در گفتگوی اختصاصی با رحا مدیا؛
حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رنجبر: در میدانِ واقعیت پیروزی‌های بسیار بزرگی را به دست آوردهایم اما در عالم روایت نتوانستیم آن ها را برای مردم روایت کنیم/ جامعۀ نخبگانی باید محورهای فعالیت دشمن و آن کلان روایتی را که حول آن محورها به وجود آورده، بشناسد که اگر نشناسد، نمی‌تواند موثر عمل کند/ ایجاد تلنگر برای فهم تغییرات ایجاد شده در کشور، وظیفۀ نخبگان است
مشروح گفتگوی رحامدیا با حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رنجبر
رحا مدیا: به نظر شما چرا به رغم پیشرفت‌های قابل توجه و حتی خیره کننده‌ای که جمهوری اسلامی، طی این سال‌ها داشته، برخی اصرار بر ناکارآمدی دارند؛ ادعای ناکارآمدی چقدر با واقعیت جمهوری اسلامی همخوانی دارد؟!
حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رنجبر:
مهم‌ترین چالشی که فراروی ما در مقطع کنونی است، درک، احساس و فهم نسبت به کارآمدی، نسبت به مسائل و مشکلات اقتصادی و فرهنگی و درک وضعیت بحرانی یا غیربحرانی می باشد.
به نوعی ما در یک جنگ ترکیبی که مهم‌ترین پایه‌اش بحث شناختی است به سر می‌بریم؛ یعنی بخشی از جامعۀ ما بیش از فقر، احساس فقر دارند، بیش از ناکارآمدی احساس ناکارآمدی می‌کنند، بیش از بحرانی بودن وضعیت معیشت، احساس بحرانی بودن وضعیت را دارند، یعنی مقوله، مقولۀ ادراکی-شناختی است. مثلاً در نظر بگیرید یک قطار، روی دو خط، که در واقع یک ریل می‌شود، حرکت می‌کند. به یک خط، واقعیت میدانی می‌گوییم و به خط دیگر برساخت ذهنی یا شناختی. اگر این دو با هم چیده، طراحی و ترسیم نشوند، آدم‌هایی که در قطار هستند فکر می‌کنند عنقریب است که به دره سقوط کنند، لذا ترمز اضطراری را می‌کِشند و می‌گویند نمی‌خواهیم در این قطار باشیم.
ما در میدان واقعیت، پیروزی‌های بسیار بزرگی را به دست آوردهایم، چه در حوزه‌های امنیتی، نظامی، سیاسی، اجتماعی و چه در حوزه‌های اقتصادی. تحریم‌هایی که ما پُشت سر گذاشتیم کمتر کشوری توانسته سالم از این تحریم‌ها بیرون بیاید و دوام داشته باشد اما این واقعیات میدانی را در عالم روایت ما نتوانستیم برای مردم روایت بکنیم و چون نتوانستیم روایت بکنیم، حس و ادراک این است که ما یک وضعیت بدی داریم.
به همین خاطر است که رهبر انقلاب می‌فرمایند؛ “فریضۀ قطعیۀ فوریۀ جهاد تبیین”. اینجاست که ضرورت این فریضۀ قطعیۀ فوریۀ مشخص می‌شود و معلوم می شود که بخش عمده‌ای از مشکلات ما نه از واقعیات میدانی بلکه ناشی از ادراک و بَرساخت ذهنی ماست.
رحا مدیا: به نظر شما با توجه به همین وضعیت، یعنی تاثیرگذاریِ ادراکی-شناختی دشمن بر اذهان مردم، کارویژۀ نخبگان به ویژه حوزویان و روحانیون، چه می‌تواند باشد؟
حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رنجبر:
کارویژۀ نخبگان پاتک زدن به این تکِ شناختی دشمن است. یعنی تقویت بُنیۀ شناختی مردم نسبت به واقعیات، یعنی تحقق فریضۀ جهاد تبیین، که جز با همّت نخبگان، که خواص جامعه محسوب می‌شوند، محقق نمی‌شود.
