رحا مدیا | محمد حائری‌شیرازی؛ پژوهشگر و استاد حوزه
امام‌حسین(ع) در گفتمان اسلامی نه‌تنها یک رهبر و امام، بلکه یک نماد مقاومت در برابر استبداد، انحراف سیاسی و نابرابری اجتماعی محسوب‌می‌شود. قیام عاشورا با ارائه یک الگوی آرمانی از ایستادگی در برابر ظلم، همواره الهام‌بخش جنبش‌های ضداستکباری و مقاومت در جهان اسلام بوده است. این نوشتار با رهیافتی تحلیلی-انتقادی، به بررسی ظرفیت‌های گفتمانی نهضت حسینی در چارچوب محور مقاومت اسلامی می‌پردازد و نحوه تأثیرگذاری آن بر گفتمان مبارزه علیه سلطه‌طلبی جهانی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. علاوه بر این، تلاش می‌شود تا فرآیند بازتولید این مفاهیم در بسترهای معاصر، تأثیرات آن بر سیاست‌های ژئوپلیتیکی و آینده‌پژوهی محور مقاومت اسلامی نیز مورد واکاوی قرار گیرد.
امام حسین و بازتولید گفتمان مقاومت در تاریخ اسلام
واقعه عاشورا به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ مبارزات عدالت‌خواهانه، چارچوبی گفتمانی را پدید آورد که در آن ظلم‌ستیزی، احقاق حقوق مستضعفان و رد مشروعیت نظام‌های استبدادی به‌عنوان ارزش‌های بنیادین نهادینه‌شده‌اند. این چارچوب نه‌تنها در قرون اولیه اسلامی، بلکه در دوران معاصر نیز الهام‌بخش جنبش‌های مقاومتی در برابر نظام‌های استکباری بوده است. قرائت‌های متکثر از مقاومت حسینی، در عین حال که بر اصول ثابت حق‌طلبی تأکید دارند، در بسترهای مختلف تاریخی به اشکال متنوعی بازتولید شده‌اند. در طول قرن‌های متمادی، این گفتمان نه‌تنها در جوامع شیعی، بلکه در میان دیگر جنبش‌های آزادی‌خواهانه اسلامی، همچون یک منبع الهام برای جنبش‌های انقلابی به کار گرفته شده‌است.
مقاومت حسینی به مثابه یک پارادایم در برابر سلطه جهانی
در دنیای امروز، محور مقاومت اسلامی در برابر سیاست‌های امپریالیستی و سلطه‌جویانه قدرت‌های جهانی، مبتنی بر یک دستگاه معرفتی است که آموزه‌های امام‌حسین(ع) در آن نقشی محوری ایفا می‌کند. ارزش‌هایی همچون عدالت اجتماعی، شجاعت در برابر طغیان و فداکاری در راه حقیقت، در میان جنبش‌های ضداستعماری و استقلال‌طلبانه به‌عنوان اصول راهبردی شناخته‌شده‌اند. جنبش‌های معاصر، به‌ویژه در منطقه غرب آسیا، در کشورهایی چون لبنان، یمن و غزه، الگوی عاشورایی را به‌عنوان یک استراتژی پایداری در برابر مداخلات خارجی و ساختارهای نو استعماری به کار گرفته‌اند. همچنین، این الگو در حوزه سیاست بین‌الملل به‌نوعی تبدیل به یک چارچوب برای مقابله با هژمونی قدرت‌های جهانی شده و به کشورهای مظلوم در برابر دخالت‌های بیگانگان همچون رژیم غاصب صهیونیستی یک سازوکار ایستادگی و مقاومت ارائه داده است.
فرهنگ ایثار و شهادت به‌عنوان مؤلفه‌ای اساسی در محور مقاومت
یکی از شاخصه‌های کلیدی قیام امام‌حسین(ع)، فرهنگ ایثار و فداکاری در راه حقیقت است. این مفهوم در محور مقاومت اسلامی، نقشی کلیدی در ایجاد انسجام فکری و اجتماعی ایفا می‌کند. مجاهدان مقاومت، با الهام از آموزه‌های عاشورا، در برابر پروژه‌های استعمار نوین و سیاست‌های تضعیف‌کننده هویت اسلامی ایستادگی می‌کنند. آن‌ها شهادت را نه به‌عنوان یک امر منفعلانه، بلکه به‌عنوان یک راهبرد فعال در مبارزه برای استقلال و کرامت ملت‌ها تفسیر می‌کنند. علاوه بر این، چنین فرهنگی موجب شده تا جریان مقاومت دارای بنیان‌های فکری قوی‌تری نسبت به جنبش‌های سکولار باشد، زیرا مبتنی بر یک الگوی تاریخی از پایداری و جهاد فی سبیل الله است که موجب هم‌بستگی و تعهد ایدئولوژیک بالاتر در میان پیروان آن شده‌است.
