رحا مدیا | حسین حیدری
حمایت از جبهه مقاومت بهویژه کمک مالی به مردم مظلوم غزه و لبنان یکی از مطالباتی است که مقام معظم رهبری بارها بر روی آن تأکید داشتهاند. حوزههای علمیه برای عملیاتی کردن این مطالبه طی ماههای اخیر اقدامات ارزندهای انجام دادهاند. ترویج فرهنگ همدلی با مسلمانان غزه و لبنان که طی ماههای اخیر توسط حوزویان صورتگرفته، باعث خلق اقداماتی ارزنده و حمایتهای مالی چشمگیر مردم در سراسر کشور شدهاست. علاوه بر این، تبیین فقهی لزوم کمک به مردم غزه و لبنان از اقدامات ارزنده دیگری است که همایش علمی «جهاد مالی از وجوب شرعی تا مشارکت مردمی» یکی از آنهاست.
این همایش با پیام آیتالله العظمی مکارم شیرازی و حضور شخصیتهای حوزوی از سوی مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی و به میزبانی مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) قم برگزار شد. در این گردهمایی علمی برخی اعاظم حوزوی سخنرانی کردند نوشتار حاضر علاوه بر پیام آیت الله مکارم شیرازی دربردارنده اهم مباحث آیت الله علیرضا اعرافی، آیت الله محسن اراکی و حجتالاسلام حمید پارسانیا در این همایش علمی است.
حضرت آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی به این همایش پیامی ارسال کردند که مهمترین بخش آن به این شرح است:
«صحنههای غمبار و دردناک جنایات رژیم غاصب اسرائیل هر صبح و شام در مقابل دیدگان دنیا قرار دارد و صدای استغاثه و ناله زنان و کودکان مظلوم و رنجکشیده فلسطین و لبنان هر لحظه به گوش میرسد. هرقدر که ابراز نفرت مردم دنیا از این رژیم منحوس امیدبخش است، سکوت و سکون برخی حکومتهای بهاصطلاح مسلمان قلب مسلمانان جهان را به درد میآورد و دولتهای مسلمان و مجامع بینالمللی تنها نظارهگر در مقابل این جنایات ایستادهاست. البته در همین ایام شاهد فداکاریهای مردان و زنان مسلمان در پشتیبانی و حمایت از این مردم مظلوم بودهایم که مصداق بارز جهاد به اموال در راه خداوند متعال است و در قرآن کریم، در کنار جهاد با جان، جهاد با مال قرار داده شده و به آن فرمان دادهشدهاست.»
آیت الله اعرافی: «در کتاب جهاد بیشتر به امر جهاد ابتدایی توجه شدهاست. در این حوزه بخش دفاع باید بیشتر از پیش موردتوجه واقع شود و یکی از نیازهای علمی این حوزه بهشمار میرود. در فرمایشات رهبری معظم انقلاب آمده است که در جهاد دفاعی انواع دفاعها مطرح شدهاست که ابواب مختلفی را پیش روی ما میگذارد. مفهوم جهاد یک مفهوم چند سطحی است که چند مفهوم خاص و عامی را در خود جای داده است. در خاصترین مفهوم، بحث جهاد ابتدایی با همان رویکرد فقهای گذشته بهخصوص صاحب جواهر مطرح است. البته این مفهوم توسعهیافته است. از این جهت که آیا جهاد تنها در حوزه نفس است یا جهاد مالی نیز در آن تسری دارد؟ بحث دوم اینکه کدام از آنها مقدمتر است. توسعه دیگر در حوزه جهاد دفاعی و ابتدایی است. توسعه دیگر در حوزه انواع رفتارهای جهادی است. جهاد اکبر نیز جایگاه دفاع در مقابل دشمن درونی است. حتی در یک حوزه امربهمعروف و نهی از منکر نیز از ابواب دیگر جهاد بهشمار رفتهاست.
