رحا مدیا | حسین حیدری
با توجه به اتمام هشتمین دوره شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، اعضای نهمین دوره این شورا انتخاب شدند و به تایید مقام معظم رهبری مدظله‌العالی و مراجع عظام تقلید دامت‌برکاتهم رسیدند.
حضرات آیات جواد مروی، محسن اراکی، محمود رجبی، محمدمهدی شب‌زنده‌دار، علیرضا اعرافی، محمود عبداللهی و سید محمد غروی افرادی هستند که به‌عنوان اعضای جدید شورای‌عالی حوزه‌های علمیه انتخاب‌شده‌اند تا به‌مدت چهار سال سیاست‌گذاری کلان در عالی‌ترین نهاد حوزوی را بر عهده داشته‌باشند.
یادداشت پیش رو سیری گذرا بر سابقه، اهداف وظایف و برخی نکات پیرامون این شورا است.
عالی‌ترین نهاد حوزوی
شورای‌عالی حوزه‌های علمیه از عالی‌ترین نهادهای حوزوی است که سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی کلان و نظارت در بخش‌های مختلف آموزشی، اخلاقی، تبلیغی و اجتماعی حوزه علمیه قم و سایر حوزه‌های وابسته به آن بر عهده دارد.
این نهاد حوزوی تحت اشراف رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید است که اعضای آن با پیشنهاد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم انتخاب و به رهبر انقلاب و مراجع پیشنهاد می‌شوند. این اعضا سپس با موافقت آن اعاظم، به‌مدت 4 سال کار خود را در شورای‌عالی آغاز می‌کنند.
تأسیس
حوزه‌های علمیه در طول تاریخ فراز و فرودهای زیادی را پشت‌سر گذاشته‌اند، اما با پیروزی انقلاب اسلامی و به مقتضای شرایط ایجاد شده، نیازها و ضرورت‌های جدید، لازم بود حرکت تازه‌ای در حوزه‌های علمیه شروع شود تا حوزه‌ها به‌لحاظ ساختاری و محتوایی در تراز نظام مقدس اسلامی قرار گیرد.
به همین خاطر در سال 1358 شورایی مرکب از سه نفر از نمایندگان امام راحل و سه نفر از نمایندگان حضرت آیت‌الله گلپایگانی و سه نفر از نمایندگان جامعه مدرسین تشکیل شد. این حرکت، با تشکیل شورای‌عالی جدید حوزه علمیه که از سوی جامعه مدرسین، پیشنهاد و مورد تصویب مقام معظم رهبری، آیت‌الله گلپایگانی و آیت‌الله اراکی قرار گرفت، تکمیل شد.
اساسنامه
اساسنامه شورای‌عالی با 6 فصل و مواد مربوطه در هیأتی مرکب از نمایندگان جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه تصویب و در تاریخ 7/9/74 مورد تایید مقام معظم رهبری مدظله‌العالی و مراجع عظام تقلید رسید.
در ساختار این اساسنامه تصویری کلی از ماهیت، وظایف و اختیارات شورای‌عالی حوزه‌های علمیه منعکس شده‌است. این اساسنامه حوزه علمیه را در سطح کلان تحت نظر مراجع معظم تقلید و رهبر معظم انقلاب به‌عنوان ولی‌فقیه زمان معرفی می‌کند.
اهداف
طبق اساسنامه شورای‌عالی، فعالیت‌های این شورا در جهت تحقق اهداف زیر است:
الف) ایجاد شرایط لازم برای پرورش فقهای بزرگ و مفسران و متکلمان و فلاسفه و خطبای اسلامی و محققان در رشته‌های مختلف علوم دینی و تربیت کادر مورد نیاز حوزه و نظام
ب) ارتقای کیفی و کمی امور گزینشی، تحقیقی، تبلیغی، اخلاقی، سیاسی و معیشتی حوزه‌های علمیه
ج) حفظ استقلال حوزه در تمام جهات طبق توصیه‌های امام امت قدس‌سره و مقام معظم رهبری و مراجع عظام
د) تواناسازی هرچه بیشتر حوزه‌ها در پاسخ‌گویی به نیازهای فرهنگی جوامع بشری
ه) فراهم آوردن زمینه‌های مطلوب جهت استفاده از حوزویان
و) برنامه‌ریزی در جهت مقابله همه‌جانبه با تهاجم بر ضد اسلام و مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام از سوی دشمنان و منحرفان
ز) تهیه و تصویب برنامه‌های لازم در جهت تحکیم و تقویت مبانی انقلاب و نظام اسلامی
وظایف و اختیارات
انتخاب مدیر حوزه برنامه‌ریزی در امور تحصیلی، برنامه‌ریزی در امور جذب و گزینش، نظارت و مشاوره، برنامه‌ریزی در امور اخلاقی، برنامه‌ریزی در امور معیشتی و… بخشی از وظایف و اختیارات شورای‌عالی حوزه‌های علمیه است که در اساسنامه شورا برای هرکدام از این موارد مصادیقی بیان شده‌است.