نقش رسانه‌ها و بازنمایی گفتمان مقاومت حسینی در عصر دیجیتال
رسانه‌های نوین و فضای مجازی به‌عنوان ابزارهای تولید و بازتوزیع گفتمان، نقشی اساسی در تثبیت ارزش‌های امام‌حسین(ع) در میان جوامع مقاومت ایفا می‌کنند. تاریخ امام‌حسین در این فضاها بازتعریف شده و به‌گونه‌ای ارائه می‌شوند که قابلیت بسیج‌کنندگی حداکثری برای نسل‌های جدید داشته‌باشند. از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های ارتباطی و محتوای دیجیتال، شبکه‌های مقاومت نه‌تنها به بازتولید پیام‌های عدالت‌خواهی حسینی می‌پردازند، بلکه با ارائه تفاسیر انتقادی از نظام‌های استکباری، گفتمان ضداستعماری را تقویت می‌کنند. در این میان، نقش مستندسازی رسانه‌ای از مقاومت و شهادت‌طلبی بر اساس الگوهای عاشورایی، در تولید گفتمان تأثیرگذار بر افکار عمومی بین‌المللی، بسیار حائز اهمیت است.
راهبردهای عملی برای تعمیق ارزش‌های حسینی در محور مقاومت
برای بهره‌گیری کارآمد از اصول نهضت حسینی در تقویت محور مقاومت اسلامی، ضروری است که اقدامات راهبردی ذیل دنبال شود:
– تقویت نظام آموزشی مبتنی بر آموزه‌های عاشورا: طراحی نظام‌های آموزشی که با تکیه‌بر تحلیل‌های انتقادی از عاشورا، ذهنیت عدالت‌محور و مقاومتی را در نسل‌های آینده پرورش دهد.
– بازسازی هویت مقاومتی از طریق هنر و ادبیات: بهره‌گیری از ظرفیت‌های هنری و ادبی در جهت نمایش ابعاد گفتمانی نهضت حسینی و نقش آن در مبارزه با استعمار و استکبار جهانی.
– ایجاد همگرایی میان جریان‌های مقاومت: تقویت دیپلماسی مقاومت از طریق اتحاد و همکاری میان گروه‌های ضداستکباری در سطح بین‌المللی.
– استفاده از ظرفیت‌های فضای سایبری: بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های دیجیتال و فناوری‌های ارتباطی برای ترویج و تقویت پیام‌های مقاومت حسینی در مقیاس جهانی.
– گسترش راهبردهای رسانه‌ای برای تبیین هویت مقاومت: تولید مستندهای تاریخی و محتوای رسانه‌ای که زمینه‌ساز فهم عمیق‌تر نقش امام‌حسین(ع) در شکل‌گیری گفتمان مبارزه و مقاومت اسلامی شود.
امام‌حسین(ع) نه‌تنها یک شخصیت تاریخی بلکه یک پدیده گفتمانی با قابلیت امتداد در زمان و مکان است. جنبش‌های مقاومت اسلامی با اتخاذ رویکردی پویا در بهره‌گیری از آموزه‌های حسینی، می‌توانند مشروعیت خود را در برابر نظام‌های استکباری تقویت کنند. این فرآیند مستلزم بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی، رسانه‌ای و فرهنگی به‌منظور انتقال ارزش‌های حسینی به نسل‌های آینده است. بدین ترتیب، گفتمان مقاومت اسلامی نه‌تنها در سطح منطقه‌ای بلکه در عرصه بین‌المللی به‌عنوان نیرویی تأثیرگذار در مقابل پروژه‌های استکباری جهان باقی خواهد ماند، و نقش آن در توازن قدرت‌های جهانی بیش از پیش مورد توجه قرار خواهد گرفت.
