رحا مدیا | محمدحجت عسکری، پژوهشگر مدرسی انقلاب اسلامی
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، چالش پیشِ رو نیروهای انقلابی، تدبیر برای تحولات جامعه ایران بوده است. چرا که از یک سوء هدف، حفظ و تکامل هویت اسلامی جامعه ایران بوده است و از سویی دیگر نوع تقابل جامعه ایران با فرهنگ غربی نیز مسئله بوده است. بنابر این با وجود پیشروی در «انقلاب اجتماعی» اما همچنان در «انقلاب معرفتی و نظری» عقب بودیم.(1) یکی از مهمترین مسائلی که نقش مهمی در «سیاست گذاری فرهنگی» دارد، ضرورت تشخیص «مشکل بودگی» است. (اینکه چه چیزی واقعاً مشکل است!)؛ در حالی که اکثر «تدابیر فرهنگی» در جامعه ایران، بدون فهم اولیه از ریشه مشکلات فرهنگی است.
به‌گونه‌ای که «سیاست گذاری فرهنگی» در جامعه ایران بیشتر از آنکه در مقابل «علت‌ها» باشد در مقابل «معلول‌ها» است. برای مثال امروزه اکثر نهادهای فرهنگی، مشکل حجاب را ریشه در تربیت نامناسب خانواده‌ها، همنشینان بد، و دوری از دین می‌دانند، و برای آن پاسخی تدارک می‌بینند. این در حالی است که کمتر توجهی به «نفوذِ» «ساختارهای اجتماعی» نظامات غربی در ایران شده‌است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها معنا، جهت و سبک زندگی مردم را تعریف می‌کند، بلکه شکل گیری شخصیت فردی و اجتماعی افراد جامعه و حتی سلایق و حس «زیبا شناختی» آنها را تحت‌تأثیر و بلکه «مدیریت» خود قرار می‌دهد.(2) برای فهم بهتر نفوذ «ساختارهای اجتماعی غربی» می‌توان گفت: از چند دهه گذشته تمدن غرب با «توسعه فرهنگیِ» «صنعت مد» توانست تمایلات بسیاری از مردم جهان را به‌سمت خود جلب کند؛ این در حالی است که صنعت پوشاک در جامعه ایران کمتر تقابلی با این جریان داشته؛ بلکه اکثراً مقلّد این جریان بوده است. از این رو در جامعه امروز ما، چالش حجاب، خود معلول عقب ماندگی از «مدیریت تمایلات»، و تولید «ارزش اجتماعی» برای حجاب است؛ مسئله‌ای که در «سیاست گذاری فرهنگی» از آن غافل شده‌ایم و به همین خاطر برای «اصلاح فرهنگی» مسئله حجاب به اقدامات سطحی و زود گذر روی آورده‌ایم.
در واقع باید به این «همگرایی» رسید که فهم «مشکل بودگی مسائل فرهنگی» انقلاب اسلامی، نظیر حجاب، ریشه در «جدال تمدنی» با غرب دارد. به همین خاطر، مقام معظم رهبری هنگام سخن گفتن از امر به معروف، این مفهوم را «توسعه معنایی» بخشیده و نیکوترین امر به معروف را ایجاد «نظام اسلامی» در مقابل «نظام غربی» می‌داند(3) ؛ و یا هنگام سخن از «جهاد»، باز این مفهوم را «توسعه معنایی» داده، و «جهاد» متناسب عصر کنونی را «جهاد تبیین» می‌دانند. اینها نمونه‌هایی است از فهم دقیق «ریشه مسائل فرهنگی» که توسط مقام معظم رهبری تبیین شده‌است. بنابراین امروزه «سیاست گذاری فرهنگی» نمی‌تواند بدون توجه به «تربیت سیاسی» در «تربیت دینی» موفق باشد، همان طور که مقام معظم رهبری مسئله کشف حجاب را حرام سیاسی معرفی می‌کنند.(4)
مقابله‌گری با بدحجابی و بی‌حجابی صرفاً با نوشتن کتاب و مقاله و از راه استدلال و برهان و یا پاسخ به شبهات حجاب و ایجاد همایش‌ها و به‌کارگیری روش‌های کم اثر در امر به معروف و نهی از منکر، پاسخ‌گوی این «هجمه تمدنی و سیاسی» غرب علیه انقلاب اسلامی نیست؛ بلکه راه حل در چاره اندیشی چگونگی استقرار «نظام اجتماعی اسلامی» است.(5) و این گزاره متوقف است بر پاسخ به این سؤالات : 1. فناوری تولید ارزش اجتماعی حجاب چگونه امکان‌پذیر است ؟ 2. هویت اجتماعی زن در طراز انقلاب اسلامی چگونه تبیین می‌شود ؟ 3. راهبردهای مدیریت تحولات فرهنگی در ایران چیست ؟ 4. تربیت سیاسی جوانان از چه راهی میسّر است؟
1.مهدی جمشیدی، درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت الله خامنه‌ای ،1401،ص 217
2.حسن شجاعی علی‌آبادی، نظریه دفاع تمدنی استاد سید مرتضی حسینی الهاشمی ،1399،ص 149
3.بیانات مقام معظم رهبری در خطبه نماز جمعه تهران 25/9/1379
4.بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رمضانی با مسئولان نظام ،15/1/1402
5.سید محمد مهدی میرباقری، مبانی، نظریه و ساختار حکومت دینی 1398 ص 389
یادداشتی عالی