رحا مدیا | زهرا مهرجویی
در تاریخ معاصر ایران، شهید حاج آقا مصطفی خمینی، نه تنها فرزند ارشد امام خمینی(ره) است که شخصیتی اثرگذار، عالمی ژرف‌نگر و انقلابییی بی‌بدیل در مسیر نهضت اسلامی به شمار می رود. بررسی دیدگاه امام خمینی و دیگر چهره‌های شاخص انقلاب درباره ایشان، تصویری روشن از مقام و نقش این شهید والامقام ترسیم می‌کند.
برای امام خمینی (ره)، مصطفی تنها یک فرزند نبود؛ او “حاصل و میوه عمر” امام بود. این ارتباط، عمیقاً عاطفی و در عین حال، کاملاً مبتنی بر مبانی فکری و مبارزاتی بود. امام، مصطفی را محرم اسرار خود می‌دانست. وی در طول تبعید، از عراق به ترکیه و سپس به نجف، همراه همیشگی، منشی، محافظ و رابط امام با جهان خارج بود و در تنظیم بسیاری از بیانیه‌ها و نظرات فقهی-سیاسی امام نقش داشت.
امام خمینی (ره) به شدت به علم، تقوا و بینش سیاسی مصطفی اعتماد داشت و بارها به “فضیلت‌های علمی و اخلاقی” مصطفی اشاره می‌کرد و او را عالمی “مجتهد” و “صاحب نظر” می‌دانست که می‌توانست در آینده از مراجع بزرگ تقلید شیعه شود.اما خداوند تقدیر دیگری داشت!!
هرچند شهادت مصطفی در آبان ۱۳۵۶ در نجف، ضربه‌ای سهمگین به امام وارد کرد. اما واکنش امام در این واقعه، تجلی‌گاه عظمت روحی اوست. ایشان به جای عزاداری و انزوا، این حادثه را “لطف مخفی الهی” خواند. این نگرش، هم نشان از تسلیم مطلق امام در برابر اراده خدا داشت و هم به خوبی نشان داد که شهادت مصطفی، می‌تواند چراغ جدیدی در مسیر انقلاب روشن کند. درست همان‌طور هم شد؛ شهادت مصطفی، خشم عمومی در ایران را شعله‌ورتر کرد و به یکی از عوامل تشدید مبارزات و در نهایت، پیروزی انقلاب تبدیل شد.
شهید آقا مصطفی خمینی مجتهدی پارسا، فیلسوفی عارف، مبارزی استراتژیست و محرمی امین. او برای امام، تنها یک پسر نبود، بلکه ادامه‌دهنده راه فکری و انقلابی او به شمار می‌رفت. شهادت او اگرچه ضربه‌ای عاطفی به امام وارد کرد، اما از منظر تاریخی، به عاملی برای اتحاد بیشتر مردم و شتاب گرفتن نهضت تبدیل شد. امروز نیز نام مصطفی خمینی، نماد فداکاری، علم‌اندوزی و وفاداری بی‌شائبه به آرمان‌های امام و انقلاب اسلامی است. او تجسم عینی “مکتب سادگی و عظمت” بود؛ عالمی بزرگ که در سایه‌ای امامت و رهبری پدرش، به ایفای نقشی تعیین‌کننده پرداخت و در نهایت، با شهادتش، نام خود را در زمره اسطوره‌های انقلاب اسلامی ثبت کرد.
دیدگاه چهره‌های شاخص انقلاب و حوزه درباره سید مصطفی خمینی (ره)
آیت‌الله سید علی خامنه‌ای (رهبر معظم انقلاب): ایشان که در دوران تبعید امام، چندین بار به نجف سفر کرده و با شهید مصطفی خمینی ارتباط مستقیم داشت، همواره از او با عنوان “مجاهد نستوه و عالم آگاه” یاد می‌کنند. رهبر انقلاب بر نقش محوری مصطفی در سازماندهی مبارزات و ارتباط با نیروهای انقلابی داخل ایران تأکید دارند و فقدان او را پس از شهادت، بسیار سنگین توصیف می‌کنند. ایشان بینش عمیق سیاسی و دشمن‌شناسی مصطفی را از ویژگی‌های بارز او می‌دانستند.
