رحا مدیا | حجت الاسلام محمد حائری شیرازی، پژوهشگر علوم دینی
دوران دفاع مقدس یکی از پرافتخارترین برهه‌های تاریخ معاصر ایران است؛ دوره‌ای که سراسر آن مملو از رشادت، ایمان و فداکاری بوده و در این میان، روحانیت نقشی بی‌بدیل و محوری ایفا کرده است. حضور گسترده روحانیون در جبهه‌ها نه‌تنها به‌عنوان مجاهدان میدان نبرد بلکه به‌عنوان مبلغان و هادیان معنوی، تأثیر عمیقی در افزایش انگیزه‌های دینی و تقویت روحیه جهادی رزمندگان داشت.
طبق آمار رسمی منتشر شده، تعداد شهدای روحانیت در دوران دفاع مقدس به ۳۶۴۱ رسید. در این دوران تاریخی از هر 1000 طلبه حدود 40 نفر به درجه رفیع شهادت نائل آمدند، حال آنکه طبق آمار در بقیّه اقشار از هر 1000 نفر حدود 4 نفر شهید شده‌است. آمار 10 برابری شهدای روحانی، آزاده و جانباز نسبت به دیگر اقشار، گواه این حقیقت انکارناپذیر است که روحانیت براساس رسالت ذاتی خود، در دوران غرورآفرین دفاع مقدس، در کنار دیگر رزمندگان مخلص و شجاع، در دو عرصه تبلیغ و رزم پای به میدان جهاد گذاشت و سربلند از این آزمون بیرون آمد.
روحانیت؛ مشعل‌دار معنویت و ایمان در جبهه‌ها
از نخستین روزهای جنگ تحمیلی، روحانیون با حضور فعال در خطوط مقدم جبهه‌ها، نقشی فراتر از جنگاوری بر عهده گرفتند. آنان به‌عنوان پیشگامان معنوی، با سخنان دلنشین خود از آموزه‌های اسلام و قرآن، ضمن تشویق و تهییج رزمندگان، به آنان آرامش و امید می‌بخشیدند. حضور روحانیون در جبهه‌ها به‌معنای زنده نگه داشتن شعله ایمان بود؛ رزمندگانی که گاه با ترس و تردید از میدان نبرد بازمی‌گشتند، با خطبه‌ها و دعای روحانیون دوباره با ایمان و عزم راسخ به جبهه بازمی‌گشتند.
یکی از نمونه‌های برجسته این تأثیر معنوی، حجت‌الاسلام شیخ فضل‌الله محلاتی بود که در دوران جنگ تحمیلی همواره در کنار رزمندگان حضور داشت. وی با روحیه‌ای پرانرژی و بیان گیرای خود، توانست بسیاری از رزمندگان را با روحیه‌ای مضاعف برای ادامه مبارزه آماده کند. حجت‌الاسلام محلاتی نه‌تنها در میدان نبرد حضور داشت، بلکه در پشت جبهه‌ها نیز به‌عنوان رابط بین جبهه و پشت جبهه عمل می‌کرد و حمایت‌های مالی و معنوی را برای رزمندگان فراهم می‌کرد.
شهیدان روحانی؛ مبلغان عملی ایثار
روحانیون در کنار سایر اقشار جامعه، سهم بزرگی در جمع شهدای دفاع مقدس داشتند. این روحانیون نه‌تنها مبلغان دین و ارزش‌های اخلاقی بودند، بلکه با حضور فیزیکی در جبهه‌ها، الگویی عملی از ایثار و شهادت‌طلبی ارائه دادند. آنان با خون خود، نه‌تنها پیام اسلام را به جامعه منتقل کردند، بلکه ثابت کردند که روحانیت نه در گفتار، بلکه در عمل نیز پیشتاز است. یکی از نمونه‌های شاخص، شهید حجت‌الاسلام مصطفی ردانی‌پور است که در سخت‌ترین شرایط جبهه، از فرماندهی تا صفوف مقدم، در کنار رزمندگان حضور داشت.
شهید ردانی‌پور که در عملیات‌های متعدد، از جمله عملیات والفجر 2 شرکت داشت، نمونه بارزی از روحانیون شجاع و مخلص بود. وی با رفتار خود، معنای واقعی جهاد در راه خدا را به رزمندگان آموزش داد و با شهادتش به آنان نشان داد که راه دفاع از میهن، ادامه راه امام‌حسین (ع) است. شهادت این قشر از روحانیون، تأثیر عمیقی بر رزمندگان گذاشت و آنان را به ادامه مقاومت در راه آرمان‌های انقلاب اسلامی مصمم‌تر کرد.
حضور روحانیون در جبهه‌ها؛ تقویت هویت ملی و دینی
در شرایطی که ایران با تهدیدات جدی از سوی دشمنان خارجی روبه‌رو بود، حضور روحانیون در خطوط مقدم جبهه‌ها به‌عنوان ستون معنوی و فکری جنگ، نقشی اساسی در تقویت هویت دینی و ملی ایفا کرد. روحانیون با آموزش مبانی دینی و تفسیر صحیح آموزه‌های اسلام، رزمندگان را به تحمل سختی‌ها و ایستادگی در برابر دشمنان دعوت می‌کردند. یکی از ویژگی‌های مهم حضور روحانیون، ایجاد پیوندی عمیق میان ایمان و عمل جهادی بود که باعث شد رزمندگان با ایمانی استوار و انگیزه‌ای الهی در میدان نبرد حاضر شوند.
حجت‌الاسلام سید علی‌اکبر ابوترابی، معروف به «سید آزادگان»، یکی از روحانیونی بود که با حضور در جبهه و پس از آن، در اسارتگاه‌های عراق نیز به رزمندگان و آزادگان امید و ایمان می‌بخشید. وی با روحیه تسلیم‌ناپذیر خود، نه‌تنها در دوران جنگ، بلکه در زندان‌های رژیم بعث عراق، مشعل‌دار هویت ملی و دینی بود. سید علی‌اکبر ابوترابی به رزمندگان می‌آموخت که مقاومت در برابر دشمن، نه‌تنها یک وظیفه نظامی، بلکه یک وظیفه دینی و ملی است و اسارت نیز پایان مبارزه نیست.
نتیجه؛ الگویی پایدار برای نسل‌های آینده
نقش روحانیت در دوران دفاع مقدس، فراتر از نقش‌های نظامی و مدیریتی بود. آن‌ها با تأکید بر ارزش‌های معنوی و دینی، جبهه‌ها را به محلی برای تقویت ایمان و روحیه جهادی تبدیل کردند. این نقش، الگویی برای تمامی نسل‌های آینده شد که در هر شرایطی می‌توان با تکیه‌بر ایمان و معنویت، در برابر بزرگ‌ترین چالش‌ها ایستادگی کرد. حضور روحانیون در جبهه‌ها نشان داد که دین و عمل اجتماعی از یکدیگر جدا نیستند و روحانیت می‌تواند در هر برهه‌ای از تاریخ، پیشگام مقاومت و ایثار باشد.
