنبال مقام و شهرت نبود و هرگز موقعیتهای دنیوی او را متزلزل نکرد. این جملات، نوعی تبیین از حقیقت مرجعیت شیعه ارائه میدهد؛ مرجعیتی که نه بر قدرتطلبی استوار است و نه بر مدیریت ظاهری، بلکه بر اساس عبودیت و احساس تکلیف شکل میگیرد. با بیان این حقیقت، پیام رهبری عملاً به مخاطبان خود یادآوری میکند که مرجعیت اصیل با تلاش برای دیدهشدن به دست نمیآید، بلکه محصول سالها اخلاص، علم، صبر و تقواست؛ همان ویژگیهایی که در زندگی اراکی موج میزد.
در بخشی دیگر از پیام، رهبر انقلاب به ویژگی مهم دیگری اشاره میکنند: استقامت این عالم ربانی در برابر «جلوههای رنگارنگ دنیای فانی». این جمله نشان میدهد که اراکی تنها به لحاظ علمی مرجع نبود، بلکه در میدان عمل نیز بر سر اصول و ارزشهای الهی ایستادگی داشت. این استقامت، آنگونه که پیام نشان میدهد، تنها محصول یک عمر مطالعه نبود، بلکه ثمره عرفان عملی و زندگی در پرتو معرفت الهی بود؛ معرفتی که او را در برابر ناملایمات، فشارها و حتی جاذبههای قدرت، محفوظ نگاه داشت. همین ویژگی است که او را به الگویی برای طلاب و روحانیون تبدیل میکند؛ الگویی که نشان میدهد فقاهت بدون تهذیب و عبودیت راه به جایی نمیبرد.
رهبر انقلاب در توصیف نهایی خود، آیتالله اراکی را «عبد محتاج رحمت الهی» معرفی کردند؛ جملهای که به ظاهر ساده اما عمیق و پرمعناست. این تعبیر، حقیقت شخصیت او را نمایان میسازد؛ عالمی که با وجود مرجعیت و مقام علمی بلند، خود را نه صاحب شأن، بلکه بندهای نیازمند رحمت خداوند میدانست. چنین تواضعی، نشانه عبودیت و معرفت حقیقی است و نشان میدهد که بزرگی واقعی در نگاه دین، نه در مقامهای ظاهری، بلکه در فروتنی و بندگی خداوند است. این پیام با یادآوری همین خصوصیات، در واقع معیارهای اصیل مرجعیت و زعامت دینی را برای جامعه امروز بازخوانی میکند.
بازنشر این پیام از آن جهت اهمیت دارد که ما را متوجه سیر تاریخی شکلگیری و تداوم مرجعیت شیعه میکند. با درگذشت آیتالله اراکی، جهان تشیع یکی از آخرین بازماندگان نسل فقهایی را از دست داد که از دوران سامرا و نجف با میراث بزرگ علمای گذشته پیوند داشتند و حامل بخشی از هویت اصیل تشیع بودند. پیام رهبر انقلاب از این منظر تنها نکوداشت شخصیت نیست، بلکه هشداری است نسبت به آسیبهایی که ممکن است در نبود چنین چهرههایی متوجه حوزهها شود. او با زبان اشارت بیان میکند که مرجعیت تنها با استمرار معنویت و زهد و با صیانت از سنت علمای ربانی حفظ خواهد شد.
این پیام، در کنار لحن اندوهگین، حامل دعوتی نیز هست: دعوت به تأمل در ارزشهایی که اراکی نماینده آن بود؛ یعنی صدق، تقوا، فروتنی، و وفاداری به خط اصیل اهلبیت علیهم السلام. بازخوانی این پیام به ما یادآوری میکند که اگرچه فقدان آن مرجع بزرگ حسرتی سنگین است، اما راهی که او پیمود همچنان گشوده است و نسل امروز میتواند با پیروی از همان ارزشها، میراث حقیقی او را زنده نگه دارد. در این نگاه، پیام رهبری بهجای آنکه تنها مرثیه باشد، بیانیهای تربیتی و تبیینی است که هویت فقهی و اخلاقی حوزه را بازتعریف میکند و رسالت امروز علما را یادآور میشود.
