رحا مدیا | محمدرضا آتشین‌صدف در ستون روزنمای رحا نوشت:
نوزدهم شهریور سالروز ارتحال عالم مجاهد آیت‌الله طالقانی است؛ کسی که امام‌خمینی (ره) به خانواده ایشان فرمود: «نمی‌دانم من باید به شما تسلیت بدهم، یا شما باید به من، یا هر دو به‌هم؟ من به شما تسلیت بدهم که یک پدر بزرگی را از دست داده‌اید و شما به من که یک برادر عزیزی را از دست دادیم؛ و همه به ملت که یک خدمتگزاری را ملت از دست داده و همه به اسلام که یک مجاهدی را از دست داده است. لکن ما از خدا هستیم و از آنجا آمدیم و به آنجا برمی‌گردیم.» (صحیفه امام؛ ج ۹، ص ۵۱۳)
نکته‌ای که در زندگی آیت‌الله طالقانی هست که ممکن است در نگاه اول کمی گیج‌کننده به نظر برسد تعامل او با افراد و جریان‌هایی است که گاهی دو سر یک طیف هستند (برای نمونه جبهه ملی و فدائیان اسلام) یا اساساً نسبتی با افکار و شخصیت او ندارند مثل دستگاه پهلوی؛ لذا از طرفی با پهلوی دوم مبارزه می‌کند و از طرف دیگر در رادیو دولتی مدتی سخنرانی می‌کند یا از طرفی با جبهه ملی و مصدق و بعد نهضت آزادی و مهدی بازرگان همکاری می‌کند از سوی دیگر حامی فدائیان اسلام است و نواب صفوی را تحت تعقیب است مخفی می‌کند یا از سویی مرید امام است و از طرف دیگر مجاهدین (که بعداً شدند منافقین) و مسعود رجوی او را پدر طالقانی می‌نامیدند و از خودشان می‌دانستند.
مدت‌ها برای خودم سؤال بود که مدل ذهنی آیت‌الله طالقانی چطور بوده به‌عبارت دیگر راهبرد ایشان چه بوده که می‌توانسته بین پایبندی به اصولش و تعامل با چنین گستره‌ای از افراد و گروه‌ها جمع کند؛ راهبردی که توانسته‌بود ایشان را فردی مورد اعتماد برای همه گروه‌های سیاسی مبارز با رژیم پهلوی تبدیل کند و هم محبوبیت فراوانی برای او در تمام کشور به ارمغان بیاورد.
گذشت تا سخنی از مقام معظم رهبری دیدم که به گمانم پاسخم را در آن یافتم؛ در کتاب «از نیمه خرداد» با عنوان فرعی «طرحی از اندیشه و رهبری مقام معظم رهبری»، آقای مصطفی غفاری، نقل قولی از دکتر محمدعلی مهدوی‌راد که به گفته ایشان از شاگردان بحث‌های تفسیر و نهج البلاغه آیت‌الله خامنه‌ای پیش از انقلاب بوده و اکنون از قرآن‌پژوهان بنام ایران است، آورده درباره یکی از توصیه‌های حضرت آقا در دوران مبارزات که وی اطمینان دارد از قرآن استنباط شده است.
می‌گوید: «آیت الله خامنه‌ای آن روز می‌گفتند در حرکت‌های فرهنگی، سیاسی و فکری در سطح اجتماع ما موظف هستیم به «صراحت در عقیده»، «قاطعیت در موضع»، «تسامح در رفتار» بعد توضیح دادند و گفتند (نقل به مضمون) ما از اینکه مسلمان هستیم، موضع انقلابی مذهبی داریم و روی ارزش‌هایی تأکید داریم نباید خجالت بکشیم… دانشجوی ما هم نباید خجالت بکشد که مُهر امّل به او می‌زنند. هم در اینکه مسلمان است باید صریح باشد هم در اینکه مبارزه‌اش مبارزه مذهبی و برای رسیدن به یک جامعه خدایی است. باید قاطع باشد؛ اما در این مسیر هر کس جز او است را نباید به‌هیچ بگیرد. چون در رفتار باید تسامح کند نه در ارزش‌ها؛ ارزش‌ها برای ما نیست برای خدا است.»
ناگفته نماند که همکاری آیت‌الله طالقانی با جبهه ملی و نهضت آزادی، مطلق و دائمی نبوده بلکه از یک جایی به‌بعد همکاری سازمانی قطع شده گرچه رابطه رفاقت چه‌بسا ادامه داشته؛ همچنین سخنرانی آیت‌الله طالقانی در رادیو مربوط به دوره شیوع تفکرات مارکسیستی بوده و ایشان و آیت‌الله مطهری برای مقابله با این تفکرات به رادیو دعوت می‌شوند؛ این دعوت از طرف رژیم به انگیزه سیاسی یعنی ترس از انقلاب مارکسیستی ولی پذیرش دعوت به انگیزه دینی یعنی مقابله با تفکرات ضد دینی مارکسیسم بوده است.