حلقۀ اتصال جامعه با حاکمیت نخبگان هستند که باید مسائل را درست تبیین و تحلیل کنند. برخی مواقع حاکمیت مثل پدری است که نمی‌تواند و صلاح نیست توضیح بدهد، او باید کارش را انجام بدهد، او نمی‌تواند واقعیت و کارهای اقتصادی و سیاسی‌اش را رها کند و مشغول به تبیین شود، چرا که اگر در مقام تبیین قرار بگیرد از کار واقعی و میدانیِ خود باز می‌ماند، اما این نخبگان هستند که باید اقداماتی را که نظام انجام داده است، برای مردم به درستی تبیین کنند.
رحا مدیا: به نظر شما در وقام عمل، مُدل و شیوۀ این “تبیین” چگونه باید باشد؟!
حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رنجبر:
نخبۀ حوزوی و دانشگاهی باید بداند که ما در یک جنگ هستیم و از همین رو، آرایش جنگی و میزان تاکتیک‌ها و راهبردهایی که دشمن دارد طراحی می‌کند را بداند. آن کلان روایتی که دشمن ساخته، آن محورهایی که حولِ آن کلان‌روایت به وجود آورده را باید بشناسد، چرا که اگر نشناسد نمی‌تواند موثر عمل بکند.
مثلاً آمریکا یک کلان‌روایت از خودش و یک کلان‌روایت از ما دارد؛ کلان‌روایت آمریکا از ایران این است که ایران رو به سقوط است و باید ایران را از بین ببرد. او برای تحقق خواسته‌اش چندین محور شکل می‌دهد؛ مثلاً محور قومیت، محور مذهب، محور زنان، محور معیشت، محور کارآمدی، محور جوانان و…، سپس حول هرکدام از این محورها شاخه‌بندی ایجاد می‌کند، برای نمونه ذیل محور زنان، شاخۀ حجاب، شاخۀ تحصیل بانوان، شاخۀ اشتغال بانوان، شاخۀ ورزش بانوان و… را جای می‌دهد! حالا روی کدام شاخه بایستد و روایت سازی کند؟!
شاخه‌های تحصیل، اشتغال و ورزشِ بانوان در جمهوری اسلامی را که نمی‌تواند کاری کند اما حجاب بانوان را می‌تواند. از همین رو خُرده روایتهای ناصحیح می‌سازد، همچون ظلم به زنان، تبعیض جنسیتی و…، بعد هر روز سعی می‌کند از اتفاقاتی که در ایران به وجود می‌آید، سوژه‌یابی یا حتی سوژه‌سازی کند.
نخبۀ حوزوی و دانشگاهی ما نیز باید محورها را بشناسد، شاخه‌ها را بشناسد و همین‌گونه، آنجایی که می‌خواهد مسائل را تبیین کند، محورها، شاخه‌ها و سوژه‌ها را توضیح و تشریح نماید.
رحا مدیا: در انتخابات گذشته به رغم بمبارانِ تبلیغاتی شدید دشمن، مشارکت قابل توجهی از جانب مردم صورت گرفت؛ ادعای برخی از کسانی که در انتخابات مشارکت نکردند این بود که مشارکت آنان تغییری در وضعیت کشور ایجاد نمیکند، این تصور را شما چگونه تحلیل و ارزیابی میکنید؟!
حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رنجبر:
ببینید همین جاست که باید تبیین صورت بپذیرد. چرا می گویند تغییری حاصل نشده است؟! به خاطر اینکه متوجه تغییر نیستند. یک مثال بزنم؛ خانمِ خانه از صبح منزل را تمیز می‌کند، دکور را عوض می‌کند، غذا آماده می کند و…، اما زمانی که مرد به منزل می‌آید اصلاً حواسش به این تغییرات نیست، این مرد یک تلنگر می‌خواهد تا متوجه بشود چه تغییراتی اتفاق افتاده است. در مسائل کلان کشور و در میان مردم، ایجاد این تلنگر وظیفۀ نخبگان است.
