به گزارش رحا مدیا، دکتر معصومه شریفی، معاون کل فرهنگی تبلیغی جامعه الزهرا، عضو هیأت علمی و مسئول بسیج اساتید دانشگاه فرهنگیان در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم به تبیین ظرفیت‌های تبلیغی حوزه علمیه خواهران در اربعین پرداخت. وی به پرسش‌هایی نظیر فلسفه حضور زنان در پیاده‌روی اربعین و اینکه چگونه این حضور میتواند زمینه‌ساز تحولات فرهنگی اجتماعی باشد پاسخ داد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.
از نگاه جنابعالی، فلسفه حضور زنان طلبه در پیاده‌روی اربعین چیست؟
اربعین را می‌توان جلوه‌ای از تداوم رسالت تاریخی حضرت زینب سلام الله علیها و سایر بانوان حاضر در کاروان اسرای کربلا در پاسداری از پیام عاشورا دانست. این حضور نه تنها یک حرکت عبادی و فردی است، بلکه نشان دهنده ی الگوی سوم زن و بیانگر مسئولیت‌پذیری اجتماعی زنان طلبه در نشر فرهنگ اهل‌بیت و تقویت هویت دینی و انقلابی جامعه اسلامی است. زنان طلبه با حضور در این مسیر، نقش واسطه‌ای میان معارف ناب شیعی و افکار عمومی ایفا می‌کنند و نشان می‌دهند که زن مسلمان میتواند در متن بزرگترین اجتماع دینی جهان،در نهایت امنیت، عفت و وقار پیام‌آور بصیرت، ایمان و مقاومت باشد.
چه تفاوت‌هایی در تجربه معنوی و اجتماعی زن طلبه در این مسیر با دیگر زائران دیده می‌شود؟
رسالت اجتماعی بانوان طلبه در ظرفیت عظیم اربعین هم صرف حضور و هم با فعالیت های تبلیغی و کنشگری های فرهنگی همراه خواهد بود. ایشان در کنار بهره‌گیری از فضای معنوی، مسئولیت پاسخگویی به سؤالات دینی، تبیین پیام عاشورا و حتی دفاع از باورهای اصیل دینی را بر دوش می‌کشند. بهره ی یک بانوی طلبه در مسیر اربعین با جهاد تبیین و ارائه الگوی عینی که برگرفته از شخصیت مبارز حضرت زینب سلام الله علیهاست تجربه معنوی فردی را به یک کنش اجتماعی تبدیل کرده و حضور ایشان را ترکیبی از سلوک فردی و مأموریت فرهنگی و تبلیغی می سازد.
آیا حضور خواهران طلبه را می‌توان ادامه‌ای از رسالت زینبی دانست؟ چگونه؟
همان‌گونه که حضرت زینب‌سلام الله علیها پس از واقعه عاشورا با صبر، استقامت و روشنگری، پیام کربلا را به گوش تاریخ رساند، بانوان طلبه نیز با آگاهی و بینش عمیق دینی، تلاش می‌کنند پیام مقاومت، عدالت‌خواهی، آزادگی و ایمان حسینی را در این تجمع جهانی بازگو کنند. بانوان طلبه ی ما در مسیر نجف کربلا علمداران تکثیر شده ی بانوی مقاومت حضرت زینب سلام الله علیها هستند.
به‌نظر شما چه ظرفیت‌هایی در پیاده‌روی اربعین برای تربیت دینی و گفتمان‌سازی وجود دارد؟
پیاده‌روی اربعین بزرگترین بستر تربیت دینی جمعی است؛ گردهمایی حول محور حب امام و بغض دشمنان ایشان ؛ با ایجاد روحیه همبستگی و ایثار زیباترین و بهترین عرصه تربیت دینی را رقم می زند و گفتمان جهانی مقاومت و عدالت را که امروز با هرچه عریان تر شدن چهره ی رژیم صهیونی مورد درخواست جهانیان است را فریاد میزند. بانوان طلبه در این بستر مناسب با نقطه زنی و بیان مسائل کلیدی میتوانند ایجاد کننده گفت و گوهای بین فرهنگی اثر گذاری باشند که محصول آن را در آینده ای نزدیک در شکل گیری تمدن اسلامی خواهیم دید.
چگونه این حضور میتواند زمینه‌ساز تحول اجتماعی و فرهنگی باشد؟
حضور بانوان طلبه در مسیر اربعین نشان دهنده ی الگویی نوین از مشارکت اجتماعی زنان در کمال دینداری و ایمان بوده که هم مبتنی بر ارزش های اصیل اسلامی بوده و هم پاسخگوی نیازهای فرهنگی و معرفتی جامعه و هم متناسب با ظرافت ها و لطافت های روحیه ی بانوانه است. این ترسیم دقیق از الگوی سوم زن در اربعین به تدریج هم سبب تحولات فرهنگی بین المللی بوده و هم نوع نگاه جهانیان را در موضوع زن در اسلام متحول خواهد کرد.
