پایگاه تحلیلی رحا مدیا | زهرا ابراهیمی
حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه علمیه در نوشتاری با عنوان «پای حق‌الناس در میان است» عملکرد شورای نگهبان در عدم بیان علل رد یا تأیید صلاحیت‌ها و نبود فرصتی برای دفاع این افراد از خود را مورد بررسی قرار داده است.
او معتقد است اگر شورای نگهبان بر اساس شرح وظایف قانونی می‌تواند صلاحیت افراد را تأیید یا رد کند یا به قول خودشان عدم احراز صلاحیت کند، در هر صورت با حق‌الناس مواجه است. او اذعان می‌کند: «در عین اینکه جایگاه قانونی این نهاد را برای بررسی صلاحیت‌ها می‌پذیریم؛ اما نمی‌توانیم به دلیل این جایگاه قانونی، مسأله حق‌الناس را نادیده بگیریم».
او همچنین اظهار می‌کند عدم تأیید صلاحیت هر فرد دو آسیب را به دنبال دارد، نخست عدم بهره‌بردن از دانش و مهارت در موضوعی که شخص ورود پیدا کرده و دیگری ایجاد شائبه‌های منفی در اجتماع بر علیه او.
به نظر می‌رسد در نوشتار ایشان تأکید بر لزوم رعایت نقاط آسیب‌پذیر از منظر حق‌الناس توسط نهادهای قانونی در فرایند احراز صلاحیت، نکته‌ای ارزشمند است؛ اما باید نکاتی را مورد دقت قرارداد:
حق‌الناس در نگاه اسلام از اهمیت والایی برخوردار است که در دو حیطهٔ فردی و اجتماعی قابل بحث است.
حق‌الناس و حقوق فردی و اجتماعی در چارچوب اصول و مبانی فقهی و اخلاقی اسلام تعریف می‌شوند.
رد صلاحیت یا عدم احراز صلاحیت‌ها لزوماً به معنی تضییع حق‌الناس نیست؛ بلکه زمانی می‌تواند در دایره حق‌الناس قرار گیرد که شورای نگهبان بدون ارائه دلایل مشخص به رد صلاحیت بپردازد و فرصتی برای دفاع از خود به افراد ندهد.
توجه به حقوق فردی باید در راستای اصول اسلامی و مصالح جامعه قرار گیرد. یعنی تعریف ما از حقوق فردی نباید مصالح عمومی اجتماع را تحت‌الشعاع قرار دهد.
رد و تأییدها طبیعتاً مبتنی بر معیارهای مهمی است که برای حفظ نظام توجه به آن معیارها از اهمیت بالایی برخوردار است. حق‌الناس زمانی اتفاق می‌افتد که شورای نگهبان تصمیمات خود را بر اساس اعمال‌نظر شخصی، سلیقه‌ای و ملاحظات جناحی و یا خودسرانه اتخاذ کند. زمانی که تصمیمات عادلانه و بی‌طرفانه لحاظ شود پای حق‌الناس در میان نخواهد بود.
ممکن است فردی از نظر صلاحیت‌های فردی مشکلی نداشته باشد؛ اما به دلیل تعارض با مصالح عمومی و نظام اسلامی، صلاحیت لازم برای تصدی برخی مناصب را نداشته باشد. رد صلاحیت لزوماً به معنای نادیده‌گرفتن حقوق افراد نیست، بلکه به معنای صیانت از مصالح عمومی و نظام اسلامی است.
در بسیاری از موارد، ممکن است اختلاف‌نظرهایی در مورد رد صلاحیت‌ها وجود داشته باشد؛ اما در نهایت قانون و شرع حکم می‌کند که شورای نگهبان با مشورت به یک نتیجه کلی برسند؛ بنابراین وقتی شورای نگهبان منطبق بر نظر جمع عمل کرده، یعنی منطبق بر قانون بوده و حقی را تضییع ننموده است.
چنانچه کسی رد صلاحیت شود و شکایت کند؛ اما این شکایات به طور کامل و عادلانه رسیدگی نشود و یا به داوطلبان فرصت کافی برای ارائه دفاعیات و توضیحات در مورد صلاحیت خود داده نشود و یا به اظهارات آنها توجه کافی نشود حق‌الناس ضایع می‌شود.
