رحا مدیا | محمد حائری شیرازی، استاد حوزه و پژوهشگر
آیت‌الله محی‌الدین حائری‌شیرازی، از جمله عالمان متفکری بود که تلاش کرد میان معرفت دینی و حرکت اجتماعی پیوندی مستحکم ایجاد کند. او با تأکید بر تفاوت میان «ایمان اسمی» و «ایمان رسمی»، به نقش ولایت در تحقق ایمان رسمی و گذار از ظلمت به نور اشاره داشت و معتقد بود که این ولایت در سایه علوم انسانی_اسلامی به کمال می‌رسد. او در این زمینه می‌فرمود: «ایمان رسمی که برای حرکت از ظلمت به نور لازم است با ایمان اسمی تفاوت دارد؛ با ولایت تحقق می‌یابد و ولایت، با علوم انسانی_اسلامی است.» این سخن، نشان‌دهنده نگاه عمیق او به جایگاه علوم انسانی_اسلامی در نظام فکری و اجتماعی اسلام است.
از دیدگاه آیت‌الله حائری‌شیرازی، علوم انسانی_اسلامی یک پروژه آرمانی نیست، بلکه ضرورتی است که جامعه اسلامی بدون آن نمی‌تواند مسیر تعالی را طی کند. او تأکید داشت که این علوم باید به‌عنوان مبنای قوانین و سیاست‌های اجرایی قرارگیرند و تحقق آنها نیازمند یک فرآیند طولانی و عزم جدی است. ایشان می‌فرمود: «البته وقتی علوم انسانی_ اسلامی و اقتصاد اسلامی استخراج گردد و قوانین اسلامی بر مبنای آن وضع شود، قوه‌مجریه باید بر همان اساس عمل کند، که تا آن مرحله راهی دراز در پیش است.» این دیدگاه، واقع‌گرایی و آگاهی او از پیچیدگی‌های این مسیر را به‌خوبی نشان‌می‌دهد.
ولایت در اندیشه او، فراتر از معنای سیاسی یا اجرایی معمول بود. او ولایت را به‌عنوان یک بستر معرفتی معرفی می‌کرد که علوم انسانی_اسلامی می‌تواند در دل آن رشد کند. به بیان دیگر، ولایت و علوم انسانی_اسلامی دو مفهوم متقابل و مکمل‌اند؛ ولایت، راهبری این علوم را تضمین می‌کند و این علوم نیز مسیر تحقق اهداف ولایی را هموار می‌سازند. از این رو، این ارتباط نه‌تنها نشان از تعامل میان دانش و رهبری دارد، بلکه مسئولیتی سنگین بر عهده نخبگان علمی می‌گذارد.
او با درک عمیق خود از مسائل اجرایی، تأکید داشت که وضع قوانین بر پایه علوم انسانی_اسلامی، تنها بخشی از مسیر است. قوه مجریه، که مسئول اجرای این قوانین است، نیازمند تحولاتی بنیادین در ساختار و نگرش است. این تحول تنها در صورتی ممکن است که جامعه بتواند انسان‌هایی پرورش دهد که به این اصول پایبند باشند و با ایمان و تخصص، آنها را اجرا کنند. این نگاه، نشان‌دهنده حساسیت او نسبت به مسئولیت‌های اجرایی و عملیاتی نظام اسلامی بود.
آیت‌الله حائری شیرازی، اگرچه مسیر تحقق تمدن اسلامی را پر پیچ و خم می‌دانست، اما به آینده امیدوار بود و به استمرار تلاش و جهاد علمی تأکید داشت. این نگاه او را می‌توان با سخن حافظ هم‌خوان دید:
همت اگر سلسله جنبان شود / مور تواند که سلیمان شود
او همچنین باور داشت که علوم انسانی_اسلامی، نه به‌معنای کنار گذاشتن علوم موجود، بلکه به‌معنای بازتعریف آنها در چارچوب دینی است. او تأکید می‌کرد که جامعه اسلامی می‌تواند با استفاده از دستاوردهای جهانی و تلفیق آنها با معرفت دینی، الگویی بومی و پیشرو خلق کند. این نگاه، در عین حال که اصالت اسلامی را حفظ می‌کند، از حرکت در مرزهای علم نیز عقب‌نشینی نمی‌کند.
در نهایت، اندیشه آیت‌الله حائری‌شیرازی، یادآور راهی روشن و دشوار است. او با تأکید بر ضرورت ایمان، ولایت و علوم انسانی_اسلامی، مسیری را ترسیم می‌کرد که در نهایت به شکوفایی تمدن اسلامی منجر می‌شود. این میراث فکری، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه و بهره‌گیری است.