اعضای جایگزین در دوره جدید
آیت‌الله حسینی بوشهری و آیت‌الله سید احمد خاتمی که در چهار دوره اخیر شورای‌عالی حضور داشتند در این دوره حاضر نیستند. آیت‌الله محمود عبداللهی که سابقه دو دوره عضویت و آیت‌الله سید محمد غروی که سابقه 4 دوره عضویت در شورای‌عالی را دارند، جایگزین آیت‌الله حسینی بوشهری و آیت‌الله خاتمی شده‌اند.
حلقه وصل بزرگان و بدنه حوزه
شورای‌عالی به‌منزله حلقه وصل بزرگان و بدنه حوزه است. از سویی منعکس‌کننده مطالبات اعاظم و بزرگان به بدنه حوزه علمیه است و از سویی دیگر پل ارتباطی طلاب و روحانیون و بدنه حوزه به مراجع و بزرگان است که گاهی این واسطه‌گری کم‌رنگ به‌نظر می‌رسد.
یکی از توقعات طلاب حوزوی این است که مطالبات مراجع معظم تقلید، دستاوردها، برنامه‌های تحولی و عملکرد شورای‌عالی برایشان ملموس باشد چراکه کم‌اطلاعی از این موارد موجب ایجاد شکاف عمیق بین بدنه حوزه و بزرگان و مسئولان حوزوی خواهد شد.
همچنین این توقع را دارند که اعضای شورای قبلی توضیح دهند چه اقدامات و دستاوردهای اساسی و ضروری را تعقیب کرده و به نتیجه رسانده‌اند و خروجی این دستاوردهای مهم، چه مقدار باعث ارتقا و تحول حوزه‌های علمیه شده‌است
با توجه به اتمام دوره هشتم شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، متأسفانه معرفی اعضای جدید با تأخیری چند ماهه روبه‌رو بود. بسیاری از فضلای حوزوی به‌دلیل اهمیت بالا و سرنوشت‌ساز بودن این شورا، نسبت به این تأخیر انتقاد داشتند.
توقع طلاب و فضلای حوزوی از شورای‌عالی حوزه‌های علمیه
بیش از سه دهه از شکل‌گیری شورای‌عالی حوزه‌های علمیه به‌منظور بهره‌برداری مطلوب و حداکثری از ظرفیت‌های عظیم حوزه‌های علمیه گذشته‌است. در همان سال‌های آغازین (۲۴ آبان ۱۳۷۱) مقام معظم رهبری ضمن صدور پیامی پایه‌گذاری این شورا را اقدامی مبارک توصیف کردند و برخی از اولویت‌های اساسی پیش روی این شورا را متذکر شدند.
اگر گذری کوتاه بر عملکرد این شورا از زمان تأسیس تاکنون داشته باشیم متوجه خواهیم شد که بسیاری از مطالبات رهبر معظم انقلاب در این شورا پیگیری شده‌است. اما مطالبات و دغدغه‌های زیاد دیگری از قبیل تحول در حوزه‌های علمیه، تبلیغ و برخی مسائل دیگر وجود دارند که متأسفانه هنوز به سرانجام مطلوبی نرسیده‌اند.
به‌عنوان نمونه سال‌های زیادی هست که برخی نهادهای حوزوی پیگیر مسائل تبلیغ طلاب محترم هستند، اما هنوز هم مطالبات و دغدغه‌های مقام معظم رهبری در خصوص مسأله تبلیغ برطرف نشده است.
به همین دلیل طی دیداری که مبلغان در تیرماه 1402 با معظم له داشتند، ایشان صریحاً بیان فرمودند که «واقعاً با اطلاعاتی که به من می‌رسد از جهات مختلف، نسبت به تبلیغ نگرانم»
به تعبیر مقام معظم رهبری «امروز نگاه رایج در حوزه‌های علمیّه این است که تبلیغ در مرتبه دوّم قرار دارد. مرتبه اوّل چیزهای دیگر است [مانند] مقامات علمی و امثال اینها؛ «تبلیغ» در مرتبه دوّم است. ما از این نگاه باید عبور کنیم.»
بر اساس متن اساسنامه شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، برنامه‌ریزی در امور تبلیغی یکی از وظایف و اختیارات شورای‌عالی است که متأسفانه هنوز به سرانجام مطلوبی نرسیده‌است.
نابسامانی در مسأله تبلیغ نمونه‌ای از کوتاهی‌های شورای‌عالی حوزه‌های علمیه است که آن را یادآور شدیم و از اعضای جدید این شورا تقاضامندیم که مجّدانه پیگیر عملیاتی کردن مطالبات و منویات مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید باشند.
اعضای جدید باید به یاد داشته‌باشند که ولایت‌مداری آنها با عملکرد آنها در خصوص پیگیری و به نتیجه رساندن مطالبات مقام معظم رهبری سنجیده می‌شود نه با سخنرانی و تریبون‌داری در مجالس و محافل مختلف.