نقش زنان طلبه در تبلیغ دین، انتقال مفاهیم عاشورایی و پاسخگویی به شبهات در مسیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طلاب خواهر در مسیر اربعین که رسانه جهانی عاشوراست؛ حاملان پیام ایستادگی و مقاومت زن مسلمان هستند و امسال با وجود حوادث اخیر در محور مقاومت هر بانوی طلبه صدای بلند مظلومیت مادران فلسطینی در غزه خواهند بود که فریاد ایشان دنباله ی فریاد حضرت رباب سلام الله علیها در تاریخ است. هر چند در فضای امتداد مبارزه ی عاشورا در مقاومت فلسطین شبهات و پرسش های فراوانی وجود دارد حضور علمی و معرفتی خواهران طلبه بسیار راهگشا خواهد بود.
چقدر استفاده از رسانه‌های نو در دست خواهران طلبه برای تولید محتوا در مسیر را مؤثر می‌دانید؟
امروز در عصر جنگ شناختی که اصلی ترین عامل آن جادوی رسانه و فضای مجازی است، تبلیغ نوین پیشتاز در جهاد تبیین و تولید و توزیع روایت صحیح از دین و اسلام بوده و گروه های آموزش دیده در این بستر به نقش آفرینی پرداخته و با بازتاب حقیقت این حضور، پیام اربعین را فراتر از جغرافیای نجف و کربلا و به میلیون ها نفر از حقیقت جویان جهان انتشار خواهند داد. دشمن در میدان رسانه با تحریف حقیقت این حرکت عظیم سعی بر مخفی کردن و پوشاندن روح ایمانی امت اسلامی دارد که با تلاش هوشمندانه ی طلاب عرصه ی فضای مجازی و رسانه انشاالله با شکست مواجه خواهد شد.
به‌نظر شما مهم‌ترین ویژگی محتوای تبلیغی طلبه‌های خانم در مسیر اربعین باید چه باشد؟
باشند: «فرهنگ مقاومت» ادامه ی فرهنگ عاشورایی و مبنای قدرت نظامی و بازدارنگی نیروهای مقاومت است؛ «تولی و تبری معاصر» در نهضت عاشورا اگر در لشکر اباعبدالله علیه السلام نباشی قطعا در بین لشکریان یزید خواهی بود و جلوه گاه این تولی و تبری در زمان حاضر اطاعت از مرجعیت و برائت از رژیم صهیونی با شعار مرگ بر امریکا و مرگ بر اسرائیل است؛ اربعین به عنوان یک رسانه ی جهاین عالم تشیع بازتاب دهنده ی حقیقت جنایات رژیم صهوینی و مظلومیت محور مقاومت است و در مجموع زیارت مجاهدانه با شعار «انا علی العهد» باید محتوای اصلی تبلیغی مبلغان خواهر در همه ی عرصه های تبلیغی باشد.
آیا تجربه‌ای از اثرگذاری یک گروه طلبه خواهر یا فعالیت فرهنگی خاص در مسیر دارید که بخواهید به آن اشاره کنید؟
تجربه‌های متعددی از حضور مؤثر گروه‌های خواهران طلبه در اربعین وجود دارد. با وجود خستگی های بین راه که برای مبلغان خواهر نیز وجود دارد به دلیل درک اهمیت زیارت مجاهدانه ایشان در هر بستر و ظرفیتی دست از جهاد تبیین برنداشته و در زمان های متناسب با سایر زائران و خادمان مواکب به تبلیغ چهره به چهره می پردازند، گفت و گو در صفوف دریافت تبرکی مواکب، هم صحبتی در حین شارژ تلفن های همراه که به تبلیغ شارژری معروف شده بود و حتی گرد هم آوردن کودکان زائران خسته که مشغول استراحت هستند و انتقال معارف ناب دینی به ایشان از جمله فعالیت های ناب و متناسب با ظرفیت موجود در مسیر پیاده روی اربعین است.