« مرحوم آقای حاج آقا مصطفیٰ (رضوان‌الله تعالی‌علیه) دو جا حقیقتاً درخشید. یکی در اوّل نهضت -در پانزدهم خرداد- یکی هم در آغاز حرکت عمومی مردم؛ در آنجا با بلند شدن و رفتن به داخل صحن مطهّر حضرت معصومه که [آن] حرکت عظیم را ایشان در واقع با این کار هدایت کرد؛ در اینجا [سال ۵۶] هم با درگذشت خود و با حادثه‌ی فقدان خود، عواطف و احساسات این اقیانوس را به حرکت در آورد. حاج آقا مصطفیٰ (رضوان‌الله‌علیه) نشان داد که از لحاظ جنس و فلزّ شخصیّتی، نسخه‌ی دوّم خود امام است. دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت آیت‌اللّه سیّد مصطفی خمینی 30/7/1396
آیت‌اللّه فاضل لنكرانی: آقا مصطفی نه تنها درمسائل علمی از یك تبحر كامل برخورداربود بلكه در مسائل اسلامی هم كاملاً صاحب نظر و فعال و كوشا بود…و می توانیم بگوییم یك سهم مهمی در رابطه با پیروزی انقلاب اسلامی مربوط به حاج آقا مصطفی و فعالیت های مختلف ایشان بود.
«شهید مصطفی خمینی چه در دوران قبل از شروع مبارزۀ پدر بزرگوارش و چه در دوران شروع مبارزه، چه در ایران و چه در موقعی كه در نجف زندگی می كردند، در تمامی این دوره ها، با ایشان بودیم، زندگی داخلی ایشان در یك سطح بسیار بسیط و عادی بود، زندگی ایشان در تمامی این ایام اصلاً از صورت یك طلبۀ عادی متوسط خارج نمی‌شد و این به خاطر این بود كه ایشان به آنگونه زندگی ها هیچ دلبستگی نداشت. آنكه مورد علاقه ایشان بود، یكی مسألۀ جهات علمی و یكی هم مسائل مربوط به مبارزه بود. در غیر این دو مسأله، هیچ فكر نمی كرد و نمی اندیشید».
آیت‌الله مؤمن: ایشان طلبه‌ای بسیار فاضل و فوق‌العاده اهل درس و بحث بود و مخصوصاً در فلسفه ید طولایی داشت و غالباً با فضلای مدرسه حجتیه، درباره اسفار ملاصدرا بحث می كرد. ایشان حقیقتاً بر مباحثی كه تدریس می كرد، تسلط داشت و از دقت نظر بسیار بالایی برخوردار بود. بر ادبیات عرب تسلط داشت و كتاب اسفار و آثار متعدد ملاصدرا را، بسیار عالی تدریس می كرد. انسان فوق العاده خوش فكر و خوش فهم بود و از مسائل، درک عالی داشت. هر درسی را كه تدریس یا هر بحثی را كه مطرح میكرد، با دقت بالایی دنبال میكرد. بیان خیلی خوبی هم داشت و می توانست مطالب را خوب بفهماند. با این همه، ابداً اهل تفاخر و به رخ كشیدن داشته های خود نبود. بسیار درویش مسلك و متواضع بود و حتی یك بار هم كسی از ایشان نشنید كه از بابت پسر بزرگ حضرت امام بودن -كه در آن زمان مرجع و مدرس بزرگی بودند- ذره‌ای فخر بفروشد یا خودش را بگیرد. (پایگاه اطلاع رسانی حوزه 20/3/1399)