یکی از مهمترین کاربردهای مال، کاربرد در مواجهه با دشمنان خدا است. وقتی در بحث جهاد مال وارد میشویم، انفاق به یک انفاق خاص مبدل میشود. در اینجا بذل مال مصداق جهاد و انفاق بهشمار میشود و انفاق مالی در مقام دفاع و جهاد ابتدایی رخنمایی میکند. جهاد مالی یک بحث کاملاً مستقل است. اگر حتی پیشرفت علمی در مقام جهاد یا دفاع قرار بگیرد در یک حوزه دیگر توسعه یافتهاست. مسأله جهاد اقتصادی نیز همین رویکرد را دارد. جهاد فناوری، مالی و تبیین و گفتمان سازی و… انواعی از اقداماتی هستند که در مقام مواجهه با دشمن معنی پیدا کرده و عناوین دیگری بر آن وارد شدهاست.
نکته دیگر آنکه جهاد دفاعی که با مال و مسائل دیگر انجام میگیرد انواع و اقسامی دارد که گاهی برای دفاع از اقسام و انواع است. گاهی اندیشه اسلام در خطر است که در این عرصه باید فکر و مال بذل کرد. گاهی نوامیس و جامعه اسلامی در خطر است و گاهی مُلک اسلامی در خطر است. جهاد مال در دفاع از اصل اسلام و حکمرانی اسلامی و سرزمینهای اسلامی در همه این امور معقول است و هر کدام باید مستقلاً مورد نظر قرار گیرد. جهادی که در یک سال اخیر شاهد بودیم نمونههای عالی از رویکرد جهادی بهخصوص جهاد مالی مسلمانان بهویژه هموطنان خود بودیم. بهدلیل حضور دولتهای اسلامی ضعیف و ناتوان نتوانستیم به بازار اقتصادی مشترک اسلامی برسیم. باید
تلاش کنیم که امت اسلامی بهسمت یک بلوک و بازار فعال اقتصادی حرکت کند.»
آیت الله محسن اراکی: «دشمنان اسلام هیچ محدودیتی در ظلم و جنایت قائل نیستند و جهاد در برابر دشمنی که نسبت به خاک، نفس، مال و عزت مؤمنین چشم دوخته لازم است و در این شرایط همگان باید از دین، کشور و خود دفاع کنند. جهاد دفاعی اعم از جهاد مالی و جهاد با نفس، مخصوص مردان نیست و نهتنها وجوب شرعی، بلکه وجوب عقلی دارد. فقه ما، فقه جامعه داری است؛ یعنی فقه ما ناظر به تطورات اجتماعی است. یکی از مهمترین قوانین اجتماعی بر اساس متون دینی، قانون استبدال اجتماعی است؛ به این معنا که اراده الهی بر آن است که حاکمیت اهل حق و جامعه عدل فراگیر بر همه کره زمین حکمفرما شود و این امر یک سنت الهی و قانون مستحکم است… باید دانست که اگر ما امروز قدرت دفاع از مستضعفان جهان را بهعنوان یک امانت الهی در دست داریم اما در این جهاد مالی و جهاد نفسی کوتاه بیاییم، هم شامل عذاب الهی میشویم و هم امت دیگری در این پیمان الهی جایگزین ما میشود؛ ضمن آنکه امنیت ما دچار تهدید میشود و به خطر میافتد.»
حجت الاسلام و المسلمین پارسانیا: «مسائلی وجود داشت که در دوران خلفای ستمگر باعث میشد جمعیت شیعیان در خطر قرار گیرند و به همین دلیل مسائل اجتماعی و سیاسی در بسیاری از دورانها به سبب امر تقیه مخفی نگاه داشته شد و کمتر به آن پرداخته شد و فقه ما بیشتر به مسائل فقه فردی توجه داشت. در دوران قاجار که روس برای تصرف بخشهای مهمی از ایران آمدهبود چگونه باید ولایتفقیه اعمال میشد؟ آیتالله شبیری زنجانی بیان کردند که میرزای شیرازی به مسأله خروجی ضعف و قوت ناصرالدینشاه نسبت به قدرتهای خارجی توجه داشتند… امروز اگر به برخی از مسائل نمیپردازیم بهدلیل غفلت ناشی از سنتهای تاریخی است. برخی از اوقات به حدی در فقه خصوصی توجه میکنیم که نسبت آن با نظامات اجتماعی را مورد غفلت قرار میدهیم. امروزه با مسأله جهاد مالی مواجه هستیم. امروز مرزهای تشیع، در مرزهای داخلی ایران خلاصه نمیشود بلکه مرزهای تشیع، مرزهای جهان اسلام است.»