چه چالش‌هایی مانع نقش‌آفرینی عمیق‌تر زنان طلبه در مراسم اربعین می‌شود؟
سال‌های قبل عدم شکل گیری شبکه ی مناسب بین بانوان فعال عراقی و ایرانی یکی از بزرگترین مانع های نقش آفرینی متمرکز در این مسیر بود که البته جامعه الزهرا سلام الله علیها با طرح « زائر مبلغ» از این مانع عبور کرده و در مسیر پیاده روی به رسالت تبلیغی خود می پرداختند. در طول سال گذشته با تلاش ها و هم افزایی های شکل گرفته تحت عنوان « »؛ زیرساخت های شبکه ی انسانی این امر فراهم شده است هرچند موانع و چالش‌هایی هنوز به دلیل نبود ساز و کار منظم برای بهره گیری از توانایی های علمی و تبلیغی بانوان طلبه وجود دارد. البته حضور مجاهدانه بانوان طلبه را محدود به حضور در کاروان های تبلیغی اعزامی نمی بینیم و با پویش سفیران زینبی هر بانوی طلبه را که به هر نحوی خود را به این مسیر رسانه است با نشر محتوای تبلیغی مناسب تجهیز کرده و با وجود موانع موجود سعی بر این داریم که بیشترین بهره را از این ظرفیت عظیم جهت گفتمان‌سازی مقاومت و جهاد تبیین خواهیم برد. هرچند توسعه و گسترش این بهره مندی نیازمند پشتوانه ساختاری است.
آیا در نهادهای حوزوی برای حمایت و هدایت نقش خواهران در اربعین سیاست‌گذاری مشخصی صورت گرفته است؟
در سال‌های اخیر گام‌هایی برداشته شده، اما کافی نیست. در جامعه الزهرا سلام الله علیها برای آموزش تبلیغی بانوان طلبه در عرصه های تخصصی تبلیغ مانند اربعین و کودک و نوجوان، اربعین دانشجویی، احکام اربعین، تربیت مبلغ زبان دان اربعین، تربیت مبلغ امدادگر ویژه اربعین و …. برگزار شده است و محتواهای متناسب به صورت نرم افزارهای موبایلی، جزوات آموزشی و پاسخگویی تهیه شده است، اما هنوز سیاست‌گذاری جامع و یکپارچه‌ای که بتواند این ظرفیت را ساماندهی کند وجود ندارد. با توجه به اینکه اربعین فرصت راهبردی و استراتژیک امت اسلام است و باید با سیاست گذاری های مناسب توسعه و گسترش یابد.
جایگاه نهادهای حوزوی و تبلیغی در بهره‌برداری از ظرفیت اربعین به چه صورت بوده؟ آیا کافی است؟
نهادهای حوزوی و تبلیغی، تلاش‌های ارزشمندی داشته‌اند، اما بهره‌برداری موجود متناسب با ظرفیت بی‌بدیل اربعین نیست. این اجتماع عظیم میتواند به یک «کنگره جهانی اسلام» تبدیل شود، اما همچنان فعالیت‌ها پراکنده و بیشتر معطوف به سطح ملی است. با توجه به هم گفتمانی تمامی جهانیان در نبرد با اسرائیل و حمایت از مقاومت؛ از ظرفیت اربعین می توان به عنوان حرکتی جهانی با محوریت «حب و بغض» استفاده کرد و این بستر نیازمند تجهیز همه جانبه طلاب در امر تبلیغ است.
چه خلأهایی در زمینه آموزش پیش از سفر برای خواهران طلبه وجود دارد؟ و چه پیشنهاد یا راهکاری برای تقویت نقش خواهران طلبه در پیاده‌روی اربعین دارید؟
یکی از خلأهای اصلی، نبود برنامه‌های آموزشی هدفمند در زمینه ارتباط میان‌فرهنگی است که در این زمینه به شناخت بسترهای موجود چه در زمینه ی قوت ها و چه در زمینه ی ضعف های موجود در فرهنگ عراقی، تسلط بر زبان عربی و لهجه ی عراقی برای برقراری ارتباط وبهره مندی از ظرفیت موجود در اربعین برای برقراری ارتباطات عمیق فرهنگی و تبیین عملی فلسفه تولی و تبری می توان اشاره کرد. بسیاری از بانوان طلبه با انگیزه و عشق حسینی به مسیر می‌آیند، اما برای نقش‌آفرینی مؤثر نیاز به بسته‌های آموزشی کاربردی دارند. پیشنهاد می‌شود نهادهای حوزوی، با همکاری موکب‌ها و ستادهای فرهنگی اربعین، کارگاه‌های قبل از سفر برگزار کنند و شبکه‌ای منظم از بانوان طلبه برای تولید محتوا، مشاوره فرهنگی و روایتگری تشکیل دهند؛ اقدامی که میتواند پیاده‌روی اربعین را به یک دانشگاه جهانی برای وحدت کلمه مسلمین تبدیل کند.
