به گزارش رحا مدیا، در مناظره آزادی که میان آیت الله ابوالقاسم علیدوست و عبدالکریم سروش با موضوع «شریعت و عقلانیت» برگزار شد به بحث گستره شریعت پرداخته شد. مختصری از این مناظره را می‌خوانید.
سروش: فقه ما فقه بریده از اخلاق است، این فقه بریده از اخلاق قرن‌ها فقه جوامع ما بوده است (هم فقه شیعی هم فقه اهل تسنن) فقط به محض نص (آیات و روایات) نظر می‌کردند و حکم می‌دادند و می‌گفتند حتما عدالت در این حکم گنجانده شده است؛ اگر امروز بخواهیم یک نفر را دعوت به اسلام کنیم نمیتوانیم به او بگوییم که بیا من یک قوانین رهن و اجاره‌ای دارم که با رهن و اجاره‌ای که در آمریکا و اروپا هست فرق دارد و خیلی هم از آنها برتر است یا اینکه بگویم من یک قوانین جزائی دارم برای جلوگیری از جرم که از قوانینی که در اروپا و آمریکا وجود دارد خیلی بهتر و انسانی‌تر است. پس چرا باید دنبال بسط این فقه باشیم؟
آیت الله علیدوست: ما گزاره غیر اخلاقی نداریم به این معنا که فقه یک گزاره‌ای را تصویب کند که غیراخلاقی باشد بلکه یا آن موضوع اخلاق نیست یا آن گزاره، گزاره دینی نیست. مگر احکام اجاره برای دعوت به اسلام نوشته شده‌اند؟ دعوت ممکن است از طریق عرفان یا فلسفه یا حکمت اتفاق بیفتد. معنای بسط فقه این نیست که بگوییم هواپیماسازی اسلامی فیزیک یا شیمی اسلامی اما ممکن است مثلا فقه سیاسی داشته باشیم و در چهارچوب خودش بحث هم بکنیم و آقای دکتر به‌خوبی می‌دانند که این بحث یک بحثی است که بیش از هزارسال قدمت دارد و از زمان فضل بن شاذان راجع به گستره شریعت بحث است. و چون فقه کاشف از شریعت است اگر قائل به حضور شریعت در برخی از ساحت‌ها شدیم طبیعتا فقه هم حضور پیدا می‌کند.
سروش: با سؤال از انتظار ما شریعت گستره شریعت معلوم می‌شود نه اینکه ما خودمان یک پیش‌فرض‌هایی داشته باشیم و بگوییم این هم جزء فقه است یا جزء فقه نیست و این باید ضابطه‌مند باشد.
آیت الله علیدوست: انتظار ما از شریعت را نصوصِ مبیّنِ مقاصد تعیین می‌کند یعنی در واقع نصوصِ مبیّنِ مقاصد هم انتظار ما را روشن می‌کند هم حدود شریعت را مشخص می‌کند حدود شریعت که معلوم شد حدود فقه هم معلوم می‌گردد.
سروش: ما قبل از ورود در یک متن با بدانیم انتظار ما از این متن چیست. اگر من بتوانم انتظارات یک انسان مدرن را از طریق این دین برآورده کنم آن وقت می‌توانم او را دعوت هم بکنم و این انتظارات هم انتظاراتی نیست که بگویم بیا در خود قرآن ببین که چه انتظاراتی باید داشته باشی. و کسی که می‌خواهد وارد یک آئین یا دینی شود انتظاراتی از آن آئین دارد.
آیت الله علیدوست: انتظارات کدام بشر از دین؟ اگر من بردم سراغ مقاصد نمی‌خواستم بگویم که ما بدون پیش‌فرض و بدون اصول فقه خدمت قرآن برویم. اگر از انتظار بشر از دین صحبت می‌شود باید از انتظار خالق هم از مخلوق هم صحبت شود.