آینده حضور زنان طلبه در مراسم‌هایی چون پیاده‌روی اربعین را چگونه می‌بینید؟
آینده حضور زنان طلبه در اربعین، آینده‌ای پرظرفیت، جریان ساز و تعیین‌کننده است. با توجه به رشد آگاهی‌های دینی و نیازهای فرهنگی جهان اسلام، نقش زنان طلبه میتواند از سطح تبلیغ فردی فراتر رفته و به یک جریان سازمان‌یافته برای گفتمان‌سازی جهانی تبدیل شود. خواهران طلبه میتوانند در رسانه جهانی اربعین روایتگر تجربه زنانه و معنوی از عاشورا باشند که در جنگ روایت ها به پیروزی جبهه حق بر باطل و روایات تحریفی منجر گردد. سرمایه ی عظیم حب و بغض که سبب انتخاب مسیر انسانی است توسط روایت بانوان که از اثر گذاری بی‌نظیری برخوردار است به جهانیان منتقل خواهد شد. با بسترهای ایجاد شده در سال جاری و حضور پرشور و پر رنگ بانوان مبلغه در مسیر اربعین امیدواریم که به زودی شاهد چنین تاثیرگذاری هایی در سرتاسر جهان باشیم.
آیا می‌توان مدل خاصی از تربیت تبلیغی، رسانه‌ای یا اجتماعی را براساس تجربه اربعین طراحی کرد؟
بله؛ تجربه اربعین فرصت طلایی برای طراحی مدل نوین تربیت مبلغ است. مبلغان در این عرصه به مثابه مهندسان فرهنگی هستند که با تاکید بر جامعه ی ایمانی دین را سلاحی برای فاتح بودن اسلام در جهان معرفی خواهند کرد. این مدل میتواند بر سه پایه استوار باشد: معرفت عاشورایی، مهارت رسانه‌ای، و توانمندی اجتماعی. بر این اساس، تربیت مبلغین باید به گونه‌ای باشد که محبت حسینی و بغض نسبت به ظلم، در قالب تولید محتوای رسانه‌ای و فعالیت‌های اجتماعی، به یک جریان جهانی بدل شود و این سربازان جنگ ترکیبی در ظرفیت عظیم اربعین باید با مخاطب شناسی و فرصت شناسی فرهنگ عاشورا را به سایر کشورها نیز صادر نمیایند.
چگونه می‌توان تجربه‌های طلبه‌های خانم را ثبت و تبدیل به درس‌نامه‌های تربیتی کرد؟
برای این منظور باید یک نظام مستندسازی منسجم ایجاد شود؛ شامل جمع‌آوری روایت‌های شخصی، فعالیت‌های فرهنگی و نمونه‌های موفق تبلیغی. این تجربه‌ها میتوانند در قالب درس‌نامه‌های تربیتی، کتابچه‌های آموزشی، یا حتی پادکست‌ها و مستندهای تصویری منتشر شوند. همان‌طور که حجت‌الاسلام براتی اشاره کردند، دشمن در میدان روایتگری فعال است؛ بنابراین ثبت و بازنشر تجربه‌های بانوان طلبه، میتواند به جهاد تبیین در عرصه بین‌الملل کمک کند.
آیا نهاد حوزه آمادگی شنیدن و بهره‌برداری از روایت‌های زنان طلبه در این عرصه را دارد؟
هرچند گام‌هایی برداشته شده، اما هنوز جای کار بسیاری وجود دارد. باید بپذیریم که روایت زنانه از عاشورا، نه تنها مکمل روایت‌های موجود است بلکه میتواند ابعاد جدیدی از قیام حسینی را روشن کند. مدیریت زینبی در بحران عاشورا توانست تهدیدها را به فرصت بدل کند. امروز نیز شنیدن روایت‌های بانوان میتواند حوزه را در طراحی سیاست‌های فرهنگی و تبلیغی کارآمدتر یاری دهد در تمامی فرهنگ های ملل مختلف زن اثرگذارترین نقش فرهنگی و تربیتی را دارد و روایات بانوان طلبه میتواند جریان عمیقی را در این اثرگذاری رقم بزند.
پیشنهاد شما برای پیوند بین روایت زنانه عاشورا و زیست‌طلبگی در مسیر اربعین چیست؟
بهترین راه، تربیت نسلی از زنان طلبه زینبی‌گونه است که بتوانند با همت و صلابت، پیام عاشورا را در قامت یک سبک زندگی منتقل کنند. این پیوند میتواند از طریق ایجاد حلقه‌های معرفتی در مسیر، تولید محتوا با زبان روز و حضور فعال در رسانه‌های بین‌المللی تقویت شود. روایت زنانه عاشورا باید محبت به حق و بغض نسبت به باطل را در متن زندگی طلبگی زنان طلبه در اربعین متجلی سازد. زیست طلبگی در ابعاد فردی و اجتماعی آن در مسیر پیاده‌روی اربعین به بهترین شکل ممکن ظاهر گشته و با عملکرد بانوان مبلغ پیوند خواهد داشت.
